کاهش حجم مایع امنیوتیک یا الیگوهیدرآمنیوس یک مشکل نسبتاً جدی است که می‌تواند در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد. مایع آمنیوتیک نقشی حیاتی در محافظت از جنین، رشد اندام‌ها و تکامل طبیعی ریه‌ها، کلیه‌ها و دستگاه گوارش ایفا می‌کند. به همین دلیل، کاهش این مایع می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله پارگی زودرس کیسه آب، ناهنجاری‌های مادرزادی، اختلالات جفت یا بیماری‌های زمینه‌ای مادر، باید جدی گرفته شود. بنابراین، تشخیص به موقع و پیگیری مداوم این وضعیت برای حفظ سلامت مادر و جنین اهمیت زیادی دارد.
این وضعیت که به سطوح پایین مایع آمنیوتیک اشاره دارد، در حدود ۴درصد از بارداری‌هایی که به زمان مقرر می‌رسند رخ می‌دهد، اما اگر بارداری شما دو هفته از موعد مقرر گذشته باشد، احتمال بروز آن به حدود ۱۲درصد افزایش می‌یابد. تولید مایع آمنیوتیک از ۱۲ روز پس از لقاح آغاز می‌شود و چند هفته بعد، بیشتر این فرایند توسط خود جنین انجام می‌گیرد.
در واقع، میزان این مایع به تدریج افزایش می‌یابد تا در هفته ۳۶ به اوج خود برسد. سپس برای یک ماه ثابت باقی مانده و بعد شروع به کاهش می‌کند. سطح پایین مایع زمانی تعریف می‌شود که نسبت به سن بارداری، مقدار آن کمتر از حد انتظار باشد. برخی موارد خفیف بوده و فقط اندکی از مقدار طبیعی کمترند، اما برخی دیگر شدید بوده و می‌توانند نشانه عوارض جدی باشند.
کاهش این مایع می‌تواند یا به صورت یک رخداد مستقل و بدون علت رخ دهد، یا اینکه ناشی از نقص‌های مادرزادی یا شرایط ژنتیکی باشد. در حدود ۵۰درصد موارد، علت خاصی یافت نمی‌شود که به آن الیگوهیدرامنیوس ایدیوپاتیک می‌گویند. با این حال، می‌دانیم که بعد از هفته‌های ۱۶ تا ۲۰ بارداری، تقریباً تمام مایع آمنیوتیک از ادرار جنین تشکیل می‌شود. در نتیجه، هر مشکلی که بر تولید ادرار جنین تأثیر بگذارد، می‌تواند باعث کاهش این مایع نیز شود. علل احتمالی عبارتند از:
گاهی اوقات ممکن است حجم مایع آمنیوتیک شما کم باشد، اما هیچ علامت مشخصی مشاهده نکنید. در واقع، بسیاری از ناهنجاری‌های مرتبط با این وضعیت می‌توانند بدون علامت باشند. با این حال، نشت مایع از واژن یکی از مهم‌ترین علائمی است که می‌تواند در تشخیص کمک کند. این نشت معمولاً ناشی از پارگی پرده آمنیوتیک (اصطلاحاً «پاره شدن کیسه آب») است. در حالت طبیعی، این اتفاق پس از شروع درد زایمان رخ می‌دهد، اما گاهی زودتر اتفاق می‌افتد که به آن پارگی زودرس پرده‌ها (PROM) می‌گویند.
اینکه جنین از حد طبیعی کوچک‌تر باشد نیز می‌تواند نشانه‌ای از کاهش مایع دور جنین محسوب شود. به همین دلیل، اگر اندازه شکم شما از میزان معمول در مرحله فعلی بارداری کوچک‌تر باشد، پزشک ممکن است با انجام سونوگرافی اندازه جنین و میزان مایع آمنیوتیک را بررسی کند.
این وضعیت با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده می‌شود که به کمک امواج صوتی، وجود مایع آمنیوتیک و مقدار آن در رحم شما را اندازه‌گیری می‌کند. اگر سطح مایع پایین تشخیص داده شود، معمولاً پزشک یک معاینه لگنی نیز انجام می‌دهد تا وجود هرگونه پارگی یا نشت در کیسه آمنیوتیک را بررسی کند. به علاوه، در صورت لزوم، آزمایش‌های دیگری هم ممکن است برای یافتن علت انجام شوند.
مقدار کم این مایع بسته به زمان بروز در دوران بارداری می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به طور کلی، هرچه این وضعیت زودتر در دوران بارداری رخ دهد، عوارض آن شدیدتر خواهد بود. اگر الیگوهیدرآمنیوس در سه ماهه دوم بارداری تشخیص داده شود، تنها ۱۰.۲درصد احتمال زنده ماندن نوزاد وجود دارد، اما اگر در سه ماهه سوم رخ دهد، این احتمال به ۸۵.۳درصد افزایش می‌یابد. هم‌چنین، اگر سطح مایع در شش ماه اول بارداری پایین باشد، عوارض احتمالی عبارتند از:
اگر این مشکل در سه ماهه سوم ایجاد شود نیز ممکن است با عوارض زیر همراه باشد:
روش درمان این وضعیت بسته به میزان کاهش مایع و زمان بروز آن در دوران بارداری متفاوت است. گزینه‌های درمانی در زمان بارداری ممکن است شامل موارد زیر باشند:
اگر در دوران بارداری خود به سر می‌برید، در صورت مشاهده هرگونه نگرانی یا علامت غیرطبیعی، فوراً با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. علائمی که نیاز به مراجعه فوری دارند، عبارتند از:
بین ۵ تا ۲۴ یا ۲۵ سانتی‌متر در هفته‌های ۲۰ تا ۳۵ بارداری.
اگر AFI زیر ۵ سانتی‌متر باشد، سطح مایع آمینوتیک کم محسوب می‌شود.
خیر، هیچ دارویی مستقیماً باعث افزایش مایع آمنیوتیک نمی‌شود.
احتمال دارد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدن آب می‌تواند باعث افزایش سطح مایع شود. هیدراتاسیون وریدی (تزریق سرم) هم ممکن است مؤثر باشد، اما هنوز به تحقیقات بیشتری برای اثبات اثربخشی آن نیاز داریم.
کاهش حجم مایع امنیوتیک ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری ایجاد شده و عوارض جدی نیز برای جنین داشته باشد. به همین دلیل، اگر متوجه نشت مایع از واژن خود شدید، حتماً و سریعاً با پزشک‌تان تماس بگیرید. در صورت تشخیص این مشکل نیز باید انتظار معاینات و پیگیری‌های مکرر برای بررسی وضعیت جنین را داشته باشید.
