جایی در شمال شرق تهران، در کارخانه نوآوری هایوی به عنوان دومین شعبه از پارک فناوری پردیس، اکوسیستمی از شرکتهای نوآور و فریلنسرها شکل گرفته و در ۷ سال گذشته، کم کم به مرز بلوغ رسیده است.
اما از چهار ماه قبل، اوضاع در این کارخانه نوآوری به هم ریخته و فعالان این اکوسیستم کوچک نگران و بلاتکلیفند.
ماجرا این است که گویا معاونت علمی برای استقرار نیروهای ستادیاش جا کم دارد و تصمیم گرفته با انتقال شرکتها و فضاهای کار اشتراکی هایوی به مکان دیگری، این فضا را در اختیار بگیرد.
در پی این تصمیم، حتی قراردادهای اجاره شرکتهای مستقر در کارخانه نوآوری هایوی تمدید نشده و شرکتها با الحاقیههای ماهانه بر اجارهنامهشان روزگار میگذرانند.
از طرف دیگر، کم کم نیروهای ستادی معاونت علمی هم آمدهاند و بخشی از فضا و اتاقها را در اختیار گرفتهاند و شرکتهای مستقر را مجبور به جابهجایی کردهاند.
فعالان اکوسیستم حاضر در کارخانه نوآوری هایوی از این وضعیت گلایه دارند و این تصمیم را عجیب میدانند. آنها معتقدند جابهجا کردن شرکتها از این کارخانه به نقطهای دیگر موجب نابودی کل این اکوسیستم خواهد شد.
دیجیاتو با تعدادی از این شرکتهای نگران گفتگو کرده است.
استارتاپ «زیرو» یکی از شرکتهای مستقر در کارخانه نوآوری هایوی است. «نازلی بهروز»، همبنیانگذار «زیرو»، میگوید: «من معتقدم که اکوسیستم فقط یک فضای فیزیکی نیست که بتوان آن را جابهجا کرد. اکوسیستم مجموعهای از انسانها، روابط، همافزایی و همکاری است و تصمیم برای جابهجایی، کل اکوسیستم را نابود میکند.»
بهروز همچنین از نبود شفافیت در چرایی این تصمیم انتقاد دارد: «نمیدانیم چرا چنین تصمیمی گرفته شده است. فلسفه وجودی معاونت علمی ریاست جمهوری، حمایت و تسهیلگری فعالیت استارتاپها و شرکتهای دانشبنیان است و اینکه شرکتهای نوآور را اخراج کنند تا نیروهای ستادی خودشان را مستقر کنند، با ذات وجودی این معاونت در تعارض است.»
او معتقد است برخی نشانهها مثل تغییر حراست، جابهجایی تدریجی دفاتر و لغو تمدید برخی قراردادها، شبیه یک کودتای خزنده است.
بهروز تاکید میکند اکوسیستمی که در کارخانه نوآوری شکل گرفته، نه حاصل برنامهریزی معاونت علمی، بلکه نتیجه کار خود شرکتها بوده است.
به گفته او، جابهجایی شرکتها به محل دیگر، آثار منفی بسیاری دارد، از جمله اینکه در مکان جدید باید زیرساختهای فنی از ابتدا شکل بگیرد و شرکتها هزینههای حقوقی و مالی بسیاری را متحمل خواهند شد.
«علیرضا مقاری»، مدیرعامل «ترنج دیتا»، نیز که شرکتش در کارخانه نوآوری هایوی مستقر است، استدلال میکند که مهمترین اصل برای رشد استارتاپها، ثبات است. اما آنچه در ماههای اخیر مشاهده شده، چیزی نزدیک به تخریب یک زیستبوم نوپاست.
او میگوید: «قراردادهای ما را تمدید نکردهاند و موقتاً الحاقیههای سه ماهه به آن افزودهاند. در این شرایط نگهداشت نیروها بسیار دشوار است و ما وقتی میتوانیم رشد کنیم که بتوانیم نیرو جذب کنیم و همافزایی شکل بگیرد.»
از دید او، عدم امکان برنامهریزی کار را به بیمعنیترین وضعیت ممکن رسانده است.
مقاری میافزاید: «تغییر آدرس مسائل خود را دارد و شرکت را با مشکلات حقوقی و بانکی مواجه میکند ضمن اینکه امکان استخدام هم وجود ندارد، زیرا نیروی انسانی با توجه به محل و امکانات رفت و آمد، تصمیم میگیرند به شرکت بپیوندند یا نه.»
«هادی ایمانی»، نماینده فریلنسرهای کارخانه نوآوری هایوی نیز از بیتوجهی به سرمایه انسانی فعال در کارخانه گلایه میکند و میگوید که زندگی حرفهای جمع بزرگی از خلاقان و حرفهایها در این فضا شکل گرفته، اما هیچ کس آنها را در نظر نمیگیرد: «ما در این فضا فعال شدیم، قرارداد بستیم، پروژه گرفتیم و همکاری کردیم. حالا بدون اینکه حتی با ما جلسهای بگذارند و توضیحی بدهند، میگویند باید کارخانه را تخلیه کنید.
او ادامه میدهد:«احساس میکنیم چون دولتی نیستیم، به ما توجه نمیشود. هیچ حمایتی نیست و ما فقط باید تبعات تصمیم گرفته شده را تحمل کنیم. این تصمیم علاوه بر هزینه، فشار روانی زیادی به ما تحمیل میکند.
«محسن مهدیان»، بنیانگذار مدیرعامل شرکت «سیستم های هوشمند یکپارچه دانا تدبیر»، از منظر هویتی به ماجرا نگاه میکند و میگوید رابطه بین شرکتها با فضای کارخانه، فراتر از اجاره یا جغرافیاست.
او تاکید میکند:«کارخانه نوآوری هایوی با شرکتهایش شکل گرفته و از طرفی همین فضا بخشی از DNA شرکتهای مستقر در آن است.»
مهدیان با بیان اینکه فلسفه راهاندازی کارخانههای نوآوری، اکوسیستمسازی است، میگوید که این تصمیم اکوسیستم را نابود میکند.
او همچنین با اشاره به اتفاقی که برای کارخانه نوآوری آزادی افتاد، میگوید: «بهنظر میرسد همان تلاشی که برای حفظ کارخانه نوآوری آزادی شد، برای هایوی نیز باید اتفاق بیفتد. آنجا همه، از نهادهای صنفی و اتاق بازرگانی تا نهادهای دولتی دست به دست هم دادند تا کارخانه نوآوری آزادی برقرار بماند. اما گویا زور شرکتهای مستقر در هایوی کافی نیست.»
«مهدی اشراقی»، مدیر تکنولوژی کارخانه نوآوری هایوی، به شکلی ریشهایتر به ماجرا نگاه میکند. از نظر او، ممکن است این تصمیم به دلیل نشناختن فضا و بیاطلاعی از عملکرد شرکتهای مستقر در کارخانه بوده باشد. بنابراین این بحران پیامد از فقدان داده، فقدان برنامهریزی و نبود سازوکار مدیریتی است.
او معتقد است که سازوکار مدیریت کارخانههای نوآوری، نوآورانه نیست: «کارخانه نوآوری، برخلاف پردیسهای بزرگ فناوری، نیازمند مدلی متفاوت از حکمرانی و اجراست، مدلی که در آن تمرکز اصلی نه بر متراژ و قرارداد، بلکه بر جریان نوآوری و خلق محصول و اتصال به بازار باشد. وقتی چنین مدلی را نداشته باشیم، طبیعی است که نوآوری به حاشیه رانده میشود و شاخصهای ارزیابی عملکرد شکل نمیگیرند.»
او میافزاید: «مسئله این است که چرا مسیر اداره این فضا به نقطهای رسیده که گزینه تخلیه مطرح میشود؟»
اشراقی یک راهحل هم ارایه میدهد: «پیشنهاد میکنیم که مدیریت اجرایی و عملیاتی کارخانه در بازهای حداقل یکساله به بخش خصوصی دارای تجربه سپرده شود تا سیاستهای کلان پارک فناوری پردیس و معاونت علمی را در قالب مدهی دادهمحور اجرا کند و در پایان مهلت مقرر، شاخصها و نتایج عملکرد آن سنجیده شود.»
پویتک، به عنوان یک شتابدهنده و فضای کار اشتراکی نیز حدود یک سال و چهار ماه است که در کارخانه نوآوری هایوی مستقر شده است.
«علیرضا اسماعیلی»، نماینده پویتک، از نبود حتی یک جلسه شفاف سخن میگوید. او معتقد است همهچیز در ابهام فرو رفته است: «برای ما هیچ چیزی شفاف نیست. نه جریان قراردادها مشخص است، نه هزینههای شارژ برای شرکتها، نه اینکه قرار است به کجا منتقل شویم.»
او ادامه میدهد: «پویتک ۱۲۰ نیروی فریلنسر و شرکت را پوشش میدهد که همه در وضعیت انتظار هستند.»
در همین حال در واکنش به نبود شفافیت در رابطه با این تصمیم، شماری از مدیران شرکتهای مستقر در هایوی، کارزاری را با عنوان «مخالفت با جابجایی اجباری شرکتها از کارخانه نوآوری» د راهاندازی کردهاند.
در بخشی از این کارزار آمده است:
ما امضاکنندگان این کارزار، با تأکید و قاطعیت درخواست داریم پیش از هرگونه اقدام اجرایی، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فناورانه این تصمیم بهصورت شفاف و جامع مورد بررسی قرار گیرد و از هرگونه انتقال یا انحلال کارخانه نوآوری هایوی، بهعنوان تنها مرکز استقرار جامعه استارتاپی در شمال شرق تهران، جلوگیری به عمل آید تا زیستبوم نوآوری شکلگرفته دچار آسیبهای غیرقابل جبران نگردد. شایان ذکر است که شکلگیری و پایداری این مجموعه در طول سالهای گذشته، حاصل سرمایهگذاری و مشارکت مستقیم استارتاپها و فریلنسرها بوده و هرگونه تصمیم شتابزده میتواند منجر به از میان رفتن دستاوردهای انباشتهشده این جامعه نوآور شود.
چندی پیش «مهدی عظیمیان»، مدیر کل توسعه شعب و پردیسهای پارک فناوری پردیس در گفتوگو با دیجیاتو، در این خصوص توضیح داد و گفت: «معاونت علمی به علت کمبود ساختمان به ملک کارخانه نوآوری هایوی نیاز دارد اما مهلتی برای تخلیه آن تعیین نشده است. تا زمانی که مکان جدید را پیدا نکنیم، کارخانه تعطیل نمیشود. به محض اینکه جای جدید مشخص شد به صورت مستقیم به آنجا اثاثکشی میشود و قطعاً وقفهای در این میان ایجاد نمیشود.»
او افزوده بود: «تا کنون از ۲۰ فضا در مناطق شرقی و شمالی تهران بازدید کرده و با مالکین آنها در مورد عدد و رقم اجاره و مدت آن مذاکره کردهایم. کار آسانی هم نیست چون مالکین معمولا امکان اجاره بلندمدت را ندارند.»
موضوع اینجاست که تهیه و اجاره فضایی با این وسعت و امکانات شاید به لحاظ پیدا کردن فضا و منابع مالی در شرایط کنونی برای معاونت علمی اصولاً ممکن نباشد. بنابراین مشخص نیست تکلیف این کارخانه نوآوری چه میشود. در این شرایط، این گمانه نیز تقویت میشود که شاید معاونت ارادهای حتی برای جابهجایی نداشته باشد و ممکن است ارادهای برای انحلال کارخانه نوآوری هایوی وجود داشته باشد.
با گذشت بیش از چهار ماه از آغاز این بحران، معاونت علمی هنوز هیچ بیانیه رسمی در این زمینه صادر نکرده و در سکوت سیاستگذاران، تنها چیزی که عرصه را پر کرده، گمانهزنی، ناامیدی و فرسودگی نیروهای خلاق است.
در این شرایط چند پرسش مشخص به ذهن میرسد که امیدواریم معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پاسخهایی شفاف برای آنها داشته باشد:
دیجیاتو برای انعکاس نظرات معاونت علمی در زمینه کارخانه نوآوری هایوی نیز آمادگی دارد.
