خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب - اسماعیل بنده‌خدا: نوشتن از دفاع مقدسِ بی‌نظیرِ هشت‌ساله مردم ایران، فی‌نفسه کاری ارزشمند و ستودنی است؛ اما چگونگی پرداختن به آن، جای بحث و تأمل فراوان دارد. فرم زیبا زمانی ارزشمند است که در خدمت محتوای خوب قرار گیرد، وگرنه حتی محتوای ارزشمند را هم ضایع خواهد کرد. این آسیب، وقتی به موضوعی چون دفاع مقدس مربوط شود، زیانش چند برابر خواهد بود.
هرچه تعداد و تنوع کتاب‌های حوزه دفاع مقدس بیشتر باشد، ابعاد گوناگون این حماسه روشن‌تر می‌شود. با این حال، از پیامدهای ناخواسته‌ی این گسترش، گم شدنِ برخی آثار درخشان است؛ کتاب‌هایی که باید بیشتر دیده می‌شدند اما به دلایل مختلف، در حاشیه مانده‌اند. یکی از این آثار ارزشمند، کتاب «باز نخچیر» است؛ اثری از انتشارات سوره مهر، به قلم موسی غیور که روایتگر خاطرات سرهنگ غلامعلی شیرازی، فرمانده شجاع و خلبان تیزپرواز نیروی هوایی ارتش است.
سرهنگ شیرازی، برخلاف فامیلی‌اش، اصالتاً آذربایجانی و متولد شهرستان خوی است. او از خانواده‌ای روستایی برخاست، اما با پشتوانه‌ای نیرومند از جسم، روح و ایمان، به جایگاهی دست یافت که در تاریخ نیروی هوایی ارتش، کم‌نظیر است. وی پس از پشت سر گذاشتن آزمون‌های دشوار ورود به ارتش و خلبانی، در اوایل دهه پنجاه شمسی برای گذراندن دوره‌های پیشرفته خلبانی به آمریکا اعزام شد و از ممتازترین دانشجویان ایرانی در آن دوره‌ها به شمار رفت. بخش مربوط به حضور او در آمریکا از جذاب‌ترین و خواندنی‌ترین قسمت‌های کتاب است؛ بخشی که جزئیات بسیاری از فضای آموزشی، فرهنگی و حتی تقابل فکری میان دو جهان متفاوت را روایت می‌کند.
یکی از موضوعات مهم و کمتر گفته‌شده در «باز نخچیر»، پرداختن به اختلافات درونی ارتش پیش از انقلاب و تنش میان همافران و افسران است. نویسنده در این بخش به نکاتی اشاره می‌کند که دست‌کم در دیگر آثار مشابه کمتر دیده شده است.
سرهنگ شیرازی با نگاهی خودانتقادی و دغدغه‌مند، به تفاوت‌های نیروی هوایی در دوران پیش و پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. او بدون تعارف از اشتباهات و انحرافات احتمالی در دوران موسوم به «تسویه ارتش» سخن می‌گوید و خاطرات شخصی خود از برخورد با این وقایع را بازگو می‌کند؛ خاطراتی که درس‌ها و عبرت‌های مهمی در خود دارند.
او خلبان ویژه‌ی پرنده شکاری F5 بود و از نخستین روز آغاز جنگ تحمیلی، وارد میدان شد. شیرازی در همان روزهای اول جنگ، طی یک درگیری هوایی در آسمان آذربایجان شرقی، یک هواپیمای دشمن را منهدم کرد و نشان افتخار شکار نخستین پرنده دشمن را بر سینه زد. صدها سورتی پرواز در طول جنگ، کارنامه درخشانی برای این افسر دلاور به‌جا گذاشته است.
در تمام سال‌های جنگ، سرهنگ شیرازی در بخش‌های مختلف نیروی هوایی و پایگاه‌های گوناگون از شمال‌غرب تا جنوب‌شرق کشور خدمت کرد و منشأ آثار فراوانی به‌ویژه در حوزه بازرسی بود. بخش عمده خدمت او در پایگاه دوم شکاری تبریز سپری شد، و همین سبب شده بخش اصلی روایت کتاب در تبریز و خطه آذربایجان بگذرد؛ موضوعی که برای مخاطبان آذری لذت خوانش کتاب را دوچندان می‌کند.
«باز نخچیر» ناگفته‌های بسیاری از تاریخ نیروی هوایی ارتش از اوایل دهه پنجاه تا اواخر دهه هشتاد ـ زمان بازنشستگی سرهنگ شیرازی ـ در خود جای داده است. می‌توان با اطمینان گفت این کتاب فراتر از یک خاطره‌نگاری ساده است و در زمره آثار تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس قرار می‌گیرد.
مهجور ماندن این کتاب، خود جای تأسف دارد. حتی انتشارات سوره مهر نیز در معرفی و تبلیغ آن کوتاهی کرده است. این اثر ارزشمند نه تنها باید بیشتر دیده شود، بلکه روابط عمومی و معاونت فرهنگی نیروی هوایی ارتش نیز شایسته است توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند؛ چرا که علاوه بر ثبت افتخارات نهاجا، نگاه انتقادی و آسیب‌شناسانه دقیقی دارد که نباید از نظر دور بماند.
قلم موسی غیور روان و شفاف است، بدون زیاده‌گویی و با تمرکز بر نکات اصلی روایت. البته کتاب در بخش ویراستاری نیازمند بازنگری است و امید می‌رود در چاپ‌های آینده اصلاح شود. با این حال، «باز نخچیر» بی‌تردید از بهترین نمونه‌های تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، به‌ویژه در حوزه نیروی هوایی است.
علاقه‌مندان به پرواز و خلبانی، از این کتاب لذت ویژه‌ای خواهند برد؛ اثری که با جزئیات دقیق از جت‌ها، هواپیماهای شکاری، مانورها و پروازهای جنگی سخن می‌گوید و خواننده را تا ارتفاع آسمان‌های آتش و ایمان بالا می‌برد.
