حتماً شما هم شنیده‌اید که ویتامینها از ارکان اصلی سلامت بدن هستند و کمبود آن‌ها میتواند تأثیرات جدی بر عملکرد طبیعی بدن بگذارد. تأمین ویتامینهای مورد نیاز، برای تمام افراد جامعه ضروری است، اما در برخی از گروه‌ها، این نیاز اهمیت و فوریت بیشتری پیدا می‌کند. افرادی که با بیماری‌های خاص دست‌وپنجه نرم میکنند، بیش از دیگران به این ترکیبات حیاتی نیاز دارند؛ چراکه ویتامینها میتوانند به آن‌ها در تأمین نیازهای روزانه بدن و همچنین در کنترل و مدیریت علائم بیماری کمک کنند. یکی از این بیماری‌ها، پارکینسون است. در این مقاله هم با ماهیت و علائم بیماری پارکینسون آشنا خواهید شد و هم با ویتامینها و مکمل‌هایی که ممکن است در روند بهبود کیفیت زندگی این بیماران نقش مؤثری ایفا کنند.
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیش‌رونده است که به‌تدریج عملکرد سیستم عصبی مرکزی را مختل می‌کند. این بیماری معمولاً در سنین بالا بروز می‌یابد و در بلندمدت باعث کاهش کنترل فرد بر حرکات عضلانی می‌شود. افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است با کندی حرکت، لرزش‌های غیرارادی (رعشه) و سفتی عضلات مواجه شوند که انجام فعالیت‌های روزمره را برای آن‌ها دشوار می‌سازد.
علائم بیماری پارکینسون تنها به جنبه‌های حرکتی و جسمانی محدود نمی‌شود. بسیاری از بیماران، بهویژه در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، دچار مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب نیز می‌شوند. همچنین در برخی موارد، این بیماری با علائم شناختی نظیر کاهش تمرکز، زوال عقل و اختلال در عملکرد حواس همراه است که میتواند کیفیت زندگی بیمار را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.
پارکینسون جزو بیماری‌های چندعاملی به شمار می‌رود؛ به این معنا که بروز آن معمولاً نتیجه تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی است، نه یک عامل منفرد. هرچند تاکنون درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است، اما می‌توان با اتخاذ روش‌هایی از پیشرفت آن جلوگیری کرد یا شدت علائم را کاهش داد. یکی از راهکارهای مؤثر در این زمینه، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی است که بتواند نیازهای خاص بدن بیماران مبتلا به پارکینسون را تأمین کند. اما این سؤال مطرح می‌شود که کدام ویتامینها در این رژیم غذایی نقش کلیدی دارند؟
ازجمله ویتامین‌هایی که میتوانند در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به پارکینسون نقش داشته باشند، ویتامینهای گروه B هستند. پژوهش‌ها نشان دادهاند که مصرف منظم این ویتامینها میتواند تأثیر مثبتی بر طول عمر و عملکرد عصبی این بیماران داشته باشد. نان‌های سبوس‌دار، غلات غنی‌شده و تخم‌مرغ از منابع غنی و در دسترس برای تأمین ویتامینهای گروه B به‌شمار می‌آیند.
یکی از مهم‌ترین اعضای این خانواده، ویتامین B12 است. این ویتامین با کاهش سطح هموسیستئین در پلاسما، به بهبود عملکرد بافت عصبی مغز کمک می‌کند و موجب انتقال بهتر پیامهای عصبی در بدن می‌شود. منابع اصلی ویتامین B12 شامل محصولات لبنی و گوشت قرمز است. ازاین‌رو، افرادی که رژیم‌های گیاه‌خواری را دنبال میکنند باید نسبت به سطح این ویتامین در بدن خود حساس باشند و در صورت لزوم، از مکمل‌های غذایی استفاده کنند.
تأثیر مثبت گروه ویتامین B تنها به ویتامین B12 محدود نمی‌شود. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ویتامین B3 نیز میتواند به‌عنوان یک مکمل تخصصی برای بیماران مبتلا به پارکینسون مؤثر باشد. این ویتامین با بهبود عملکرد میتوکندری و تنظیم سوخت‌وساز سلولهای عصبی، به کاهش علائم بیماری کمک می‌کند. هرچند این مطالعات هنوز در مراحل ابتدایی هستند، اما نتایج اولیه امیدبخش به نظر می‌رسند و ممکن است در آینده به گزینه‌ای مؤثر در درمان‌های حمایتی تبدیل شوند.
همچنین برخی تحقیقات دیگر نشان دادهاند که بیماران مبتلا به پارکینسون اغلب دچار کمبود ویتامین B12 و B7 هستند. مصرف مکمل‌های این دو ویتامین میتواند در کاهش برخی از عوارض بیماری مؤثر واقع شود و به بهبود وضعیت عمومی این بیماران کمک کند.
در پژوهشی که به‌تازگی در دانشگاه ناگویای ژاپن انجام شده، مشخص شده است که ترکیب جمعیت میکروبی روده در افراد مبتلا به پارکینسون با افراد سالم تفاوت چشمگیری دارد. براساس این تحقیق، در سیستم گوارشی مبتلایان به پارکینسون، کمبود نوعی باکتری مشاهده می‌شود که مسئول سنتز برخی از ویتامینهای گروه B است؛ ازجمله ویتامین B7 و ویتامین B3. نتایج این مطالعه نیز بر نقش مثبت ویتامینهای گروه B در پیشگیری و مدیریت بیماری پارکینسون تأکید دارد.
ویتامینهای گروه B از جنبه‌های مختلفی با احتمال ابتلا به پارکینسون مرتبط‌اند. یکی از عملکردهای کلیدی این گروه ویتامینها، حفاظت از یکپارچگی دیواره داخلی روده است؛ امری که از نفوذ سموم به جریان خون جلوگیری می‌کند. مطالعات نشان دادهاند که یکی از نشانه‌های پارکینسون، نازک شدن و تخریب پوشش داخلی روده است. در چنین شرایطی، سموم وارد خون می‌شوند، اعصاب اطراف دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهند، موجب فعال‌سازی سلولهای ایمنی در مغز می‌شوند و میتوانند زمینه‌ساز التهاب‌های مزمن عصبی شوند. مصرف ویتامینهای B7 و B3 میتواند به تقویت سد روده‌ای، کاهش این آسیب‌ها و حتی پیشگیری از بروز بیماری کمک کند.
علاوه‌براین، ویتامین B6 نیز یکی دیگر از اعضای مهم این خانواده است که در کاهش علائم بیماری پارکینسون نقش قابل‌توجهی دارد. این ویتامین پیش‌ساز اصلی دوپامین—یکی از انتقال‌دهنده‌های عصبی مهم در مغز—است؛ ماده‌ای که سطح آن در مغز افراد مبتلا به پارکینسون به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد. همچنین، مصرف B6 میتواند به کاهش افسردگی و اختلالات خلقی که از عوارض رایج این بیماری هستند، کمک کند.
براساس منابع علمی معتبر، ویتامین C نیز ازجمله ویتامینهای مؤثر در مدیریت بیماری پارکینسون به شمار می‌رود. این ویتامین با داشتن خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی میتواند به‌طور مؤثری غلظت رادیکال‌های آزاد در بافت‌های عصبی را کاهش دهد. کاهش این مولکول‌های مخرب به کاهش آسیب‌های سلولی و التهابات بافتی در سیستم عصبی کمک می‌کند و احتمال بروز آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از بیماری پارکینسون را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
ویتامین C نه‌تنها در کاهش علائم این بیماری نقش دارد، بلکه میتواند در پیشگیری از ابتلا به پارکینسون در افراد مستعد نیز مؤثر باشد. خوشبختانه این ویتامین به‌وفور در میوه‌ها و سبزیجات تازه یافت می‌شود و تأمین روزانه آن معمولاً دشوار نیست. موادی مانند مرکبات، اسفناج، فلفل دلمه‌ای، کیوی و آناناس از منابع غنی و قابل‌دسترس ویتامین C هستند که می‌توان به‌راحتی آن‌ها را در رژیم غذایی روزانه گنجاند.
فقط باید به این نکته توجه کرد که ویتامین C بسیار حساس به حرارت است و در فرآیند پخت‌وپز به‌سرعت تخریب می‌شود؛ بنابراین، برای بهره‌مندی کامل از خواص آن، بهتر است منابع غذایی حاوی این ویتامین به‌صورت خام و تازه مصرف شوند.
ویتامین C علاوه‌بر نقش آنتی‌اکسیدانی خود، در سنتز انتقال‌دهنده‌ی عصبی دوپامین نیز نقش دارد؛ ماده‌ای که کاهش سطح آن یکی از ویژگی‌های اصلی بیماری پارکینسون است. همچنین، این ویتامین میتواند به بهبود خلق‌وخو و افزایش روحیه کمک کند. از آن‌جایی که افراد مبتلا به پارکینسون به‌دلیل محدودیت در تحرک، ممکن است فرصت کمتری برای معاشرت اجتماعی و فعالیت‌های بیرون از منزل داشته باشند، خطر بروز عوارض روحی مانند افسردگی و انزوا در آن‌ها بیشتر است. به همین دلیل، مصرف ویتامین C به‌عنوان یک مکمل طبیعی برای حمایت از سلامت روان و عملکرد عصبی در این بیماران توصیه می‌شود.
مطالعات علمی نشان داده است ویتامین E نیز ازجمله ویتامین‌هایی است که میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به پارکینسون کمک کند. این ویتامین محلول در چربی در منابعی مانند روغن ماهی، آجیلها، دانه‌های روغنی، مارچوبه و آووکادو به‌وفور یافت می‌شود.
در یک مطالعه گسترده که در سوئد انجام شد، سطح ویتامینهای C و E در بدن بیش از ۴۱ هزار نفر بررسی گردید، که در میان آن‌ها افراد مبتلا به پارکینسون نیز حضور داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که میزان ویتامینهای C و E در بدن بیماران پارکینسون نسبت به افراد سالم به‌طور معناداری پایین‌تر است. همچنین، محققان دریافتند که مصرف روزانه ویتامینهای C و E در دوزهای بالا میتواند احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را تا حدود ۳۲ درصد کاهش دهد.
ویتامین D یکی دیگر از ویتامینهای مهم است که به بیماران مبتلا به پارکینسون توصیه می‌شود. این ویتامین به‌طور طبیعی در پوست تحت تأثیر تابش نور خورشید ساخته می‌شود و میتواند به کاهش علائم بیماری کمک کند. بااین‌حال، بسیاری از بیماران پارکینسون به‌دلیل محدودیت‌های حرکتی، زمان کمتری را در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند و درنتیجه در معرض کمبود یا حتی محرومیت شدید از ویتامین D قرار دارند. بنابراین، لازم است سطح ویتامین D این افراد به‌صورت دوره‌ای بررسی شود و در صورت نیاز، با مشورت پزشک، مکمل‌های آن مصرف شود.
ویتامین D نقش مهمی در کاهش التهاب‌های عصبی ناشی از بیماری پارکینسون دارد و همچنین به حفاظت از نورون‌ها کمک می‌کند. این ویتامین جذب کلسیم را تسهیل می‌کند؛ کلسیم برای انتقال صحیح پیامهای عصبی حیاتی است و سطح مناسب آن میتواند در کاهش علائم پارکینسون مؤثر باشد.
برای روشن‌تر شدن اهمیت ویتامین D، می‌توان به یک مطالعه انجام‌شده در فنلاند اشاره کرد. در این مطالعه، سطح ویتامین D خون افراد در سنین مختلف اندازه‌گیری شد و سپس پیگیری شد که آیا آن‌ها در سنین بالاتر به پارکینسون مبتلا شده‌اند یا خیر. نتایج نشان داد افرادی که در میانسالی سطح پایینی از ویتامین D داشتند، احتمال ابتلای بیشتری به پارکینسون در سنین بالاتر داشتند. براساس این آمار، مصرف مناسب ویتامین D میتواند تا ۶۵ درصد احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش دهد.
این یافته‌ها نشان می‌دهند که ویتامین D از جهات مختلفی با کاهش ریسک ابتلا به پارکینسون مرتبط است و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و جذب کلسیم ایفا می‌کند. نکته قابل‌توجه دیگر این است که در دو دهه اخیر، کمبود ویتامین D به‌طور گسترده‌ای افزایش یافته است که یکی از دلایل اصلی آن، آلودگی هواست. آلودگی‌های جوی مانع از رسیدن کافی اشعه‌های خورشید به زمین می‌شوند و این موضوع در بسیاری از مناطق جهان مشکل‌ساز شده است.
در این مقاله، ویتامینهای ضروری برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای افراد مبتلا به پارکینسون را بررسی کردیم. بسیار مهم است که مراقبان و خانواده‌های این بیماران با این نیازهای خاص آشنا باشند تا بتوانند با تنظیم یک رژیم غذایی مناسب، به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان کمک کنند.
همچنین، لازم است به این نکته توجه شود که براساس تحقیقات، رژیم غذایی مدیترانهای که شامل مقادیر بالایی از آجیلها، حبوبات، ماهی‌ها و روغنهای گیاهی است، میتواند تا حد زیادی در پیشگیری از ابتلا به بیماری پارکینسون مؤثر باشد.
ویتامینهای گروه B، بهویژه ویتامینهای B12، B6 و B3، نقش کلیدی در حفظ سلامت سیستم عصبی دارند. این ویتامینها به بهبود انتقال پیامهای عصبی، کاهش التهاب و حفظ یکپارچگی سلولهای عصبی کمک میکنند و میتوانند علائم پارکینسون را کاهش دهند.
بله. تحقیقات نشان دادهاند که رژیم غذایی مدیترانهای که شامل آجیلها، ماهی، حبوبات و روغنهای گیاهی است، میتواند ریسک ابتلا به پارکینسون را کاهش داده و در بهبود علائم بیماران نقش داشته باشد.
کمبود ویتامین D معمولاً با آزمایش خون قابل تشخیص است. با توجه به اینکه افراد مبتلا به پارکینسون به‌دلیل محدودیت تحرک کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، بررسی سطح ویتامین D ضروری است. درصورت کمبود، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های ویتامین D را توصیه کند.
