در جلسه علنی یکشنبه ۸ تیر ۱۴۰۴ مجلس شورای اسلامی، نمایندگان با تصویب مواد متعددی از لایحه «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور (پهپاد غیرنظامی)»، الزامات جدیدی برای مالکان این دستگاه‌ها تعیین کردند.
بر اساس قانون مصوب مجلس دارندگان پهپاد ملزم به ثبت‌نام، اخذ مجوز و رعایت محدودیت‌هایی خواهند بود. جرائم نقض این قانون نیز شامل ضبط دستگاه، حبس تا ۵ سال و حتی مجازات‌های امنیتی است.
در این گزارش سعی داریم مهم‌ترین نکاتی را که دانستن‌اش برای مالکان پهپاد ضروری است برای این کاربران تشریح کنیم تا با چشم باز و اطلاعات کافی درباره پهپادی که دارند یا قصد تهیه‌اش را دارند، تصمیم بگیرند.
البته باید توجه داشت که این مصوبه البته هنوز به تأیید نهایی شورای نگهبان نرسیده و پس از آن نیز نیازمند تدوین آیین‌نامه اجرایی است. اطلاعاتی که در این گزارش ذکر شده، صرفاً مبتنی بر محتوای مصوبات مجلس است.
بر اساس ماده ۶ لایحه «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از راه دور (پهپاد غیرنظامی)»، کلیه مالکان پهپادهای غیرنظامی باید با مراجعه به فرماندهی انتظامی (فراجا)، برای پهپاد خود «سند رسمی مالکیت» دریافت کنند. با توجه به تدوین نشدن آئین‌نامه اجرایی قانون، هنوز روال اجرایی دریافت سند رسمی مشخص نشده و صرفاً می‌دانیم که مرجع صدور این سند، فراجا خواهد بود. لایحه مذکور توضیح داده که این سند شامل شماره شناسایی یکتا، مشخصات فنی (رنگ، بدنه، موتور) و اطلاعات هویتی مالک است. هرگونه نقل‌وانتقال بدون این سند، برای خریدار و فروشنده «مجازات حمل پهپاد غیرمجاز» را در پی دارد.
همچنین طبق ماده ۷، هرگونه تغییر در مشخصات فنی اعم از رنگ بدنه، موتور و ملحقات آن و نوع کاربری در پهپادهای غیرنظامی بدون دریافت مجوز از فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و صدور سند جدید مجاز نیست و متخلفان مشمول مجازات ماده ۱۴ (حبس تا ۵ سال) می‌شوند. این حکم حتی شامل تعویض قطعات ساده مانند ملحقات نیز می‌شود.
مطابق تبصره ۱ ماده ۱۲، دارندگان کنونی پهپادها تنها ۳ ماه پس از اجرایی شدن قانون فرصت دارند نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند. پس از این مهلت، نگهداری پهپاد بدون سند، علاوه بر ضبط دستگاه، مشمول حبس تعزیری درجه ۵ (تا ۲ سال حبس) می‌شود.
البته فراجا می‌تواند در صورت درخواست متقاضی تا قبل از صدور سند، حداکثر به مدت 3 ماه مجوز موقت برای پرواز صادر کند.
تبصره ۲ ماده ۸ به‌صراحت هرگونه عملیات پروازی در استان‌های تهران و البرز را منوط به اخذ مجوز کتبی از «قرارگاه ثارالله سپاه» کرده و نقض این حکم، طبق ماده ۱۵، مجازات حبس درجه ۴ (۲ تا ۵ سال حبس) را به دنبال دارد. همچنین پرواز بر فراز تأسیسات نظامی، انتظامی و مناطق مرزی (ماده ۱۱ و ۱۵) حتی برای پهپادهای ثبت‌شده، در مرحله اول موجب ضبط دستگاه و در صورت تکرار، حبس تعزیری درجه ۵ خواهد شد.
این قانون الزامات بیمه‌ای و پزشکی نیز برای مالکان پهپادهای غیرنظامی در نظر گرفته است.
ماده ۱۹ خرید «بیمه مسئولیت مدنی» را پیش از هر پرواز الزامی کرده است. هزینه این بیمه هنوز مشخص نیست، اما عدم رعایت آن جریمه دارد.
تبصره ۳ ماده ۴ نیز دریافت گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشکان معتمد و اخذ استعلام امنیتی از وزارت اطلاعات و سپاه را برای صدور گواهینامه پرواز ضروری دانسته است. این فرآیند نیز قاعدتاً هزینه خواهد داشت. بنابراین باید منتظر تدوین آئین‌نامه اجرایی قانون بمانیم تا میزان هزینه و روال قانونی آن مشخص شود.
اگر قصد خرید پهپاد دارید، حتماً این نکات را در نظر داشته باشید:
ماده ۱۴ این قانون تأکید می‌کند اگر پهپاد حتی بدون اطلاع مالک برای جرائم امنیتی (مانند جاسوسی) استفاده شود، مرتکب به حداکثر مجازات آن جرم (شامل اعدام یا حبس ابد) محکوم خواهد شد. این حکم شامل تولید، واردات یا حمل پهپاد با اهداف امنیتی نیز می‌شود. بنابراین باید به‌شدت مراقب پهپادتان باشید و به استفاده مشکوک یا غیرمجاز از آن حساس باشید.
یادتان باشد اگر پهپادتان به سرقت رفت یا گم شد، باید ظرف ۲۴ ساعت مفقودی و سرقت پهپاد را به پلیس گزارش دهید. عدم گزارش، موجب توقیف ۶ ماهه سند یا مجوز می‌شود.
ماده ۱۸ قانون نیز مالک را مسئول جبران هرگونه خسارت مالی یا معنوی ناشی از پرواز پهپاد (حتی ورود به حریم خصوصی) معرفی کرده است.
بر اساس این گزارش این مصوبه هنوز ۳ مرحله قانونی پیش رو دارد:
۱. تأیید شورای نگهبان
۲. لازم‌الاجرا شدن پس از انتشار در روزنامه رسمی.
۳. تهیه آیین‌نامه اجرایی ظرف ۳ ماه توسط وزارت دفاع و همکاران
بنابراین فعلاً تنها کاری که مالکان پهپاد باید بکنند این است که اخبار را دنبال کنند تا از آخرین تغییرات در رابطه با قوانین و مقررات مرتبط با مالکیت، نگهداری و استفاده از پهپادهای غیر نظامی آگاه باشند.
همچنین قرار است مناطق مجاز پروازهای مجاز تفریحی و ورزشی نیز طبق ماده ۹ این قانون مشخص شود که پس از تدوین آئین‌نامه اجرایی، این مورد شفاف‌تر خواهد شد.
