عصر ایران - در سال ۱۹۱۸، اندکی پس از پایان جنگ جهانی اول و پس از دهه‌ها اشغال، لهستان سرانجام استقلال خود را باز یافت. کشور تازه متولد شده با انبوهی از مشکلات مواجه بود که مسئله تأمین خودرو یکی از آن‌ها بود. لهستان حجم عظیمی از خودروهای از کار افتاده ارتش‌های اشغالگر را به ارث برده بود که بیشتر آن‌ها نیاز به تعمیر داشتند یا عمر مفیدشان به پایان رسیده بود. اگرچه بعداً خودروهای قابل استفاده‌ای از کشورهای دیگر به صورت وام یا توسط سازمان‌های امدادی وارد شدند، اما می‌بایست برای خودروهای قابل تعمیر موجود در کشور چاره‌ای اندیشیده می‌شد.
برای تجهیز ارتش جدید، به وسایل نقلیه (عمدتاً خودروهای سواری و کامیون) نیاز بود. برای راه‌اندازی این وسایل، اداره خودرو وزارت دفاع، "کارخانجات مرکزی خودرو" (CWS) را در خیابان ترسپولسکا ورشو تأسیس کرد. این کارخانجات در ساختمان‌هایی مستقر شدند که پیش‌تر در طول جنگ جهانی اول توسط نیروهای اشغالگر آلمانی به عنوان انبار قطعات و تعمیرگاه استفاده می‌شدند. در آن زمان، کارگاه‌های این کارخانه مساحتی معادل ۴۷۵۸ متر مربع را در بر می‌گرفت و دارای چند ابزار ماشین‌کاری عمومی و تجهیزات دیگر بود.
طی چند سال بعد، تعداد ابزارهای ماشین‌کاری پیوسته رشد کرد و زمان مورد نیاز برای تعمیر خودروها و تجهیزات نظامی به سرعت کاهش یافت. از طرفی، ذخایر باقی‌مانده از آلمانی‌ها رو به اتمام بود و راهی برای تهیه مجدد آن‌ها وجود نداشت. از این رو، CWS چاره‌ای جز افزایش توانایی‌های تولید خود و تبدیل شدن به یک مرکز تولیدی به جای یک مرکز صرفاً تعمیری نداشت. به عنوان مثال، آمبولانس‌ها و بدنه‌های زرهی مورد استفاده بر روی فورد مدل T طراحی و ساخته شدند. این فورد‌های تبدیل شده در دفاع از لهستان در برابر حملات روسیه در درگیری‌های ۱۹۱۹/۱۹۲۰ به کار گرفته شدند.
در سال ۱۹۱۹، سرگرد «کازیمیرز مِیر»، مهندس و مشوق پرشور صنعت خودروی لهستان، مدیر CWS شد. او رویایی برای آغاز تولید خودروهایی داشت که توسط مهندسان لهستانی طراحی و توسعه یابند. این ایده با تردیدهای زیادی روبه‌رو بود، زیرا هرگز تولید خودروی تماماً لهستانی در این کشور وجود نداشت و بسیاری از افراد، از جمله برخی در دولت، نسبت به این ایده بدبین بودند.
سرانجام در سال ۱۹۲۱، وزارت دفاع با این پروژه موافقت کرد، اما تنها اجازه توسعه نمونه اولیه موتور داده شد و در صورت موفقیت‌آمیز بودن پیشرانه، اجازه توسعه کل خودرو صادر می‌شد. تیم انگیزه یافته مهندسان CWS به رهبری «تادئوش تانسکی» بلافاصله دست به کار شدند. بیشتر این مهندسان در مؤسسات مختلف فرانسه تحصیل کرده و برخی نیز برای شرکت‌های خودرویی در اروپا کار کرده بودند.
نمونه اولیه موتور، مدل T1، در مارس ۱۹۲۳ تکمیل و آماده آزمایش شد. این موتور یک واحد ۴ سیلندر آب‌خنک چهارزمانه با حجم ۲۹۸۴ سی‌سی بود که توان ۴۵ اسب بخار در ۲۵۰۰ دور در دقیقه و نسبت تراکم ۴.۷۵:۱ تولید می‌کرد. موتور T1 با بلوک و پیستون‌های آلومینیومی، بسیار خوش‌ساخت بود و هیچ برتری نسبت به موتورهای تولیدکنندگان رقیب در کشورهای دیگر نداشت.
آزمایش‌های موتور T1 موفقیت بزرگی بود و تیم را سرشار از هیجان و خوش‌بینی کرد؛ رؤیای یک خودروی تماماً لهستانی به واقعیت نزدیک شده بود. بنابراین، وزارت دفاع اجازه ادامه کار را صادر کرد و وظیفه بزرگ طراحی و توسعه نمونه اولیه یک خودروی کامل آغاز شد.
اولین نمونه‌های اولیه خودروی CWS، مدل T1، در سال ۱۹۲۵ تکمیل و مرحله آزمایش آغاز شد. این خودروها به روش‌های معمول آن دوران ساخته شدند: موتور جلو، دیفرانسیل عقب با بدنه فولادی روی قاب چوبی بر روی شاسی نردبانی شکل، و محورهای ثابت با فنرهای شمشی نیمه‌بیضوی.
دو نمونه اولیه T1 در همان سال به پنجمین رالی لهستان اعزام شدند. به دلیل مشکلی غیرمنتظره، یکی از خودروها روشن نشد، اما پس از ۱۸ ساعت تلاش و رفع نقص، مسافت کامل مسیر را طی کرد و توانست به برخی از رقبا برسد. خودروی دیگر CWS نیز بدون هیچ مشکلی رالی را به پایان رساند. رانندگان (کارکنان CWS) و خودروساز برای این دستاورد بزرگ جوایز ویژه‌ای دریافت کردند. مطبوعات لهستان این رویداد را با شور و شوق فراوان پوشش دادند و موفقیت این نمونه‌های اولیه، تخیل مردم را برانگیخت و بسیاری را در رؤیای صنعت خودروی لهستان شریک ساخت.
در نهایت، رؤیای ساخت خودروهای لهستانی در سال ۱۹۲۷ به حقیقت پیوست و یک سری کوچک ۲۵ عددی از مدل T1 تولید شد. بسیاری از قطعات این خودروها از تولیدکنندگان داخلی تأمین و بخشی نیز توسط خود CWS ساخته شد. گفته می‌شود پروفسور «ایگناسی موشیچکی»، رئیس جمهور وقت لهستان، یکی از اولین سفارش‌دهندگان این خودرو بود.
سال ۱۹۲۸ سالی بود که CWS رسماً به یک تولیدکننده خودرو تبدیل شد و تولید مدل T1 در مقیاس کامل آغاز گردید. "کارخانجات مرکزی خودرو" (CWS) به "کارخانه ملی خودرو" (PWS) تغییر نام داد، اگرچه نام تجاری CWS باقی ماند و به زیرمجموعه "مؤسسه مهندسی ملی" (PZInż) پیوست. PZInż در مارس همان سال تأسیس شد و مجموعه‌ای از شرکت‌های مختلف لهستانی، از جمله رقیب PWS یعنی اورسوس (Ursus) را در بر می‌گرفت. «کازیمیرز مِیر»، مدیر وقت PWS/CWS، اندکی پس از آن به سمت مدیریت PZInż ارتقا یافت.
مدل‌های T1 خودروهایی بسیار خوش‌ساخت، مستحکم و قابل اعتماد بودند و به دلیل قابلیت آفرود بهتر از حد متوسط، مورد توجه ارتش نیز قرار گرفتند. این ماشین‌ها با عملکرد مناسب و حداکثر سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت، واقعاً در کلاس جهانی قرار داشتند. حدود ۵۰۰ دستگاه از T1 با بدنه‌های مختلف – از جمله فایِتون، سدان، آمبولانس و پیکاپ – که توسط مهندس «استانیسلاو پانچاکیوویچ» طراحی شده بودند، تا زمان توقف تولید در سال ۱۹۳۱ از کارخانه خارج شدند.
در سال ۱۹۲۹ کار بر روی دو مدل CWS دیگر، T8 و T2، آغاز شد و تولید آن‌ها حدود اوایل سال بعد شروع شد. مدل T2 کوچکتر و اقتصادی‌تر از T1 بود و از یک موتور ۴ سیلندر ۱۵۰۰ سی‌سی استفاده می‌کرد. در مقابل، مدل T8 تقریباً به اندازه T1 بود اما با یک موتور خطی ۸ سیلندر با توان ۸۰ تا ۱۰۰ اسب بخار تولید می‌شد. در مجموع، تا زمان توقف تولید در سال ۱۹۳۱، حدود ۳۰۰ دستگاه از مدل‌های T8 و T2 ساخته شد.
پس از سال ۱۹۳۱، خودروهای CWS، یعنی اولین خودروهای لهستانی تولید انبوه، دیگر ساخته نشدند. اگرچه این خودروهای خوش‌ساخت برای تاریخ خودروسازی لهستان اهمیت زیادی داشتند و جوایز متعددی را در مسابقات (رالی) و برای طراحی از کلوپ اتومبیل لهستان کسب کرده بودند، اما کافی نبود. شرکت مادر PWS یعنی PZInż تصمیم گرفت تولید این وسایل نقلیه را به نفع تولید خودروهای ارزان‌تر تحت لیسانس خودروسازان خارجی کنار بگذارد. دلایل متعددی برای این تصمیم وجود داشت؛ از جمله قیمت بالای خودروهای CWS که عمدتاً به‌صورت دست‌ساز تولید می‌شدند و مشتری کافی جذب نمی‌کردند. PWS فاقد توانایی تولید انبوه بود و تغییر روش‌های تولید نیز نیازمند سرمایه‌گذاری هنگفت و تجهیزات بسیار پیچیده بود.
چند سال پس از توقف تولید CWS، مؤسسه PZInż تولید خودرو و کامیون را تحت لیسانس فیات آغاز کرد و در اواسط دهه ۳۰ تلاش برای ساخت خودروهای بومی مانند لاکس-اسپورت را از سر گرفت. اما در نهایت، جنگ جهانی دوم فعالیت‌های PZInż را متوقف کرد.
