قلعه سیگیریا (Sigiriya)، که به معنای «صخره شیر» است، یکی از شگفتانگیزترین بناهای تاریخی و باستانی جهان است که در قلب جنگلهای سرسبز استان مرکزی سریلانکا قرار دارد. این قلعه باشکوه که بر فراز صخرهای عظیم به ارتفاع حدود 180 متر ساخته شده، نه تنها به دلیل معماری بینظیرش، بلکه به خاطر تاریخچه پر فراز و نشیب، افسانهها و اهمیت فرهنگیاش، به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری سریلانکا و میراث جهانی یونسکو تبدیل شده است. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، معماری، ویژگیهای برجسته، و اهمیت این بنای تاریخی میپردازیم.
سیگیریا در قرن پنجم میلادی (477 تا 495 میلادی) توسط پادشاه کاشیاپا (Kassapa) به عنوان پایتخت جدیدش انتخاب شد. بر اساس روایات تاریخی، کاشیاپا پس از به قتل رساندن پدرش، پادشاه داتوسنا، تاج و تخت را غصب کرد و برادر ناتنیاش، موگالانا، را وادار به فرار به هند کرد. کاشیاپا، که از انتقام برادرش هراس داشت، صخره سیگیریا را به دلیل موقعیت استراتژیک و دید 360 درجهای آن انتخاب کرد تا قلعهای نفوذناپذیر بسازد. این قلعه نه تنها به عنوان کاخ سلطنتی، بلکه به عنوان یک دژ نظامی عمل میکرد.
پس از مرگ کاشیاپا در نبرد با موگالانا، که با ارتشی از هند بازگشته بود، سیگیریا متروکه شد. شایعات درباره نحس بودن این مکان باعث شد که مردم به تدریج شهر را ترک کنند. تا قرن چهاردهم میلادی، این مکان به صومعهای بودایی تبدیل شد و پس از آن برای قرنها در دل جنگلها پنهان ماند تا اینکه در سال 1831 توسط جاناتان فوربس، سرگرد ارتش بریتانیا، دوباره کشف شد. این کشف، راه را برای کاوشهای باستانشناسی گسترده باز کرد که اسرار این مکان را آشکار ساخت.
کاوشهای باستانشناسی نشان دادهاند که منطقه سیگیریا از حدود 5000 سال پیش، یعنی در دوران میانسنگی، محل سکونت انسانها بوده است. این موضوع، قدمت و اهمیت تاریخی این مکان را بیش از پیش برجسته میکند. برخی افسانههای محلی، سیگیریا را با «آلاکامانداوا» (شهر خدایان) مرتبط میدانند، که به جذابیت اسطورهای آن میافزاید.
صخره سیگیریا، که از ماگمای سختشده یک آتشفشان باستانی تشکیل شده، با ارتفاع حدود 180 تا 200 متر، به عنوان قلب این مجموعه باستانی شناخته میشود. این صخره از کیلومترها دورتر قابل مشاهده است و به دلیل ارتفاع و موقعیت استراتژیکش، به کاشیاپا امکان نظارت کامل بر مناطق اطراف را میداد.
یکی از نمادینترین ویژگیهای سیگیریا، پلکان ورودی آن است که از میان دو پنجه عظیم شیر سنگی میگذرد. این بخش، که به «Sīhāgiri» (صخره شیر) معروف است، در گذشته بخشی از مجسمه عظیمالجثه شیری بود که دهان بازش ورودی قلعه را تشکیل میداد. امروزه تنها پنجههای شیر باقی ماندهاند، اما عظمت آن همچنان گردشگران را شگفتزده میکند. برای رسیدن به قله، بازدیدکنندگان باید حدود 1200 تا 1270 پله سنگی را طی کنند، مسیری که اگرچه دشوار است، اما با مناظر خیرهکننده و استراحتگاههای میانی، تجربهای بهیادماندنی ارائه میدهد.
دیوار آینه، واقع در بخش غربی صخره، یکی از شگفتیهای معماری سیگیریا است. این دیوار آجری که با گچ سفید صیقل داده شده، زمانی چنان براق بود که پادشاه میتوانست تصویر خود را در آن ببیند. متأسفانه، یادگارینویسیهای بازدیدکنندگان در طول قرنها به این دیوار آسیب رسانده و خاصیت آینهای آن را از بین برده است. امروزه، برای حفاظت از نوشتههای باستانی، نوشتن روی این دیوار ممنوع است.
دیوارنگارههای سیگیریا، که در غارهای صخرهای مانند غار Cobra Hood قرار دارند، از برجستهترین آثار هنری این مجموعه هستند. این نقاشیهای آبرنگ، که قدمتی 1500 ساله دارند، تصاویری از زنان سینهالی (Sinhalese) را در حال انجام وظایف مختلف به تصویر میکشند و شباهت زیادی به نقاشیهای غارهای آجانتا در هند دارند. این آثار، که از عناصر طبیعی محافظت شدهاند، نمونهای از هنر و فرهنگ باستانی سریلانکا هستند.
سیگیریا به خاطر باغهای زیبایش، که به سبک چهارباغ ایرانی طراحی شدهاند، شهرت دارد. این باغها در سه بخش اصلی تقسیمبندی میشوند:
باغهای آبی: شامل فوارهها و حوضچههایی که برای آبیاری و تفریح استفاده میشدند.
باغهای پلکانی: با طراحی منظم و تراسبندی شده.
باغهای سنگی و غاری: که پایههای صومعههای باستانی را تشکیل میدادند.
این باغها، که در اطراف صخره قرار دارند، نه تنها به زیبایی منطقه میافزایند، بلکه نمونهای از مهندسی پیشرفته در طراحی شهری باستانی هستند.
در بالای صخره، استخری بزرگ و تخت پادشاهی کاشیاپا قرار دارد که در بالاترین نقطه تالار اصلی ساخته شده است. این استخر، که برای آبیاری و تفریح استفاده میشد، گواهی بر مهارت مهندسی سازندگان سیگیریا است. تخت پادشاهی نیز نمادی از قدرت و شکوه کاشیاپا بود.
سیگیریا در سال 1982 به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد و به دلیل ارزش تاریخی، باستانی و معماریاش، به یکی از پربازدیدترین جاذبههای سریلانکا تبدیل شده است. برخی آن را «هشتمین عجایب جهان» مینامند، لقبی که به دلیل ترکیب معماری، مهندسی و زیبایی طبیعی آن بهحق به نظر میرسد.
بازدید از سیگیریا تجربهای چندوجهی است. گردشگران میتوانند از میان باغها بالا روند و در قله صخره، با منظرهای خیرهکننده ۳۶۰ درجه از جنگلها و دشتهای اطراف روبرو شوند. صعود، اگرچه چالشبرانگیز است، با وجود سکوهای استراحت در مسیر قابل مدیریت است. سفر از میان باغها، گذر از پنجههای شیر و بالا رفتن از پلههای مارپیچ، ترکیبی بینظیر از زیبایی طبیعی و شگفتی تاریخی ارائه میدهد.
موزه سیگیریا مجموعهای از آثار کشفشده در کاوشهای باستانشناسی، از جمله ابزارآلات، بازسازی نقاشیهای دیواری، و ترجمه متون دیوار آینه را به نمایش میگذارد. این موزه به درک بهتر تاریخ و فرهنگ این مکان کمک میکند.
زمان مناسب: بهترین زمان بازدید از سیگیریا صبح زود است تا از گرما و شلوغی اجتناب شود.
عکاسی: عکاسی در برخی نقاط، بهویژه نزدیک دیوارنگارهها، به دلیل حساسیت آثار ممنوع است. به علائم توجه کنید تا از آسیب به آثار جلوگیری شود.
دسترسی: سیگیریا در نزدیکی شهر دامبولا قرار دارد و با اتوبوس یا تاکسی از کلمبو (5-6 ساعت) یا دامبولا (حدود 30 دقیقه) قابل دسترسی است.
هزینه ورودی: هزینه ورودی برای گردشگران خارجی معمولاً حدود 30 دلار است، اما ممکن است تغییر کند.
نکات ایمنی: به دلیل وجود زنبورهای وحشی در منطقه، بهتر است از ایجاد سر و صدا یا تحریک آنها خودداری کنید.
سیگیریا با داستانهای متعددی از توطئه، خیانت و ثروت پنهان همراه است. گفته میشود کاشیاپا گنجی عظیم را در گوشهای از این قلعه مخفی کرده بود که هنوز کشف نشده است. همچنین، برخی داستانهای محلی از اجساد کارگرانی حکایت دارند که در دیوارهای قلعه مدفون شدهاند، هرچند این موضوع بیشتر به افسانه شبیه است تا واقعیت.
1. قلعه سیگیریا در کجا قرار دارد؟
قلعه سیگیریا در استان مرکزی سریلانکا، بر فراز صخرهای عظیم در میان جنگلهای سرسبز واقع شده است.
2. چه کسی قلعه سیگیریا را ساخت؟
این قلعه توسط پادشاه کاشیاپا در قرن پنجم میلادی به عنوان کاخ و دژ نظامی ساخته شد.
3.چرا سیگیریا به «صخره شیر» معروف است؟
به دلیل ورودی پلکان آن که از میان پنجههای عظیم یک مجسمه شیر سنگی میگذرد، به صخره شیر معروف شده است.
4.دیوارنگارههای سیگیریا چه تصاویری را نشان میدهند؟
دیوارنگارهها تصاویری از زنان سینهالی را در حال انجام وظایف مختلف به نمایش میگذارند و نمونهای از هنر باستانی سریلانکا هستند.
5.بهترین زمان برای بازدید از سیگیریا چیست؟
بهترین زمان بازدید صبح زود است تا از گرما و شلوغی جلوگیری شود و تجربهای آرامتر داشته باشید.
قلعه سیگیریا نه تنها یک شاهکار معماری و مهندسی باستانی است، بلکه داستانی از قدرت، جاهطلبی و رمز و راز را در خود جای داده است. از پلکان شیر و دیوارنگارههای خیرهکننده گرفته تا باغهای سرسبز و چشماندازهای نفسگیر، سیگیریا تجربهای بینظیر برای گردشگران و پژوهشگران تاریخ است. بازدید از این مکان، سفری به عمق تاریخ و فرهنگ سریلانکاست که هر بازدیدکنندهای را مسحور زیبایی و عظمت خود میکند.
گرد آوری:بخش گردشگری بیتوته