به گزارش خبرگزاری مهر به وزارت علوم، مراسم آغاز این طرح با حضور معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، رئیس سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و جمعی از مدیران و کارشناسان زیست بوم فناوری کشور در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شد.
این طرح یکی از مهم‌ترین طرح‌ها در مسیر توسعه مدیریت فناوری کشور است که بر سرمایه‌گذاری هوشمندانه بر باارزش‌ترین دارایی هر زیست بوم نوآوری، یعنی «سرمایه انسانی نخبه و مدیران توانمند» متمرکز شده است.
محمدنبی شهیکی، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مراسم افتتاحیه این طرح با بیان این که این دوره، با هدف ظرفیت‌سازی و پرورش نسل جدید مدیران برای افق آینده زیست بوم نوآوری کشور طراحی و از امروز آغاز شده است، اظهار داشت: تجارب این دوره، تنها نقطه آغازین برای مسیری جدید و بسیار مهم برای زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور محسوب می‌شود.
وی با اشاره به مباحث تدوین‌شده در این دوره، خاطرنشان کرد: یکی از مباحث محوری این دوره شش ماهه، آشنایی با حکمرانی فناوری در کشور است.
به گفته وی، ما در این عرصه با بازیگران بسیار متنوعی روبرو هستیم که مکمل یکدیگر بوده و ظرفیت‌های ارزشمندی ایجاد کرده‌اند.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم، آشنایی با فرصت‌ها و ظرفیت‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان را از جمله مباحث کلیدی این دوره عنوان و تصریح کرد: بر اساس این قانون، پنجره فرصت نوینی برای توسعه زیست‌بوم نوآوری کشور شکل گرفته است. آشنایی با مدل‌هایی که هر یک از ذی‌نفعان توسعه اکوسیستم دنبال می‌کنند، کمک می‌کند شناخت عمیقی از مناسبات و روند توسعه فناوری ایجاد شود.
لزوم طراحی مدل‌های متنوع برای توسعه پارک‌های فناوری
شهیکی با تأکید بر این که نمی‌توان نسخه واحدی برای توسعه پارک‌های فناوری متصور شد، گفت: شرایط هر پارک، خاص خود است، اما اگر بپذیریم که پارک، یک راهبرد توسعه منطقه‌ای در حوزه فناوری و دانش‌بنیان است، باید مدل‌های انعطاف‌پذیری طراحی کنیم که بتواند در ساختار هر استان و پهنه جغرافیایی به خوبی عمل کند.
وی افزود: طرح کسب و کار پارک دانشگاهی با یک پارک منطقه‌ای، دستگاهی و تخصصی کاملاً متفاوت است و یکی از مهم‌ترین نکاتی که مدیران آینده باید به آن توجه کنند، این است که نمی‌توان الگو و الگوریتم یکسانی برای روند تکوین پارک‌ها تعریف کرد.
پارک‌های فناوری؛ ترجمان کسب‌وکار فناورانه
معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم با بیان این که پارک‌های فناوری، ترجمان کسب‌وکار فناورانه هستند، اظهار داشت: مأموریت اصلی ما، توسعه کسب‌وکارهای فناورانه است. در کنار پارک‌ها، نهادهای دیگری مانند مراکز رشد، شتابدهندهها، کارخانه‌های نوآوری، نهادهای متنوع تأمین مالی و سایر زیرنهادها شکل گرفته‌اند که هر یک به نحوی در مسیر رساندن ایده نوآورانه به بازار ایفای نقش می‌کنند.
وی با اشاره به "تئوری درآمد متوسط"، گفت: نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهایی که سرمایه‌گذاری در فناوری‌های عمیق داشته‌اند، توانسته‌اند از تله درآمد متوسط خارج شوند و به پیشران توسعه فناوری خلق ثروت و ارزش افزوده از کانال فناوری دست پیدا کنند.
وضعیت موجود پارک‌های فناوری زیر نظر وزارت علوم
دکتر شهیکی در ادامه به وضعیت موجود پارک‌های فناوری زیر نظر وزارت علوم اشاره و بیان کرد: در حال حاضر ۵۹ پارک فناوری، ۲۹۵ مرکز رشد، ۴۰ صندوق پژوهش و فناوری با سهام‌داران دانشگاه، پارک‌ها و بخش خصوصی و بازارهای منطقه‌ای زیرمجموعه پارک‌ها فعال هستند.
وی خروجی این نهادهای فناوری را ۱۴ هزار و ۶۹۶ واحد فناور و دانش‌بنیان و ایجاد ۱۶۱ هزار شغل عنوان کرد و گفت: به نظر می‌رسد از نظر کمی به نقطه تقریباً خوبی رسیده‌ایم، اما نکته مهم، ارتقای کیفیت هر یک از این حلقه‌های زنجیره توسعه فناوری است.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم با اشاره به پراکندگی جغرافیایی مراکز فناوری، اظهار داشت: تراکم نسبی بسیار خوبی از واحدهای فناور و نهادهای مؤثر در زنجیره توسعه فناوری در کشور ایجاد شده است و این تراکم نسبی از واحدهای فناور نقش موثری در زنجیره توسعه فناوری نقش آفرینی می‌تواند ایجاد کند.
ارتباط سیستماتیک بین پارک‌های فناوری، دانشگاه و صنعت
وی با بیان این که بیشترین خروجی و ارتباط در حوزه اسپین‌آف‌های دانشگاهی و اساتید درگیر در پارک‌های دانشگاهی بوده، گفت: ما در کشور ۱۸ پارک علم و فناوری دانشگاهی داریم. و این پارک‌های دانشگاهی باید تقویت شوند، زیرا دانشگاه‌های کشور منبع استعداد و سرچشمه تحول در حوزه دانش‌بنیان، هستند.
شهیکی تاش با اشاره به دغدغه ارتباط سیستماتیک بین پارک‌های فناوری، دانشگاه و صنعت، تصریح کرد: گاهی شاهد هستیم یک پارک دانشگاهی در دل دانشگاه، به جزیره‌ای جدا از مناسبات دانشگاه تبدیل شده و یا یک پارک استانی نتوانسته حلقه اتصال خوبی با دانشگاه‌ها داشته باشد.
وی افزود: رئیس پارکی که می‌خواهد مؤثر عمل کند، باید بتواند مدل‌های نوآورانه متنوعی طراحی کند که ارتباط بین دانشگاه به عنوان سرچشمه جوشش نوآوری و فناوری را با حوزه پارک فناوری برقرار کند.
معاون وزیر علوم به مدل‌های مختلفی مانند "دستیار فناور"، "پسادکترای فناوری"، "گرنت فناوری"، "طرح نوآفرین صنعت‌ساز"، "پروژه کواپ صنعتی" و "سرباز فناور" اشاره کرد و گفت: موفقیت این مدل‌ها به هنر مدیریتی در طراحی و ایجاد ظرافت ارتباطی بستگی دارد. پارک‌هایی که تنها متکی به سیاست‌های متمرکز ملی نیستند و ابتکار عمل داخلی دارند، موفق‌تر بوده‌اند.
وی افزود: پروژه کوآپ صنعتی می‌تواند در حوزه جریان استعداد دانشگاه و جهت‌دهی حوزه نوآوری مؤثر باشد و مدیران پارک‌ها می‌توانند متناسب این بسته‌ها، برنامه‌هایی را برای پارک‌های خود طراحی کنند.
ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان؛ پنجره فرصت طلایی
دکتر شهیکی، بند ت ماده ۱۱ قانون جهش تولید دانش‌بنیان را یک فرصت طلایی و پنجره فرصت برای اکوسیستم نوآوری خواند و گفت: این ماده می‌تواند زمین بازی را تغییر داده و بزرگان صنعت را وارد عرصه توسعه نوآوری کند. در صورت پیگیری، اجرا و عملیاتی‌سازی مناسب این ماده، شاهد پیوند در ساختار سنتی صنایع و ایجاد آهنگ رشد معنادار در فضای داخلی پارک‌ها خواهیم بود.
وی حیات اقتصادی و توسعه نوآوری پارک‌ها را شدیداً گره‌خورده با ظرفیت‌های مالی ایجادشده توسط این قانون دانست و تأکید کرد: مدیران پارک‌ها باید بتوانند هوشمندانه ظرفیت‌های مواد ۱۱ و ۱۳ این قانون را عملیاتی کنند.
لزوم تخصصی‌سازی و برندسازی پارک‌ها در حوزه‌های خاص
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم با اشاره به موج تحولات شتابان فناوری در عرصه‌هایی مانند هوش مصنوعی، گفت: هر پارک با توجه به سرمایه انسانی، ظرفیت دانشگاه و کشش درونی خود، باید مدل داخلی خود را شکل دهد. هر پارک باید حداقل یک حوزه را برای برندسازی آتی خود در برنامه ۱۰ ساله انتخاب کند و بپذیرد که در همه حوزه‌ها نمی‌توان خوشه تخصصی کسب و کار نوآورانه را ایجاد کرد.
تأمین منابع مالی نوآورانه
شهیکی بر لزوم تأمین منابع مالی نوآورانه برای پارک‌ها تأکید و اظهار داشت: نهادهای مالی مانند صندوق‌های پژوهش و فناوری، تا شتابدهندهها، صندوق‌های خطرپذیر، جسورانه و ... هر یک در اکوسیستم نقش مؤثری دارند.
وی افزود: رئیس پارک باید اشراف کاملی به ادبیات تامین مالی و حوزه استارت‌آپی داشته باشد تا بتواند بسته‌های حمایتی حرفه‌ای برای مراحل مختلف چرخه عمر کسب‌وکار، از هسته اولیه تا رسیدن به مقیاس، طراحی کند.
معاون وزیر علوم، توسعه زیرساخت‌ها را نیز نیازمند تأمین مالی نوآورانه و استفاده از مدل‌های مشارکت عمومی-خصوصی دانست و گفت: باید اراده جدی برای جذب سرمایه خصوصی در پارک‌های فناوری وجود داشته باشد. مدیر پارک باید دانش عمومی از مدل‌های مشارکت عمومی-خصوصی داشته باشد.
سرمایه‌گذاری؛ اکسیژن توسعه نوآوری
وی از راه‌اندازی "اطلس سرمایه‌گذاری" به عنوان یکی از اولویت‌های جدید خبر داد و گفت: این اطلس کمک می‌کند تا پارک‌هایی که مفهوم را به خوبی درک کرده‌اند، روند جدیدی در فضای کاری خود دنبال کنند. سرمایه، اکسیژن توسعه نوآوری است و پارک‌ها باید ورود جدی به این حوزه داشته باشند تا مقیاس شرکت‌ها بزرگتر شود.
توانمندسازی نیروی انسانی در زیست بوم نوآوری
شهیکی بر لزوم توجه جدی به توانمندسازی نیروی انسانی در پارک‌ها و مراکز رشد تأکید و خاطرنشان کرد: باید فرصت‌های داخلی و بین‌المللی برای ارتقای نیروهای انسانی فراهم شود. اگرچه وزارتخانه پروژه‌هایی را آغاز کرده، اما مدیران پارک‌ها باید خود دارای ابتکار عمل باشند.
وی با اشاره به ارزیابی از ظرفیت جذب نیروی انسانی در واحدهای فناور پارک‌های پیشران دنیا، گفت: بر اساس اطلاعات ۲۰۲۴، ۸۶ درصد رشد جذب در حوزه هوش مصنوعی و ۵۸ درصد در حوزه رباتیک بوده است. این نشان می‌دهد نیروی انسانی آینده مورد نیاز پارک‌ها در چه بخش‌هایی است و این مسئله موید آن است که ماتریس مشاغل در حال تغییر اساسی است.
الگوهای حداقلی برای تقویت ارتباط دانشگاه و پارک
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم از اجرای پروژه‌هایی برای شکل‌دهی اکوسیستم‌های فناوری در دانشگاه‌ها خبر داد و گفت: این الگوها به تقویت فضای ارتباطی بین دانشگاه، پارک دانشگاهی و مرکز رشد کمک می‌کنند.
وی از برنامه‌ریزی برای ایجاد خوشه‌های نوآوری تخصصی در حوزه‌هایی مانند ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات خبر داد و گفت: ایجاد کنسرسیوم بین بازیگران این حوزه در پارک‌های فناوری کشور، اگرچه دشوار است، اما می‌تواند ارتباط B۲B و زنجیره ارزش بین شرکت‌ها را فراهم کند.
شهیکی با اشاره به لزوم قرارگیری در زنجیره ارزش بین‌المللی، از آغاز پروژه‌ای برای ایجاد پیوند بین سه دانشگاه و چهار نهاد داخلی خبر داد و گفت: این پروژه در مراحل آغازین است و تحقق آن با موانع گسترده‌ای روبرو است، اما اقدامات اولیه شروع شده است.
جنس مدیریت در پارک‌های فناوری متفاوت است
وی در جمع‌بندی مباحث، با تأکید بر این که جنس مدیریت در پارک‌های فناوری کاملاً متفاوت از ساختارهای متعارف است، اظهار داشت: مهارت‌های فنی و راهبردی مورد نیاز مدیر پارک متفاوت است و مدیر پارک باید درک منطقی از فضای کسب‌وکار داشته و تعامل بسیار خوبی با تصمیم‌گیران عرصه اقتصادی و فناورانه برقرار کند. پارک یک سازمان تجاری‌سازی فناوری است و مدیران باید از نظر ذهنی بپذیرند که در فضایی متفاوت قرار گرفته‌اند.
وی هنر مدیریتی در فضای پارک را در جذب پول خصوصی و هوشمند و طراحی زیست‌بوم، مؤثر دانست و افزود: طراحی زیست‌بوم کاری دشوار است و تنها با وجود نهادها و زیرساخت‌ها محقق نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین فاکتورها که دیده نمی‌شود، "فرهنگ کارآفرینی نوآورانه" است.
معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم در پایان، هدف محوری این دوره را تربیت نسل جدیدی از مدیران آتی پارک‌های فناوری عنوان و ابراز امیدواری کرد که این دوره به نتیجه مطلوبی رسیده و نیروهای انسانی خلاق و نوآوری پرورش یافته که در توسعه و قوام این زیست‌بوم نقش آفرینی کنند.
