فارغ از این نکته‌ی مهم که همه‌ی موفقیت‌ها در سیستم آموزشی ما فقط در قبولی‌های کنکور، آن هم رشته‌های پول‌ساز، خلاصه شده، باید پذیرفت که فلسفه‌ی اصلی نهاد آموزشی به‌صورت کلی دچار چالشی جدی گشته است! اینکه چه کسی مقصر است و چرا درگیر این قضیه شده‌ایم؟ بحثی است که سال‌ها با آن روبه‌رو بوده‌ایم و فکری برای رفع این معضل نکرده‌ایم. باید بپذیریم که آموزش‌وپرورش دیگر پایگاهی برای آینده‌سازی بهتر محسوب نمی‌شود.
دانش‌آموز دیگر این نهاد را برای رشد و تعالی فکری، آموزشی و پرورشی خود مؤثر نمی‌داند و سهم محتوایی‌اش را در ارتقا در کمترین حد می‌بیند! اگر درست به قضیه نظر افکنیم، شاهد این واقعیت‌ها می‌شویم که: موفقیت کنکوری پایین، رشد فکری ناشی از محتوایی غیرمؤثر پایین، آماده شدن فارغ‌التحصیل این نهاد برای زندگی اجتماعی و حضور قابل‌قبول در جامعه پایین، میزان رضایت معلمان، دانش‌آموزان و مرتبطین با این نهاد پایین، جایگاه کشور در نتایج آزمون پرلز پایین و خلاصه اینکه همه‌ی آن‌چه باید برای یک نهاد آموزشی مؤثر در صدر باشد، شوربختانه در جایگاهی پایین قرار گرفته است.
اگرچه باید این واقعیت را هم قبول کنیم که تلاش معلمان، علی‌رغم همه‌ی بی‌مهری‌ها، نتوانسته این معضل جدی را حل نماید. دانش‌آموز دیگر محتوای سیستم را نمی‌پذیرد، تعداد اندکی فقط در رشته‌هایی با منافع اقتصادی بالا قبول می‌شوند و بقیه بر گذر عمر ۱۲ساله‌شان در این نهاد حسرت می‌خورند. حال اما چه باید کرد؟ باید همچون گذشته دست روی دست گذاشت و حسرت خورد یا از هم‌اکنون با مطالعاتی جدی، آسیب‌ها را پیدا کرد و در صدد رفع آن‌ها برآمد؟ آسیب‌هایی چون: نابرابری مدارس در توزیع امکانات و کیفیت آموزشی متفاوت، کمبود معلم (به‌علت وضعیت بد معیشتی، تمایل به شغل معلمی هرساله کمتر می‌شود) و ناکارآمدی محتوای آموزشی با توجه به استانداردهای جهانی و ... .
با این تفاسیر، آن‌چه می‌ماند، همت و دغدغه‌مندی کاربه‌دستان نهاد آموزشی است که برون‌رفت از این وضعیت چه اندازه برایشان اهمیت دارد؟ آیا اصلاً خطر بحران آموزشی مسأله‌ی موردنظر آن‌ها به حساب می‌آید؟ که اگر به حساب می‌آید، پس چرا برای رفع معضلات دست‌به‌کار نمی‌شوند؟ متأسفانه هر سال نتایج نسبت به گذشته بحران‌زاتر می‌شود که عدم توجه به آن، اعتبار این نهاد را خدشه‌دارتر می‌کند. پس باید دست‌به‌کار شد و مشکل را جدی‌تر نگریست و مطالعات را با حساسیت بیشتری دنبال کرد، شاید بشود برای نسل آینده برنامه‌ای اثربخش‌تر به ارمغان آورد.
*دبیر جامعه‌شناسی
۴۷۲۳۲
