با راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان، رویکردی نوین در جمع‌آوری و مدیریت داده‌های جمعیتی و مسکنی شکل گرفته است. این سامانه با اتصال به پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف و ثبت اطلاعات سکونتی شهروندان به‌صورت مستقیم، امکان انجام سرشماری را به‌شکل آنلاین، لحظه‌ای و با دقت بالا فراهم می‌کند.
ویژگی برجسته این سامانه، قابلیت به‌روزرسانی مستمر داده‌هاست؛ به این معنا که هر تغییر در وضعیت مالکیت، اجاره، خالی یا پر بودن واحدهای مسکونی، بلافاصله در سیستم ثبت شده و تصویر واقعی و زنده‌ای از وضعیت سکونتی کشور ارائه می‌دهد.
چنین تحولی، نه‌تنها باعث کاهش چشمگیر هزینه‌های عملیاتی و حذف نیاز به سرشماری‌های پرهزینه و دوره‌ای می‌شود، بلکه با افزایش سرعت و دقت آمار، امکان برنامه‌ریزی هدفمندتر برای حوزه‌هایی مانند ساخت‌وساز، کنترل بازار اجاره، و سیاست‌گذاری‌های حمایتی در بخش مسکن را فراهم می‌سازد.
در نهایت، سامانه املاک و اسکان را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ سرشماری‌های کشور دانست؛ ابزاری که با بهره‌گیری از فناوری، سرعت، دقت و شفافیت را به جایگزینی قدرتمند برای روش‌های سنتی تبدیل کرده است.
عرفان محمدخانی کارشناس حوزه اقتصادی در رابطه با ضرورت توجه به مسئله داده‌محوری در بازار مسکن گفت: یکی از پایه‌های اصلی حکمرانی کارآمد و اثربخش در هر کشور، دسترسی به داده‌های کامل، دقیق و به‌روز در حوزه‌های مختلف است.
این کارشناس تاکید کرد: این اصل در حوزه اقتصاد اهمیت دوچندانی دارد چرا که تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی بدون اتکا به اطلاعات جامع و واقعی، نه‌تنها ناکارآمد خواهند بود بلکه می‌توانند منجر به ایجاد بحران یا تشدید مشکلات موجود شوند. در میان حوزه‌های اقتصادی، بخش مسکن جایگاه ویژه‌ای دارد؛ زیرا مسکن نه تنها یک کالای مصرفی مهم برای خانواده‌ها، بلکه یک دارایی ارزشمند و نقش‌آفرین در اقتصاد کلان کشور است. به همین دلیل، داشتن داده‌های کامل و دقیق درباره وضعیت سکونتی و مالکیتی در کشور، یک ضرورت غیرقابل انکار برای حکمرانی موفق محسوب می‌شود.
وی با اشاره به نقش سامانه ملی املاک و اسکان در تحقق داده‌محوری در حوزه مسکن گفت: سامانه املاک و اسکان مهم‌ترین سامانه اطلاعاتی حوزه مسکن است که وظیفه اصلی آن اتصال کد ملی هر فرد به یک کد پستی منحصر به فرد و شناسایی سکونت‌گاه اصلی و فرعی افراد جامعه است.
این سامانه با سازوکار خوداظهاری از طریق مردم تکمیل خواهد شد. لازمه این خوداظهاری نیز ایجاد ارتباط بین ارائه یک خدمت دولتی و عمومی با ثبت اطلاعات در سامانه املاک و اسکان است. به این ترتیب همه دستگاه‌های دولتی و عمومی نظیر بانک و بیمه موظف به همکاری و ارائه خدمات صرفا به افرادی که پروفایل در سامانه املاک و اسکان دارند؛ شده‌اند. بنابراین همکاری دستگاه‌های اجرایی در منوط کردن ارائه خدمات خود به افراد در زمینه ثبت اطلاعات در سامانه املاک و اسکان، رکن اصلی تحقق کامل و تکمیل سامانه املاک و اسکان است.
محمدخانی با اشاره به مزیت مهم سامانه املاک و اسکان در تحقق سرشماری برخط نفوس و مسکن گفت: مزیت دیگر این سامانه، امکان انجام «سرشماری برخط» است. در گذشته، سرشماری‌های نفوس و مسکن به‌صورت میدانی و با صرف زمان و هزینه بسیار انجام می‌شد. روش فعلی انجام سرشماری نفوس و مسکن علاوه بر هزینه‌بر بودن، همیشه با احتمال خطا یا عدم به‌روزرسانی سریع داده‌ها همراه بود اما با سامانه املاک و اسکان، سرشماری‌ها می‌توانند به‌صورت لحظه‌ای و آنلاین انجام شوند و اطلاعات جمعیتی و مسکنی کشور همیشه به‌روز باشد. چنین قابلیتی می‌تواند برنامه‌ریزی‌های ملی را به شکل چشمگیری بهبود بخشد.
وی در پایان اظهار کرد: حتی از منظر دولت الکترونیک نیز سامانه املاک و اسکان یکی از بسیار کلیدی و مهم است. شفافیت کامل اطلاعات سکونتی، امکان شناسایی و رصد افراد یا گروه‌های مشکوک را فراهم می‌کند. در بسیاری از کشورها، پایگاه داده‌های سکونتی یکی از ابزارهای اصلی نهادهای امنیتی برای مقابله با فعالیت‌های جاسوسی و خرابکارانه است. در ایران نیز با تکمیل سامانه املاک و اسکان، می‌توان شبکه‌های مشکوک را شناسایی و تحرکات آن‌ها را به‌طور دقیق زیر نظر گرفت. بنابراین تاکید مجلس و دولت در تکمیل یافتن سامانه املاک و اسکان بسیار مهم و کلیدی است.
