مسئله آب در ایران فقط کمبود منابع نیست، بلکه ترکیبی از مشکلات در حکمرانی، سیاست‌گذاری و مدیریت منابع است. آب به‌شدت قابلیت ایدئولوژیک شدن دارد و بسیاری از باورهای رایج درباره آن (مثل مصرف زیاد کشاورزی هندوانه) بدون بررسی دقیق جا افتاده‌اند. بحران آب در ایران به دلایلی مثل توزیع نامتوازن مکانی و زمانی بارش، تبخیر بالا، سوءمدیریت نهادی، و ناترازی بین امنیت غذایی و آبی شکل گرفته است.
در گفتگوی محمد فاضلی با حجت میان آبادی، با تشبیه سیستم آب‌رسانی به یک قطار، گفته شد که بخشی از مشکلات ناشی از ریل‌گذاری غلط (سیاست‌گذاری کلان)، بخشی ناشی از ضعف در ساختار (لوکوموتیو) و بخشی ناشی از عملکرد مدیران (لوکوموتیوران) است. در ایران هنوز بسیاری از پرسش‌های کلیدی درباره آب پرسیده نشده یا پاسخی برای آن وجود ندارد.
به‌طور کلی برای حل مسئله آب، باید شناخت دقیقی از ابعاد مختلف آن (آب شرب، انرژی، غذا، اقتصاد، محیط زیست) داشت و به‌جای تمرکز صرف بر عرضه، به مدیریت تقاضا، اصلاح ساختار نهادی و تعیین نقطه تعادل بین اهداف متضاد پرداخت.
در ادامه برشی از گفتگو:
محمد فاضلی: بحران آب پیچیده‌ترین مسئله‌ایست که نظام حکمرانی ما با آن مواجه است. آب به‌شدت ظرفیت ایدئولوژیک شدن دارد به این معنا که یکسری گزاره‌های نیازموده به‌سادگی در اذهان جا می‌گیرد، مانند «افسانه هندوانه»، که تمام بحران مدیریت آب به مسئله کشت هندوانه در کشور فروکاسته می‌شود. تعادلی شکل گرفته است که صنعت آب و شرکت آب منطقه‌ای خودشان ذی‌نفع عدم اصلاح بحران آب هستند. برای عبور از این شرایط حکمرانی‌ای لازم است که با آشتی دادن منافع متعارض، به‌دنبال حفظ ظرفیت زیست‌پذیری سرزمین باشد.
حجت میان‌آبادی: دلیل بحران آبی ایران کمبود آن نیست. شرکت‌های پیمانکار و مشاور از ذی‌نفعان اصلی عدم اصلاح بحران آب هستند. اینها با روایتی که به سیاست‌گذار ارائه می‌کنند، با رویافروشی، هزینه‌هایی به کشور تحمیل می‌کنند که بحران آب کشور را نه‌تنها بهبود نمی‌دهد، بلکه تشدید هم می‌کند. یکی از رویافروشی‌ها هویتی کردن مسئله است، با ذکر اینکه می‌توان مانند کشورهای اطراف خلیج فارس با شیرین کردن آب و انتقال آن به نقاط دیگر مسئله آبی کشور را حل کرد. تعارض منافعی که وجود دارد کم‌یابی آب را به‌عنوان مسئله اصلی بیان می‌کند.
این گفت‌وگو به بررسی بحران پیچیده آب در ایران می‌پردازد که نه‌تنها ناشی از کمبود منابع، بلکه نتیجه حکمرانی ناکارآمد، مدیریت منبع‌محور، و بی‌توجهی به تقاضا و مصرف است. ساختار آبی ایران با تنوع جغرافیایی، وابستگی به آب زیرزمینی، و پراکندگی مصرف، نیازمند گذار از مدیریت سنتی به حکمرانی چندبُعدی است که ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی را در برگیرد. در حالی‌که سیاست‌گذاران به جای بازتعریف مسئله و پذیرش مسئولیت، بحران را به عوامل طبیعی نسبت می‌دهند، مشکلاتی مانند فرونشست زمین، کاهش منابع تجدیدپذیر و مصرف بالای آب در بخش‌هایی نظیر کولرهای آبی، از ناترازی سیاست‌گذاری حکایت دارد. راه‌حل این بحران، نه فقط مدیریت منابع، بلکه تحول در حکمرانی، اصلاح شاخص‌های تصمیم‌گیری و توجه به پایداری زیست‌محیطی و مشارکت عمومی است.
