جنگ ایران و اسرائیل فقط ۱۲ روز طول کشید اما با خبرهایی که این روزها از تعدیل و توقف پروژه‌ها به گوش می‌رسد، آشکار است که همین کمتر از ۲ هفته ناآرامی کافی بوده تا خیلی از کسب‌وکارها همان آرامش حداقلی خود را هم از دست بدهند.
دغدغه اصلی بسیاری از مدیران و بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها نه رشد و توسعه، بلکه بقا و تاب‌آوری است. در چنین وضعی، شرکت‌های اقتصاد دیجیتال و اکوسیستم استارتاپی ایران با بنیه مالی محدود و آسیب‌پذیری بالا، بیش از همیشه نیازمند تصمیم‌های دقیق، حفظ نقدینگی، مدیریت بهینه هزینه‌ها و انتخاب مسیرهای مالی هوشمندانه‌اند.
«ژوبین علاقبند»، مدیرعامل گروه مدیریت سرمایه لیان‌کپیتال، در گفتگو با دیجیاتو، برنامه‌ریزی سناریویی راهکار در شرایط فعلی معرفی می‌کند و در توضیح می‌گوید: «یک سناریو باید با این فرض نوشته شود که آتش‌بس ادامه دارد. سناریوی دیگر هم این است که آتش‌بس ادامه پیدا نمی‌کند و مجدد جنگ می‌شود. در این شرایط، شرکت‌ها باید چه بکنند؟ طبیعتاً ۲ کار بسیار مهم این است: تا جایی که می‌توانند نقدینگی خود را افزایش دهند و در سطح بالا حفظ کنند و هزینه‌های سرمایه‌ای خود را تا حد امکان کاهش دهند.»
تعدیل نیرو نخواهیم داشت
علاقبند درباره اینکه زمان مناسبی برای سرمایه‌گذاری روی توسعه و حفظ نیروهای کلیدی است، می‌گوید: «درباره سرمایه‌گذاری توسعه‌ای مطمئن نیستم که کار درستی باشد. در شرکت‌های خودمان اقداماتی انجام می‌دهیم؛ برای مثال فعلاً تعدیل نیرو نداریم و اگر هم آتش‌بس حفظ شود، تعدیل نیرو نخواهیم داشت اما اگر آتش‌بس حفظ نشود و جنگ آغاز شود، اصلاً قابل‌پیش‌بینی نیست چه رخ می‌دهد. طبیعتاً درآمد شرکت‌ها کاهش می‌یابد و اگر این اتفاق بیفتد، شرکت‌ها دیگر نمی‌توانند هزینه‌هایشان را تأمین کنند.»
او با بیان اینکه درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری بلندمدت انجام نمی‌دهیم، اضافه می‌کند: «سرمایه‌گذاری‌های ما در شرایط کنونی تا حد امکان بیشتر متمرکز بر حفظ نقدینگی است و از سرمایه‌گذاری‌هایی که از جنس هزینه‌های سرمایه‌ای هستند، خودداری می‌کنیم.»
ارائه وام به‌ویژه به شرکت‌های کوچک و متوسط
این عضو انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره مسیرهای جایگزین برای جذب سرمایه و حفظ سرمایه انسانی در شرایطی که دسترسی به تأمین مالی از بانک و بازار سرمایه محدود شده، توضیح می‌دهد: «در این شرایط، صندوق نوآوری و شکوفایی معاونت علمی و فناوری و وزارت ارتباطات باید فعال شوند و امکان ارائه وامهای کم‌بهره به شرکت‌ها را فراهم کنند؛ به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط، زیرا منابع داخلی این شرکت‌ها احتمالاً پاسخگوی شرایط کاهش درآمد در بلندمدت نخواهد بود و نمی‌توانند نیروهای خود را حفظ کنند.»
پرسش دیگری که در این شرایط مبهم مطرح می‌شود این است که «استفاده از تسهیلات بانکی یا منابع اعتباری جدید در این دوره معقول است یا احتمال دارد در آینده بدهی‌های سنگینی به شرکت‌ها تحمیل کند؟»، علاقبند در پاسخ به این سؤال دیجیاتو می‌گوید: «وقتی درآمد شرکت‌ها محدود می‌شود یا کاهش پیدا می‌کند، برای تأمین مالی راه‌های مختلفی وجود دارد.
شرکت‌هایی که استارتاپی نیستند و کمی ساختار قدیمی‌تر و مدل کسب‌وکار پیش‌بینی‌پذیرتری دارند، می‌توانند وام بگیرند اما شخصاً برای شرکت‌های استارتاپی که ساختار مالی و درآمدی بسیار شکننده‌ای دارند، دریافت وام با نرخ بهره ۲۸ یا ۳۵ درصد را اصلاً توصیه نمی‌کنم.»
اهمیت تشخیص سرویس‌های دیجیتالی کاربرپسند
این فعال اکوسیستم اقتصاد دیجیتال درباره شروع یا تکمیل پروژه‌های تحول دیجیتال در شرکت‌ها هم معتقد است: «بخشی از این موضوع به شرایط فعلی کشور بستگی دارد. در واقع، با فرض اینکه اوضاع با آرامش پیش نرود و شرایط بحرانی یا جنگی ادامه پیدا کند، باید بررسی شود که در این شرایط چه سرویس‌های دیجیتالی می‌تواند به کسب‌وکار کمک کند.»
علاقبند دراین‌باره مثالی می‌زند و می‌گوید: «ما که در حوزه سلامت الکترونیک فعالیت می‌کنیم، در این فاصله‌ای که مقداری آرامش برقرار است، تمام تلاشمان این است که تعداد زیادی از پزشکان را روی پلتفرم‌های دیجیتال بیاوریم تا اگر مجدد ناآرامی ایجاد شد، بتوانند بیماران خود را آنلاین ویزیت کنند.»
او نتیجه می‌گیرد هر کسب‌وکاری باید بررسی کند در شرایط غیرعادی و بحرانی، تقاضا برای کدام بخش از خدماتش افزایش می‌یابد، روی همان بخش‌ها تمرکز کند. درحال‌حاضر، خودمان بخش‌هایی از کسب‌وکار را که ارتباط مستقیمی با شرایط بحرانی ندارند یا بلندمدت‌ترند، موقت متوقف کرده‌ایم.»
تأمین مالی جمعی توصیه نمی‌شود
نکته دیگری که مطرح شد استفاده از ابزارهای نوین مالی، مثل ابزارهای بورسی و تأمین مالی جمعی، در این دوره است؛ اینکه این راه‌ها می‌توانند به تاب‌آوری و تأمین سرمایه در گردش شرکت‌ها کمک کنند؟ مدیرعامل گروه مدیریت سرمایه لیان‌کپیتال با اشاره به تأمین مالی جمعی (کرادفاندینگ) معتقد است: «این قضیه بسیار وابسته به نوع پروژه است. معمولاً تأمین مالی جمعی هزینه زیادی دارد و مدت آن کوتاه است؛ بنابراین باید بررسی شود که پروژه چیست، چه نتیجه‌ای دارد و اگر شرکت‌ها اطمینان دارند بازگشت سرمایه خواهد داشت و حتی در شرایط جنگی هم آن بازگشت محقق می‌شود، شاید پاسخگو باشد اما باتوجه‌به هزینه هنگفت آن، معمولاً توصیه نمی‌شود در شرایط بحران از این روش استفاده شود. درباره ابزارهای بورسی نیز فکر نمی‌کنم درحال‌حاضر چیزی در دسترس باشد.»
شرکت‌های اقتصاد دیجیتال تاب بحران دیگر را ندارند
«فکر نمی‌کنم حتی اگر اوراق منتشر شود، کسی در این شرایط اقدام به خرید اوراق شرکت‌ها بکند.» او با بیان این جمله اضافه می‌کند در شرایط فعلی، حتی افراد سهام خود را هم می‌فروشند، چه برسد به اینکه بخواهند اوراق قرضه شرکت‌ها را بخرند.»
عضو انجمن تجارت الکترونیک تهران با اظهار امیدواری درباره اینکه دوباره جنگی رخ ندهد، بر این قضیه تأکید می‌کند که اقتصاد ما و شرکت‌های اقتصاد دیجیتال در اکوسیستم استارتاپی بنیه مالی قوی ندارند که بتوانند یک دوره بحران دیگر، قطعی اینترنت یا کاهش درآمد را تحمل کنند؛ به همین دلیل امیدوارم با درایتی که مسئولان به کار خواهند گرفت، مانع وقوع جنگ دیگری شوند.
