علی قاسمی: بازار سهام، درحالی برای سومین روز متوالی در سایه تشدید ریسک‌‌‌های سیستماتیک نزولی شده که رکورد جدیدی توسط حقیقی‌‌‌ها به ثبت رسید. طی دادوستدهای روز دوشنبه، بیش از 5هزار میلیارد تومان پول حقیقی از مجموع بازار سهام خارج شد که این میزان از سوم شهریور 99 بی‌‌‌سابقه بوده است. شاخص کل بورس نیز با افت نزدیک به 2درصدی پس از 50روز با شکست مرز 2.8میلیون واحدی، وارد کانال جدید شد. نماگر ثانویه بازار افت ارتفاع 17هزار واحدی را تجربه کرد.
به واسطه جمع‌آوری صف‌‌‌های فروش برخی از نمادهای بانکی دادوستدهای بورسی با جهش قابل ملاحظه‌‌‌ای، حدود 8همت ارزش‌گذاری شده است. انتظار می‌‌‌رفت در روزهای اخیر از هیجانات فروش به مرور کاسته شود، اما انفعال دستگاه‌های اقتصادی برای حمایت از بازار سهام سبب شده است، عطش اهالی بورس برای فروش سهام بازار تشدید شود. ابهامات پیرامون مسائل سیاسی، رشد قیمت دلار را به همراه داشته که در شرایط فعلی، صندوق‌های طلا را به رقیب درجه یک بازار سهام مبدل کرده است. این درحالی است که ابهامات در خصوص مقصد نهایی نزول شاخص‌‌‌های سهامی برای رسیدن به تعادل، گره‌کور بازار را محکم‌‌‌تر کرده است. در این میان بسیاری از کارشناسان بر لزوم وجود بسته‌های حمایتی برای بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران تاکید دارند.
بازار سهام طی سه روز معاملاتی اخیر شاهد خروج گسترده پول حقیقی بود. طی 2روز ابتدایی حدود 4.4همت از گردونه معاملات خارج شده است. با این حال، در روز دوشنبه فرار بیش از 5همت پول حقیقی از ورطه بورس، حکایت از آن دارد که نه تنها میل سهامداران برای فرار بازار کاهش نیافته، بلکه میزان خروج پول از بازار تقویت شده است. یکی از دلایل این موضوع، جمع‌‌‌شدن صف‌‌‌های فروش برخی از نمادهای بانکی بود. بانک ملت، با انتشار صورت‌‌‌های مالی سالانه خود، سود 166تومانی به ازای هر سهم را نمایش داده که در مقایسه با سال قبل، افزایش 120درصدی داشته است. تحقق چنین سودآوری سبب شد تا در روز معاملاتی گذشته، ضمن جمع‌آوری صف‌‌‌های فروش، تقاضای اندکی وارد گروه بانکی شود که با پاسخ منفی حقیقی‌‌‌ها، خروج پول قابل توجهی در بازار سهام به ثبت رسید. همچنین، ارزش معاملات نیز با جهش قابل توجهی به 8همت افزایش یافت.
در کنار «وبملت» انتشار صورت‌‌‌های مالی یک شرکت بزرگ در صنعت فلزات اساسی نیز می‌توانست جلوی افت بیشتر بازار را بگیرد. با این حال، عدم اعتماد عمومی به ساختار بازار و تصمیمات حاکمیتی، دوشنبه را به یک روز تلخ برای اهالی بورس مبدل کرد. به‌طوری که این میزان از خروج پول طی روز گذشته از سوم شهریورماه 99سابقه نداشته است. برآیند سه روز تغییر مالکیت نیز حکایت از آن دارد که بیش از 9همت از حقیقی‌‌‌ها به حقوقی‌‌‌ها منتقل شده است.
در بورس‌‌‌های دنیا، پس از درگیری‌‌‌های نظامی هیجانات منفی در روزهای ابتدایی بر بازار غالب خواهد بود. اما پس از چند روز، بازارهای مالی به فضای تعادل باز می‌گردند. با این حال، در ایران شرایط پیچیده شده است. هیجانات منفی در بورس تهران، هر روز در حال افزایش است. یکی از دلایل اصلی این موضوع، وعده‌های سیاستگذاران اقتصادی است که گره بازار را کورتر کرده است. عملکرد سازمان بورس، در شرایط حساس کنونی، انتقادات اهالی بازار را افزایش داده است.
علاوه بر این، محدودیت هرچه بیشتر دامنه نوسان به استحکام قفل معاملات بورس منجر شده که در تاریخ بازار کم‌‌‌سابقه بوده است. دامنه نوسان 3درصدی نه تنها کارگشا نبوده، بلکه هر روز صحنه دردناکی از صف‌‌‌های فروش را نشان می‌دهد که نه امکان خروج سهامداران خرد و پول‌‌‌های کوچک را از بازار فراهم می‌‌‌کند و نه مسیر رسیدن به تعادل را هموارتر کرده است. ضمن آنکه میزان ناچیزی از ورود پول حقیقی به صندوق‌های طلا طی چند روز اخیر حکایت از آن دارد که اعتماد عمومی نه تنها به بخش سهام بلکه به کل بازار سرمایه کم‌‌‌رنگ شده است. تعطیلی طولانی‌‌‌مدت بازار که منجر به اتخاذ تصمیمی بهتر برای مدیریت هیجانات در بورس تهران نشده است، احتمالا مانع از ورود پول به مجموعه ابزارهای بورس تهران خواهد شد.
رشد قیمت دلار طی 2روز گذشته، قابل توجه بوده است. صندوق‌های طلا نیز به عنوان رقیب اصلی بازار سهام، پول‌‌‌های خارج شده از بازار را به خود جذب می‌‌‌کند. در صورتی که بازار روزانه شاهد صف فروش بیش از 90درصد از نمادها باشد، مقصد تعادلی شاخص‌‌‌های سهامی چندان مشخص نیست. هرچند ویژگی تحلیل‌پذیر بودن بازار زیر سوال رفته است، اما شاخص کل در حال رسیدن به حمایت 2میلیون و 700هزار واحدی است که انتظار می‌‌‌رود، جلوی افت بیشتر قیمت‌‌‌ها را بگیرد.
از منظر دیگر، نسبت P/E بورس تهران در حال حاضر 6.39واحد است. این میزان هنوز با کف 5.5واحدی آبان سال گذشته و پس از توقف درگیری‌‌‌های نظامی منطقه، فاصله 14درصدی دارد. با توجه به آنکه شانس رسیدن به توافق سیاسی به حداقل رسیده و ریسک‌‌‌های نظامی هنوز به قوت خود پابرجا هستند، احتمال آنکه نسبت قیمت به سود یا P/E بازار به محدوده 5.5واحد و حتی کمتر از آن برسد وجود دارد. با این حال، انتظار می‌‌‌رود، بازار نسبت به محدوده مذکور، واکنش حساس‌‌‌تری داشته و به تعادل برسد. با وجود آنکه درآمدهای خردادماه شرکت‌ها به دلیل قطعی‌‌‌های مکرر برق و تحولات اخیر سیاسی به طرز قابل توجهی کاهش یافته است، اما باید منتظر صورت‌‌‌های مالی بهار و رشد سودآوری نخستین فصل سال بود تا منطقه تعادل قیمتی بازار مشخص شود.
