در سه روز گذشته، شاخص حدود ۶.۵۷‌درصد ریزش داشته و فشار فروش هیجانی، اعتماد سرمایه‌گذاران را بیش از پیش خدشه‌‌دار کرده  است. در این میان عدم‌برنامه‌‌ریزی موثر برای بازگشایی، از جمله نبود حمایت‌‌های مالی کافی و مدیریت ضعیف دامنه نوسان، به تشدید بحران منجر شد. در حالی که زیرساخت‌‌های اقتصادی کشور آسیب چندانی را متحمل نشدند، نبود شفافیت و ارتباط با فعالان بازار، به سردرگمی سهامداران دامن زده است. بازسازی اعتماد سهامداران خرد و ایجاد ثبات در بازار، نیازمند اقدامات فوری و هماهنگ دولت و نهادهای مالی است که باید بیش از گذشته به بازار روانه شود. 

بورس در دو راهی

علی بهشتی روی کارشناس بازار سرمایه در خصوص سرخ‌‌پوشی این روزهای بازار عنوان کرد: در شرایطی که کشور تحت‌‌تاثیر تنش‌‌های نظامی قرار دارد، بازار سرمایه ایران نیز از این فضای ملتهب بی‌‌نصیب نمانده است. باید عنوان کرد شخصیتی مانند دونالد ترامپ که به «آقای ابهام» لقب گرفته، با استراتژی‌‌های غیرقابل‌‌پیش‌بینی و تغییر مداوم مواضع، روند مذاکرات را پیچیده‌‌تر کرد و با بهره‌‌گیری از اصل غافلگیری، اقدامات نظامی غیرمنتظره‌‌ای را در اوج گفت‌‌وگوها رقم زد. این وضعیت، بازار سرمایه را در شرایطی غیرعادی قرار داده که نه‌‌تنها در ایران، بلکه در بازارهای جهانی؛ مانند طلا و دلار نیز نمود پیدا کرده است. پس از تعطیلی روزهای گذشته بازار سرمایه که به دلیل شرایط بحرانی کشور رخ داد، انتظار می‌‌رفت تصمیم‌گیران با برگزاری جلسات تخصصی و مشورت با کارشناسان، راهکارهایی موثر برای مدیریت بحران ارائه کنند. فعالان بازار امیدوار بودند که با بهره‌‌گیری از نظرات خبرگان و تجربه‌‌های گذشته، تدابیر جدیدی برای جلوگیری از افت شدید بازار اندیشیده شود. اما این انتظارات چندان برآورده نشد. بازگشایی بازار با فشار فروش سنگین همراه بود و حمایت‌‌های ارائه‌‌شده، کمتر از حد انتظار بود. این امر موجی از یاس، ناامیدی و بی‌‌اعتمادی را در میان سهامداران و سرمایه‌گذاران به وجود آورد. در نتیجه، شاخص بورس در سه روز گذشته افتی چشمگیر  را به ثبت رسانده است. باتوجه‌‌به عمق کم بازار سرمایه، باز بودن دامنه نوسان می‌توانست به زیان سهامداران خرد منجر شود و حتی سرمایه آنها را به خطر بیندازد. ازاین‌‌رو، باز کردن کامل دامنه نوسان در شرایط کنونی به نظر راه‌‌حلی پرریسک می‌‌رسد.

بهشتی روی در ادامه افزود: یکی از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت بازار، تحریک سمت تقاضا به‌‌جای محدودکردن عرضه است. در حال حاضر، برخی تلاش‌‌ها برای مدیریت عرضه از طریق تماس با کارگزاران، ناشران یا مشتریان صورت می‌گیرد، اما این اقدامات کافی به نظر نمی‌‌رسند. بانک مرکزی باید همان‌‌گونه که در روزهای رونق بازار با فروش اوراق‌‌قرضه و بدهی به تامین نقدینگی کمک می‌کند، در شرایط بحرانی نیز نقش فعالی ایفا کند. تخصیص خطوط اعتباری از سوی بانک‌ها، با هماهنگی وزارت اقتصاد، می‌تواند به تحریک تقاضا و جمع‌‌آوری صف‌‌های فروش کمک کند. ایجاد تقاضا در بازار نه‌‌تنها به کاهش فشار فروش کمک می‌کند، بلکه به سهامداران اطمینان می‌دهد که خریدارانی برای سهام آنها وجود دارد. این امر می‌تواند به‌‌تدریج اعتماد ازدست‌‌رفته را به بازار بازگرداند و خریداران بیشتری را به سرمایه‌گذاری در قیمت‌های بالاتر ترغیب کند. در مقابل، اقداماتی مانند حذف حجم‌‌مبنا یا برداشتن بخشی از صف‌‌های فروش، تنها به تشدید مشکلات منجر شده و اعتماد سرمایه‌گذاران را بیش‌‌ازپیش تضعیف خواهد کرد.از طرفی یکی از انتقادات اصلی به مدیریت بازار سرمایه، نبود ارتباط موثر با فعالان بازار و عدم‌شفافیت در تصمیم‌گیری‌‌هاست. انتظار می‌‌رفت که در طول تعطیلی دوهفته‌‌ای بازار، نظرسنجی‌‌هایی از اهالی بازار، حتی به‌‌صورت پیامکی یا مجازی، انجام شود تا اعتماد ازدست‌‌رفته بازسازی شود. اما این اتفاق رخ نداد و فقدان گفت‌‌وگو با سهامداران، به تشدید حس ناامیدی و بی‌‌اعتمادی منجر شد.

بهشتی روی در پایان افزود: در شرایطی که کشور با تنش‌‌های نظامی مواجه است، شفاف‌‌سازی عملکرد شرکت‌ها اهمیت ویژه‌‌ای دارد. اگرچه برخی شرکت‌ها در این مدت گزارش‌‌هایی ارائه کردند، اما به‌‌طورکلی، صنایع اصلی کشور آسیب مستقیمی از این تنش‌‌ها ندیدند. بااین‌‌حال، درصورتی‌‌که شرایط به سمت بهبود پیش رود، سودآوری شرکت‌ها در میان‌‌مدت و بلندمدت می‌تواند تا حدودی جبران شود.

محمدحسین علی‌‌بخشی، کارشناس بازار سرمایه، پیرامون سرخ‌‌پوشی این روزهای تابلو معاملاتی بورس اظهار کرد: از روز شنبه پس از برقراری آتش‌‌بس، بازار سرمایه بازگشایی شد، اما شاخص کل در عرض سه روز حدود ۶.۵۷‌درصد ریزش داشته است. با وقوع جنگ، صرف ریسک بازار سرمایه که پیش از این حدود ۱۳.۵ بود، به شدت افزایش یافت و نرخ بازده مورد انتظار سهامداران بالا رفت، که این امر به کاهش نسبت (P/E) بازار منجر شد. فقدان برنامه‌‌ریزی مناسب برای بازگشایی بازار نیز به تشدید بحران منجر شد، به‌‌طوری که به نظر می‌رسد تصمیم‌گیران بدون برنامه مشخص، تنها اقدام به بازگشایی بازارکردند. وزیر اقتصاد در مصاحبه‌‌ای پیش‌بینی کرده بود که بازار با روند مثبت بازگشایی خواهد شد، اما عدم‌درک صحیح از شرایط و عدم‌برنامه‌‌ریزی، این پیش‌بینی را ناکام گذاشت. روز شنبه، بازار سراسر منفی بود و شاخص کل حدود ۶۲‌هزار واحد ریزش کرد، بدون آنکه حمایت معناداری صورت گیرد. روز یکشنبه، برخلاف وعده‌‌های داده‌‌شده برای حمایت از بازار، تشکیل صفوف فروش، اوضاع را نامساعدتر کرد.

علی بخشی در پایان افزود: با وجود این شرایط بحرانی، زیرساخت‌‌های اقتصادی و انرژی کشور در جریان جنگ آسیب جدی ندیدند و کارخانه‌‌ها پس از آتش‌‌بس فعالیت خود را از سر گرفتند، که این موضوع نقطه امیدی برای بهبود شرایط است. باید عنوان کرد بازگشایی بازار اجتناب‌‌ناپذیر بود، اما بهتر بود با برنامه‌‌ریزی مساعد، از شدت بحران روزهای گذشته کاسته می‌شد. تزریق منابع مالی قابل‌‌توجه ۳۰ تا ۴۰همتی، محدود کردن دامنه نوسان در روزهای ابتدایی و مدیریت شرایط بازار می‌توانست از فروش‌های هیجانی جلوگیری کند. امید می‌رود با حمایت‌ها  مناسب از سوی متولیان، بازار به تعادل بازگردد و از ادامه روند منفی جلوگیری شود.