اخترشناسان با استفاده از رصدخانه پرتو ایکس چاندرای ناسا، تصویری شبح‌مانند و خیره‌کننده از فوران (جت) انرژی غول‌پیکر را ثبت کرده‌اند که از یک سیاه‌چاله ابرپرجرم در جهان اولیه به بیرون پرتاب می‌شود. این ساختار عظیم که تنها به لطف روشن‌شدن توسط «پس‌تاب بیگ‌بنگ» قابل مشاهده است، درحالی کشف شده که آینده تلسکوپ چاندرا به دلیل کاهش بودجه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
براساس اعلام ناسا، تیمی از دانشمندان با استفاده از تلسکوپ فضایی چاندرا، موفق به رصد 2 جت انرژی باستانی شده‌اند که از سیاه‌چاله‌های ابرپرجرم در فاصله بیش از 11 میلیارد سال نوری از زمین سرچشمه می‌گیرند. ثبت تصویری از این فوران که مربوط به دوره‌ای موسوم به «ظهر کیهانی» (حدود 2 تا 3 میلیارد سال پس از بیگ‌بنگ) است، به لطف یک پدیده فیزیکی منحصربه‌فرد ممکن شده است.
در جهان اولیه، تابش زمینه کیهانی (CMB) – که پس‌تاب ضعیف ناشی از بیگ‌بنگ است – بسیار متراکم‌تر از امروز بود. محققان می‌گویند که الکترون‌های پرانرژی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور از جت سیاه‌چاله‌ها به بیرون پرتاب می‌شوند، با فوتون‌های CMB برخورد می‌کنند و انرژی آنها را به شدت افزایش می‌دهند. این برخورد، فوتون‌ها را به پرتوهای ایکس قدرتمندی تبدیل می‌کند که توسط تلسکوپ چاندرا قابل رصد هستند. در واقع، این جت‌ها توسط پس‌تاب بیگ‌بنگ برای ما قابل مشاهده‌اند.
جت اصلی مورد مطالعه با نام J1610+1811، بیش از 3 میلیون سال نوری طول دارد که حدود 3 برابر عرض کهکشان راه شیری است. این جت به‌طرز شگفت‌انگیزی قدرتمند است و تقریباً نیمی از انرژی نور شدیدی را که از گازهای داغ اطراف سیاه‌چاله ساطع می‌شود، حمل می‌کند.
یکی از دستاوردهای مهم این پژوهش، توسعه یک روش آماری جدید توسط تیم تحقیقاتی مرکز اخترفیزیک هاروارد و مؤسسه اسمیتسونین است. این روش به دانشمندان اجازه می‌دهد تا با درنظرگرفتن اثرات «نسبیت خاص» اینشتین (که باعث می‌شود جت‌های روبه زمین بسیار روشن‌تر به نظر برسند)، زاویه دید واقعی این جت‌ها را با دقت بالایی محاسبه کنند.
بااین‌حال این کشف بزرگ با یک نگرانی همراه است: آینده خود تلسکوپ چاندرا. این رصدخانه فضایی که از سال 1999 تاکنون انقلابی در اخترشناسی پرتو ایکس ایجاد کرده، به دلیل مشکلات مالی ناسا و کاهش بودجه پیشنهادی دولت ترامپ برای سال 2026، در خطر خاموشی دائمی و زودهنگام قرار دارد.
یافته‌های این پژوهش در The Astrophysical Journal منتشر شده است.
