ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای ایرانی، در حدود سال ۳۱۰ هجری شمسی) در روستای باژ از توابع توس در خراسان دیده به جهان گشود.
فردوسی بیشتر به خاطر اثر بی‌نظیرش، شاهنامه، شناخته می‌شود. این کتاب پرافتخار، بزرگ‌ترین منظومه حماسی به زبان فارسی است که در آن تاریخ اساطیری و پهلوانی ایران از آغاز تا حمله اعراب به ایران به نظم درآمده است.
حکیم ابوالقاسم فردوسی حدود ۳۰ سال از عمر خود را صرف سرایش شاهنامه کرد. او این اثر را در حدود سال ۴۰۰ هجری قمری (برابر با ۳۸۸ هجری شمسی) به پایان رساند.
شاهنامه شامل داستان‌های پهلوانانی همچون رستم، سهراب، سیاوش، اسفندیار و … است. این داستان‌ها نه تنها از نظر ادبی و هنری ارزشمند هستند، بلکه نمایانگر فرهنگ، آداب و رسوم و ارزش‌های ایرانیان در طول تاریخ نیز می‌باشند.
فردوسی در سرایش شاهنامه، زبان فارسی دری را به کار برد و تلاش کرد تا از واژه‌های عربی دوری کند. این امر باعث شد تا شاهنامه به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ و پاسداری از زبان فارسی شناخته شود.
میراث ماندگار شاهنامه سرمایه ملی ایرانیان است
بزرگداشت سالیانه حکیم ابوالقاسم فردوسی و روز پاسداشت زبان فارسی، فرصتی است مغتنم، برای ارزیابی جامع میراث ماندگار شاهنامه و بررسی چالش‌های فراروی حفظ و گسترش زبان فارسی در عصر حاضر است.
بدون شک شاعرانی که پس از فردوسی پا به عرصه وجود گذاشتند، از کتاب و اشعار فردوسی الهام گرفتند. حافظ و سعدی نیز در اشعار خود از فردوسی و شاهنامه او الهام گرفتند. تأثیر فردوسی بر ادبیات فارسی و به طور خاص بر شاعران پس از او بسیار عمیق و گسترده بوده است.
سعدی در آثار خود، به ویژه در بوستان، از زبان و سبک فردوسی الهام گرفته است. سادگی، روانی و فصاحت زبان فردوسی، الگویی برای سعدی بوده است. همچنین در گلستان و بوستان، از حکایات و داستان‌های شاهنامه تأثیر گرفته و برخی از مضامین و مفاهیم موجود در آثار سعدی، ریشه در داستان‌های شاهنامه دارند.
شیخ اجل سعدی در آثار خود، به ویژه در بوستان، به نصیحت‌های اخلاقی و پندآموز می‌پردازد. این نوع نگاه به اخلاق و فضیلت، در شاهنامه نیز وجود دارد و سعدی از فردوسی در این زمینه الهام گرفته است. این شاعر بزرگ مانند فردوسی، شاعری وطن‌دوستی بوده و در آثار خود به اهمیت حفظ هویت ملی و پاسداری از فرهنگ ایران اشاره کرده است.
آشنایی عمیق حافظ با فردوسی و تأثیرپذیری از این شاعر بزرگ
حافظ نیز در اشعار خود، از اصطلاحات، تعابیر و تصاویر موجود در شاهنامه استفاده کرده است. این امر نشان‌دهنده آشنایی عمیق حافظ با شاهنامه و تأثیرپذیری او از این اثر بزرگ است.
لسان‌الغیب نیز مانند حماسه‌سرای بزرگ ایران، از زبان فاخر و استواری در اشعار خود استفاده کرده است. این امر باعث شده است تا اشعار حافظ، دارای وزن و ارزشی خاص باشند.
به طور کلی، می‌توان گفت که هم سعدی و هم حافظ از فردوسی الهام گرفته‌اند و تأثیر فردوسی بر آثار آن‌ها مشهود است. فردوسی به عنوان یک شاعر ملی و حماسه‌سرا، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و تکامل ادبیات فارسی داشته است و شاعران پس از او، با احترام و تحسین به وی نگریسته‌اند.
فردوسی نقش ماندگاری در احیا و پاسداری از زبان فارسی دارد
محمد مرادی رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به سالروز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی گفت: فردوسی با سرایش شاهنامه، نقش بسیار مهمی در احیا و پاسداری از زبان فارسی ایفا کرد.
وی با بیان اینکه شاهنامه به عنوان یک اثر ملی، نقش مهمی در حفظ هویت ملی و فرهنگی ایرانیان ایفا کرده است، گفت: فردوسی و شاهنامه، تأثیر عمیقی بر ادبیات فارسی و دیگر زبان‌ها داشته‌اند.
رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز افزود: فردوسی، پس از سال‌ها تلاش و زحمت، شاهنامه را به پایان رساند. هدف اصلی او از سرایش این اثر، زنده نگه داشتن زبان فارسی و تاریخ و فرهنگ ایران بود.
شاهنامه فردوسی یک گنجینه فرهنگی و اجتماعی است
مرادی گفت: شاهنامه فردوسی، نه تنها یک اثر ادبی بی‌نظیر، بلکه یک گنجینه فرهنگی و اجتماعی است. این اثر، با روایت داستان‌های اساطیری و پهلوانی ایران باستان، نقش مهمی در شکل‌گیری و تقویت هویت ملی ایرانیان ایفا کرده است. شاهنامه، با زبانی فاخر و حماسی، مفاهیم ارزشمندی چون وطن‌دوستی، شجاعت، عدالت، و جوانمردی را ترویج می‌کند.
وی ادامه داد: شاهنامه فردوسی، تأثیر عمیقی بر فرهنگ و هنر ایران داشته است. این اثر، منبع الهام‌بخش بسیاری از شاعران، نویسندگان، نقاشان، موسیقی‌دانان، و هنرمندان دیگر بوده است.
رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز با بیان اینکه در عصر جهانی‌شدن و گسترش فناوری‌های نوین، زبان فارسی را با چالش‌های متعددی روبرو کرده است، افزود: کم‌توجهی به آموزش زبان فارسی در مدارس و دانشگاه‌ها، نفوذ واژه‌های بیگانه در زبان گفتاری و نوشتاری، و کاهش علاقه نسل جوان به مطالعه آثار ادبی کلاسیک، از جمله این چالش‌ها هستند، که برای حفظ و گسترش میراث فردوسی و زبان فارسی، لازم است راهکارهایی در دستور کار قرار بگیرد.
فردوسی باید با فناوری‌های نوین به نسل جوان معرفی شود
مرادی گفت: توسعه برنامه‌های آموزشی جذاب و نوآورانه برای معرفی شاهنامه به نسل جوان و استفاده از فناوری‌های نوین، مانند بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن، و برنامه‌های تعاملی، می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
وی ادامه داد: حمایت از پژوهش‌های علمی و ادبی در زمینه شاهنامه و تشویق پژوهشگران و نویسندگان به تولید آثار جدید در مورد فردوسی و شاهنامه، می‌تواند به تعمیق شناخت از این اثر بی‌نظیر کمک کند. همچنین تقویت جایگاه زبان فارسی در رسانه‌ها و فضای مجازی و تولید محتوای جذاب و باکیفیت به زبان فارسی در رسانه‌ها و فضای مجازی، می‌تواند به گسترش استفاده از این زبان کمک کند.
رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز تصریح کرد: در واقع بزرگداشت فردوسی و روز پاسداشت زبان فارسی، فرصتی است برای تأمل در جایگاه این شاعر بزرگ و زبان فارسی در تاریخ و فرهنگ ایران. با توجه به چالش‌های فراروی زبان فارسی در دنیای معاصر، لازم است با برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ راهکارهای مناسب، در حفظ و گسترش این میراث گرانبها کوشا باشیم.
