در سال جاری با شدت گرفتن چالش در تامین آب و پیش‌بینی روزهای به‌شدت دشوار در تابستان، کشت برنج در بسیاری از مناطق کشور ممنوع شده است. خوزستان، ایلام، فارس، کهگیلویه و بویراحمد در رده مناطقی هستند که تاکنون کشت برنج در آنها ممنوع اعلام شده است. چندی پیش اکبر فتحی، معاون امور برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد: «الگوی جدید کشت بر اساس شرایط آبی هر منطقه تدوین و به استانها ابلاغ شده است. بر اساس این الگو، تولید محصولات پرمصرف مانند برنج در مناطق کمآب محدود شده و جای خود را به محصولات با نیاز آبی کمتر داده است.» وی افزود: «وزارت نیرو برای ۶ماه نخست سال حدود ۲۴میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی اختصاص داده است؛ عددی که به نظر سخت‌گیرانه می‌آید، اما نشان‌دهنده ضرورت سازگاری با منابع آبی واقعی کشور است.»
فعالان عرصه کشاورزی در طول سال‌های گذشته بارها نسبت به ضرورت تغییر الگوهای کشاورزی هشدار داده‌اند. با وجود این سیاستگذاران نسبت به این موضوع کم‌توجه بوده‌اند. ممنوعیت در کاشت محصولات کشاورزی یا تغییر الگوی کاشت در کشور ضروری است؛ اما نیازمند اتخاذ سیاست‌های جدیدی در حوزه توسعه صنعتی است؛ سیاست‌هایی که این اقدام را همزمان با ایجاد اشتغال‌زایی اجرایی و تامین معیشت مردم را هم در اولویت قرار دهند.
خوزستان: سازمان جهادکشاورزی و آب و برق خوزستان در اطلاعیه‌ای مشترک از ممنوعیت کشت شلتوک (برنج) در حوضه‌های کرخه، دز، کارون، مارون، جراحی و زهره در خوزستان خبر داد. این تصمیم به‌منظور تامین آب شرب پایدار، حفظ کمیت و کیفیت منابع در رودخانه‌ها، محیط زیست و ایجاد عدالت آبی و همچنین تامین آب نخیلات، باغات، گیاهان دائمی و تامین آب شرب دام‌های سبک و سنگین (بهخصوص گاومیش)، بر پایه تعداد زیادی جلسات کارشناسی و مدیریتی اتخاذ شده است. در این راستا، برای حمایت از معیشت کشاورزان، کشت محصولات کم‌مصرف مانند کنجد، ماش، لوبیا، سبزی، صیفی‌جات، ذرت و سورگم، متناسب با شرایط هر حوضه آبریز (به‌جز مارون، زهره و بالارود) از نظر وضعیت منابع آب در نظر گرفته شده است و متعاقبا از طریق شورای کشاورزی استان اطلاع‌رسانی خواهد شد. ممنوعیت کاشت برنج در خوزستان در اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ اعلام شد.
ایلام: به‌دلیل کاهش بارندگی در سال جاری کشت برنج در استان ایلام ممنوع اعلام شده است. این تصمیم در فروردین‌ماه امسال اخذ شده است. براساس ماده (۱) قانون توزیع عادلانه آب و مصوبات کارگروه ملی و استانی سازگاری با کمآبی و با عنایت به کاهش رواناب رودخانه‌ها، منابع آب سطحی و همچنین افت سطح آب زیرزمینی در سراسر استان، شایسته است تمامی بهره‌برداران منابع آب که از طرق مختلف شامل شبکه‌های آبیاری ایستگاه پمپاژ ثابت و سیار، چاه و موتور تلمبه چشمه و … اراضی خود را سیراب می‌کنند، از کشت محصولات پر آب طلب از قبیل برنج، یونجه و… در سال آبی ۱۴۰۳ - ۱۴۰۴ خودداری کنند.
فارس: جلسه کارگروه سازگاری با کمآبی فارس، با مصوبه مهم ممنوعیت کشت برنج با استفاده از آب چاه‌های کشاورزی در سراسر این استان همراه بود. همچنین در این جلسه رهاسازی حقابه زیست محیطی تالاب بختگان از سد درودزن به خردادماه موکول شد. ممنوعیت کاشت برنج در استان فارس در فرودین ماه امسال اعلام شد.
کهگیلویه و بویراحمد: بنا بر اعلام مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد، کشت برنج در زیر چاه‌های همه مناطق و کشت محصولات پر آببر در مناطق دارای تنش آبی استان ممنوع شده است. این تصمیم با هدف مدیریت بهتر منابع آبی در فروردین ماه ۱۴۰۴ گرفته شد.
سیروس جعفری، عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید کرد: نسبت تناسب اراضی یا تناسب آگرواکولوژیک از دیگر فاکتورهای مهم و اثرگذار بر تولید محصولات مختلف کشاورزی است. این شاخص در تعیین محصول مناسب کشت، اهمیت ویژه‌ای دارد. منظور از تناسب آگرواکولوژیک این است که در هر منطقه‌ای با توجه به ویژگی‌‌‌‌‌‌ها و ظرفیت‌های آن، محصولات کشاورزی با کمترین هزینه تولید و بیشترین درآمدزایی کشت شوند. این کارشناس صنعت کشاورزی با اشاره به کشت برنج در استان‌های کمآب کشور همچون استان اصفهان و فارس گفت: بدون‌تردید با توجه به بحران کمآبی در کشور و بهخصوص در مناطق مرکزی، تولید محصولات آببر ازجمله برنج در این مناطق، فاقد هر نوع صرفه اقتصادی خواهد بود. درواقع چنانچه سیاستگذاران تولید محصولات کشاورزی را براساس تناسب آگرواکولوژیک ساماندهی می‌کردند، شاهد اجرای چنین کشت‌‌‌‌‌‌های اشتباه و مخربی برای محیط‌زیست نبودیم.
این عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان افزود: برای رفع بحران‌‌‌‌‌‌ها و مشکلات موردبحث نیازمند اجرای طرح آمایش سرزمینی در بخش کشاورزی هستیم، در این آمایش سرزمینی باید پتانسیل تولید محصولات مختلف کشاورزی در مناطق متفاوت، شناسایی و تعیین شود.
از سیاستگذاران انتظار می‌رود ظرفیت‌های بخش‌های مختلف کشور در عرصه کشاورزی را ارزیابی و براساس آن تصمیم‌گیری کنند. با وجود این کشاورزان ما در هر منطقه‌ای، هر محصولی را بی‌‌‌‌‌‌توجه به پتانسیل‌های آن، کشت می‌کنند، برنامه‌‌‌‌‌‌ای هم برای اصلاح این شرایط وجود ندارد.
