به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، سید احمد محیط طباطبایی گفت: نقش نظام آموزشی در شناخت موزه‌ها به کودکان ضعیف است و در برنامه تحصیلی هیچ برنامه‌ی مدونی برای آشنایی دانش آموزان با میراث فرهنگی وجود ندارد.
رییس کمیته ملی موزه‌ها با بیان اینکه طبق تعریف یونسکو مخاطب اصلی موزه‌ها کودکان ۷ تا ۱۷ سال هستند، افزود: موزه‌ها پل انتقال میراث فرهنگی به نسل آینده است و بر این اساس از ۱۰ سال گذشته تاکنون در کمیته ملی موزه‌های ایران، شاخصی به نام «کودک» در نظر گرفتیم، در حالی‌که در ایکوم جهانی این شاخص مستقل نیست و بخشی از برنامۀ معرفی موزه‌ها محسوب می‌شود.
وی اظهار داشت: ایجاد شاخص کودک در موزه‌ها به این معناست که موزه‌های بزرگی مانند موزه ملی، موزه علم و فناوری باید واحد کودک داشته باشد و سعی کند در بخش‌های مختلف برای کودکان نیز برنامه‌ریزی داشته باشد. وی افزود: همچنین موزه‌های کوچک‌تر تعریف بهتری برای کودکان داشته باشند تا به نوعی ویژگی‌های خودشان را به کودکان معرفی کنند.
رییس ایکوم ایران افزود: در ۱۰ سال گذشته شاهد فعالیت موزه‌هایی مانند موزه عروسک‌های ملل در شهر کاشان و موزه کودک ارومیه بوده‌ایم که مخاطب اصلی‌شان کودک است و برای کودکان به وجود آمده‌اند. وی گفت: در چند روز گذشته هم موزه عروسک‌های اقوام ایرانی در شهرستان اوز (استان فارس) ایجاد شد که سومین موزه در جنوب استان فارس است و مهم‌تر اینکه هر سه موزه را مردم بدون کمک بخش دولتی ایجاد کردند. همچنین «موزه ایرانک» درباره گروه تاریخ و ادبیات کودکان در سازمان ملی اسناد تشکیل شده که پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها باز است. همچنین موزه احساس (هیجان) در همدان برای کودکان چهار تا ۱۲ سال تاسیس شده است.
او بیان کرد: این روند و این نوع فعالیت‌ها امیدوارکننده است و نشان می‌دهد که بخش‌های مختلف آموزشی و دوستدار کودک سعی می‌کنند با ارتباط با موزه‌های کلاسیک و اصیل و ایجاد موزه‌ها با موضوعات مفرح و آموزشی برای کودکان، آن‌ها را به سمت موزه‌ها جذب کنند.
محیط طباطبایی همچنین به نقش آموزش و پرورش در جدایی کودکان از موزه‌ها، اشاره کرد و افزود: اوایل دهه هشتاد وزارت آموزش و پرورش از معاونت آموزشی سازمان میراث فرهنگی، درخواستی درباره گردآوری کتابی درباره میراث فرهنگی برای کودکان داشت که آن زمان ما این موضوع را اعلام کردیم که میراث فرهنگی یک کتاب یا درس نیست که دانش آموزی آن را بخواند و نمره بگیرد، بلکه میراث فرهنگی یک نوع هویت و بستری است که باید کتاب اول ابتدایی تا آخرین کتاب دبیرستان در همه رشته‌ها در بستر آن قرار گیرد. وی اظهار داشت: پیشنهاد ما این بود که بازدید از موزه‌ها در برنامه‌های درسی گنجانده شود و حتی شهر‌هایی که موزه ندارند در میراث فرهنگی و طبیعتی که دارند، این برنامه را اجرا کنند که با وجود اقداماتی که انجام شد، این برنامه به سرانجام نرسید.
او اظهار کرد: موزه متأسفانه در برنامه‌های درسی قرار ندارد، همانطور که وقتی درس «میم» (در کلاس اول دبستان) را آموزش می‌دهیم برای مثال نمی‌گوییم «میم مانند موزه»، به عبارتی مدارس بازدید از موزه را جزء فوق برنامه‌های درسی خود می‌دانند. هدف اصلی آن‌ها از بازدید موزه‌ها برگزاری یک برنامه مفرح است و نه برنامه آموزشی! یکی از دلایل عمده جدایی کودکان از موزه‌ها به همین موضوع برمی‌گردد.
این کارشناس میراث فرهنگی و موزه ادامه داد: آموزش و پرورش طبق قانون اساسی مکلف به آموزش کودکان و نوجوانان است؛ بنابراین باید در برنامه مدون آموزشی بازدید از موزه‌ها را قرار دهد. وقتی این موضوع در برنامه درسی دانش‌آموزان گنجانده شود، آموزش و پرورش مکلف است برای آن بودجه اختصاص دهد و دیگر بهانه‌ای مانند بودجه نداشتن مانع از بازدید‌های دانش‌آموزی از موزه نمی‌شود. از طرفی فارغ از کرونا و تعطیلی دو ساله مدارس، گروه‌های مختلفی که در حوزه کودک فعال هستند، به حوزه موزه و کودک بسیار توجه می‌کنند و به شدت فعال هستند. این گروه‌های در تلاشند که برنامه‌هایی مبتنی بر شناخت موزه، بازدید از موزه‌ها و تعامل با آثار موزه‌ای برای کودکان داشته باشند.
محیط طباطبایی با تاکید بر اینکه موزه یک فضا یا مؤسسه نیست و در واقع نوعی نگاه است، بیان کرد: این نگاه باید به کودک منتقل شود تا جلوی خسران و ضرر‌هایی را که به شهر و زندگی خودمان وارد می‌کنیم، بگیریم. وقتی که فردی نگاه موزه‌ای پیدا می‌کند، آب را به این شکل مورد بهره‌برداری قرار نمی‌دهد و همه چیز پیرامونش معنای بهتری پیدا می‌کند.
همکاری بخش آموزشی کشور
به گفته رییس ایکوم ایران، بخش‌های آموزشی کشور باید در تعامل با میراث فرهنگی و موزه‌ها به موضوع موزه و کودک بیشتر بپردازند؛ چراکه برنامه موزه و کودک یک امر ملی است.
او با اشاره به اینکه برنامه موزه و کودک یک امر ملی است اظهار کرد: در شکل‌های غیردولتی و نهاد‌های مردمی، فعالیت‌های خیلی خوبی در این زمینه انجام می‌شود، اما مسأله مهم این است که نقش اصلی را در این باره نظام آموزشی کشور مانند وازتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین بهداشت ایفا می‌کند که خودشان را از این مسأله دور کرده‌اند.
محیط طباطبایی اظهار کرد: تعامل بین حوزه آموزش و میراث فرهنگی باید طوری برنامه‌ریزی شود که این حوزه به عنوان بخشی از آموزش و انتقال فرهنگ باشد.
رییس ایکوم ایران در عین حال، درباره بهبود وضع نگاه به کودک در موزه‌ها ابراز امیدواری کرد و افزود: به طور کلی وضع در مقایسه با گذشته خیلی بهتر است، اما از هدف نهایی خود فاصله دارد.
محیط طباطبایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به نقش مدیران و سلایق آن‌ها در اختصاص و توسعه فضای مربوط به کودک در موزه‌ها، اشاره کرد و گفت: گاهی در حوزه‌های دولتیِ موزه‌ها، فضا‌های ایجاد شده برای کودکان را رها می‌کنند و در برخی موارد دیدگاه و سلیقه شخصی مدیران دلیل این موضوع است. برای جلوگیری از اعمال سلیقه شخصی در این حوزه باید یک برنامه تدوین شود تا هر فرد مسؤولی بدون نگاه شخصی موظف به اجرای این برنامه شود.
او معتقد است: اصلی‌ترین برنامه در یک موزه، حفاظت از آثار آن موزه و پس از آن مخاطب‌شناسی در موزه است که اولین مخاطب کودکان هستند. هر موزه‌ای باید سعی کند که برای کودکان متناسب‌سازی شود. موزه‌دار نقش مهمی در این زمینه دارد؛ چراکه مهم‌ترین رکن موزه، موزه‌دار است. موزه‌دار باید بتواند با درک روانشناسانه با مخاطبش ارتباط برقرار کند.
رییس ایکوم ایران در ادامه بر نقش راهنما‌های تخصصی کودکان در موزه‌ها تاکید کرد و کمبود این راهنما‌ها را نقطه ضعفی در این حوزه دانست و در این باره گفت: در برخی موزه‌های بزرگ مانند کاخ گلستان، موزه ملی و موزه علم و فناوری، روند اختصاص راهنما‌های تخصصی کودک در حال انجام است، اما موزه‌هایی که هنوز راهنما‌های کودک ندارند باید برنامه چگونگی معرفی به کودک را داشته باشند؛ زیرا راهنمای تخصصی می‌تواند آموزه‌های نهان یک موزه را به کودکان منتقل کند. نقطه نهایی در حوزه کودک و موزه این است که همه موزه‌ها دارای راهنمای تخصصی باشند و آن روز است که می‌توانیم بگوییم شرایط بسیار خوبی در موزه‌ها داریم.
محیط طباطبایی درباره کاهش قیمت بلیت موزه‌ها به عنوان مشوق برای گروه‌های دانش‌آموزی و آموزشی نیز معتقد است: رایگان نبودن موزه برای گروه‌های آموزشی امری غلط است و حداقل موزه‌های دولتی باید برای این گروه‌ها رایگان باشد.
رییس ایکوم ایران به اقداماتی که برای حضور افراد ناتوان در موزه‌ها انجام شده است نیز اشاره کرد و گفت: هفت سال است که شاخص «معلول» را در موزه‌ها درنظر گرفتیم. در این مورد خیلی از حوزه کودک عقب‌تریم. یکی از گروه‌های ناتوان «کوتاه قامت‌ها» هستند، ویترین یک موزه باید متناسب برای بازدید این گروه باشد. در بعضی از اقدامات مانند این مورد برای کودکان هم استفاده می‌شود. در خیلی از موارد اقداماتی که برای حضور افراد ناتوان در موزه‌ها انجام می‌شود، بین آن‌ها، کودکان و سالمندان مشترک است.
از سال ۱۹۴۶ سازمان ایکوم با ارایه خدمات به اعضای کمیته موزه‌های سراسر جهان آنان را در زمینه حفظ و حراست از گنجینه‌های ملی‌شان و تبادل تاریخ و فرهنگ یاری رسانده است. در همین ارتباط از سال ۱۳۵۰ کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) تاسیس شد.
