به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا گاهی یک شخص، بسیاری آداب و رسوم زیبای ایرانیان را که در چرخه زندگی ماشینی به بوته فراموشی سپرده شده و می‌رفته تا برای همیشه از یادها برود با قلم توانای خود در قالب رمان، سفرنامه و دیگر کتاب ها به تصویر می کشد و حیاتی دوباره به آنها می بخشد. در این باره از شادروان جعفر شهری سخن می گوییم، نویسنده ای که همه آن چیزی را که برای ما به یادگار گذاشت، از تاریخ و هویت کشور خودمان بود.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به مناسبت هفته بزرگداشت شهر تهران، آیین مجازی بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی جعفر شهری را بعد از ظهر امروز (دوشنبه ۱۹ مهر) برگزار کرد.
مرحوم جعفر شهری سال ۱۲۹۳ در عودلاجان تهران دیده به جهان گشود؛ او زندگی خود را نویسندگی و پژوهشگری در عرصه تاریخ تهران گذراند.
این پژوهشگر، در ۲ مجموعه طهران قدیم و تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، حال و هوای تاریخی تهران را با جزییاتش بیان کرد. دیگر اثر او، قند و نمک، مجموعه‌ای از اصطلاحات اصیل تهرانی با توضیحات و پیشینه است.
شهری؛ برجسته ترین تهران پژوه ایران
حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران در این آیین مجازی، شادروان جعفر شهری را یکی از تهران پژوهان برجسته کشور دانست و گفت: به نظر اهل فن، تهران پژوهی برجسته تر از مرحوم شهری با آن آثار مهم وجود ندارد؛ شهری، تابلویی کامل و آیینه تمام معنا از اوضاع جغرافیایی محلات تهران، جامعه شناسی و خلق و خوی مردم تهران ارایه کرده است.
وی گفت: رسانه ها بازتاب خلقیات، کلیات و جزئیاتی هستند که در یک جامعه می گذرد و جامعه شناس با متد تحقیقاتی خود که توصیف و مبتنی بر جدی ترین مطالعات میدانی است تصویری کامل از هستی جامعه نمایان می کند.
بلخاری درباره وجه تسمیه ۱۴ مهر به عنوان روز تهران، خاطرنشان کرد: اینکه تهران، ۱۴ مهر را در تقویم ایرانیان به خود نسبت داده است به ۱۴ مهر ۱۲۸۶ شمسی باز می گردد. در نخستین دوره شورای ملی که پس از مشروطیت تشکیل شد از تهران به عنوان دارالخلافه نام برده شد.
به گزارش ایرنا، سه رمان از رمان‌های شهری یعنی شکر تلخ، گزنه و قلم سرنوشت را باید سه‌گانه‌ای دانست که اولی مربوط به دوران کودکی نویسنده و رنج‌های مادرش، دومی شرح دوران نوجوانی و سومی مربوط به دوران میان‌سالی اوست.
حسن انوری، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیز اظهار داشت: جعفر شهری از جهت اطلاع در اصطلاحات، زبان تهران و اطلاع از آنچه زندگی اجتماعی تهران نامیده می شود، تبحر زیادی داشت.
انوری درباره کتاب های شهری، تاکید کرد: چند جلد کتابی که شهری درباره تهران نوشت از بهترین کتاب هایی است که در تهران دوره قاجاریه به رشته تحریر در آمد.
به گفته این پژوهشگر، مرحوم شهری به زبان تهران احاطه داشت و از حافظه قوی برخوردار بود.
شهری؛ فرزند زمانه خود بود
نصراله حدادی، پژوهشگر حوزه تهران شناسی، دیگر سخنران آیین بزرگداشت جعفر شهری با بیان اینکه شادروان شهری در شکر تلخ، سرگذشت تلخ زندگی خود و خانواده اش را نقل می کند، ادامه داد: او با مشاغل مختلف در طبقات جامعه ارتباط داشت؛ لایه های زرین جامعه همیشه زاینده و مولد هستند و نیازی به فرهنگستان زبان ندارند.
وی خاطرنشان کرد: با جست‌وجو در آثار شهری، به ضرب المثل ها، کنایه ها، طعنه ها و نیش های فراوانی پی می بریم. او برای نوشتن حافظه بسیار قوی داشت و جزیی ترین مسائل را با حافظه خود بیان می کرد.
حدادی، جعفر شهری را فرزند زمانه خود دانست و گفت: نامگذاری کتاب های او همیشه با ضد و نقیض همراه است؛ به عنوان مثال، عنوان رمان شکر تلخ را از تلخی های رفتار پدر خود وام گرفته است و کتاب گزنه را به کسانی تقدیم کرد که به او ستم روا داشته اند.
کتاب های شهر ما را با تهران آشنا می کند
حسین ایمانی، دانشیار دانشگاه تهران در مراسم بزرگداشت جعفر شهری تاکید کرد: آنچه با قلم او درباره تهران به جریان درآمد، تجربه هایی در جریان‌زدگی و پرورش در تهران بود. تهران به عنوان پایتخت ایران یک شهر جدید محسوب می شود و تاریخ شناخته شده ای جز کشفیات باستان شناسی ندارد.
وی افزود: تاریخ تهران از زمان پایتخت نامیده شدن توسط آقامحمدخان قاجار شکل گرفت و رشد کرد. اما چیزی که در تهران کمبود داریم و به این مسأله توجه نشد، هویت و معنای تهران است. کسانی که برای نخستین بار به تهران می آیند ارتباط عاطفی با این شهر برقرار نمی کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: با خواندن کتاب های شهری با تهران ارتباط برقرار می کنیم و در خلال خواندن کتاب های شهری به تاریخ پر ماجرای این شهر پی می بریم. تهران تاریخ کوتاهی دارد اما پر از اتفاقات و ماجراها است.
ایمانی ادامه داد: شهری در آثار خود به مکان هایی از تهران اشاره کرد که هم اکنون اثری از آن باقی نمانده است و با این اقدام، تاریخ تهران را زنده نگه داشت. به عنوان خندق شمالی تهران که الان آن را به عنوا خیابان انقلاب می شناسیم مملو از تهی دستان و دراویش بود اما الان کسی نمی تواند گذشته این خیابان را تشخیص بدهد.
به گفته وی از نظر روشی، کاری که شهری انجام داد، جمع آوری اطلاعاتی است که از نزدیک دیده یا شنیده است و با یک کار آکادمیکِ روش مند، متفاوت است. ارزش کار شهری را استادان بیان می کنند.
به گزارش ایرنا، شهری به دلیل اینکه در شغل های مختلف وارد شد، توانست مطالب و اصطلاحات زیادی از زندگی مردم و کوچه و بازار یاد بگیرد که در تالیف کتاب هایش، بسیار از آنها استفاده کرد. بنا بر نوشته احمد اشرف نویسنده، شهری در دوران زندگی با جماعت بزرگی از مردمان اداری و بازاری و صنف‌های مختلف شهر آشنا شد و با بسیاری از آنان دوستی و رفت و آمد برقرار کرد.
این نوع زندگی اجتماعی و داشتن روابط نزدیک و گسترده با هر گروه و قشر از مردم و تامل در اجتماعات و آداب و رسوم و شیوه زندگی و روابط اجتماعی آنان، جملگی مجموعه دانسته ها و عقاید و آراء شهری را شکل داد.
شادوران جعفر شهری پس از سال ها تلاش برای تاریخ این کشور، ۶ آذرماه ۱۳۷۸ دیده از جهان فروبست.
