خبرگزاری مهر، گروه بینالملل - محمدرضا مرادی: درخواست عفو بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل به اسحاق هرتزوگ، رئیس این رژیم، این رژیم اشغالی را در نقطهای حساس قرار داده است. این اقدام که در بحبوحه محاکمه او در پروندههای فساد ارائه شده، نه تنها شکافهای سیاسی و اجتماعی اسرائیل را آشکار کرده، بلکه پیامدهای عمیقی برای آینده نظام حکومتی، حاکمیت قانون و مشروعیت سیاسی نخستوزیر به همراه داشته است.
نتانیاهو که در سه پرونده جداگانه با اتهامات رشوه، کلاهبرداری و سوءاستفاده از اعتماد عمومی مواجه است، تلاش کرده با درخواست عفو پیش از محاکمه، حضور خود در قدرت را تضمین کند. این درخواست با واکنش شدید اپوزیسیون، تحلیلگران و افکار عمومی روبهرو شد و بحث گستردهای درباره اختیارات رئیس این رژیم، مشروعیت عفو و تأثیر آن بر حاکمیت قانون ایجاد کرد.
پروندههای فساد نتانیاهو
نخستوزیر اسرائیل در سه پرونده جداگانه متهم به دریافت رشوه و هدایا در ازای اعطای امتیازات دولتی شده است. پروندهها شامل ارتباط با یک شرکت مخابراتی، یک تهیهکننده هالیوودی و یک ناشر روزنامه بوده است. دادستانی اسرائیل پس از سالها تحقیق در سال ۲۰۱۹ کیفرخواستها را صادر کرد و محاکمه از مه ۲۰۲۰ آغاز شد. نتانیاهو تمام اتهامات را رد کرده و آنها را توطئه سیاسی علیه خود توصیف کرده است. طولانی شدن روند محاکمه و تأخیرهای مکرر، بسیاری از ساکنان سرزمینهای اشغالی و خانوادههای کشتهشدگان جنگ غزه را خشمگین کرده است.
درخواست عفو و پیامدهای سیاسی
درخواست عفو نتانیاهو به گفته دفتر رئیس این رژیم، «غیرعادی» و «دارای پیامدهای مهم» است. این اقدام میتواند اعتبار دستگاه قضائی اسرائیل را زیر سوال ببرد و جایگاه نتانیاهو در قدرت را تقویت کند. اپوزیسیون هشدار داده که اعطای عفو به نخستوزیری که نه به جرم خود اعتراف کرده و نه ابراز پشیمانی کرده، به معنای مشروعیتبخشی به فساد و تضعیف اصل برابری در برابر قانون است. رهبران مخالف مانند یائیر لاپید و یائیر گولان تأکید کردهاند که عفو تنها در صورت اعتراف صریح نتانیاهو به جرم و کنارهگیری از سیاست میتواند قابل پذیرش باشد. از سوی دیگر، احزاب ائتلاف حاکم و وزرای کابینه از جمله یسرائیل کاتس و بتسلئیل اسموتریچ، از درخواست عفو حمایت کرده و او را «قربانی پیگرد سیاسی» معرفی کردهاند. حمایت دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین آمریکا، نیز فشار بر هرتزوگ را افزایش داده و به گفته اپوزیسیون، مداخله خارجی آشکار تلقی شده است.
دیدگاه حقوقی و تاریخچه عفو پیش از محکومیت
میکا فِتمن، وکیل سابق نتانیاهو تأکید کرده که عفو پیش از محکومیت بسیار نادر است و بدون اعتراف به جرم امکانپذیر نیست. نمونه تاریخی مشابه به پرونده «اتوبوس ۳۰۰» بازمیگردد که در آن مأموران شاباک پس از اعدام دو فلسطینی، اعتراف لازم برای عفو ارائه دادند. درخواست عفو نتانیاهو فاقد هرگونه اعتراف یا مسئولیتپذیری است و شامل اتهامزنی مستقیم به دستگاههای قضائی و انتظامی میشود. این مسأله نشان میدهد که هدف اصلی او حفظ قدرت و تثبیت حضور سیاسی در برابر عدالت است.
فشارهای سیاسی و اجتماعی
در پی ارائه درخواست عفو، تظاهرات گستردهای در تلآویو برگزار شد. معترضان شعار «عفو مساوی است با جمهوری موزی» به معنای «عفو بدون پاسخگویی یعنی حکومت فاسد» سر دادند و نمادهای طنزآمیز از جمله موز و لباس زندان بر تن داشتند. معترضان با ماسک نتانیاهو، او را مسئول حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ معرفی کردند و خواستار رد درخواست عفو شدند. در مقابل، نفتالی بنت، نخستوزیر پیشین از عفو مشروط حمایت کرد، به شرط آنکه نتانیاهو از سیاست کنار رود و پروندههای قضائی خاتمه یابند. این تضاد واکنشها نشاندهنده بحران عمیق سیاسی و اجتماعی در اسرائیل است.
تحلیل رسانهها و کارشناسان
روزنامهنگاران و تحلیلگران اسرائیلی درخواست عفو نتانیاهو را «استفاده خطرناک از ابزار عفو» توصیف کردهاند. آنها معتقدند این اقدام فراتر از یک نزاع حقوقی است و عمق بحران در ساختار سیاسی و قضائی اسرائیل را نشان میدهد.
گیدی وییتس، روزنامهنگار تحقیقی، این درخواست را «طرحی فاسد» خوانده که فرهنگ مصونیت از مجازات را در اسرائیل تقویت میکند و پیام آن به شهروندان و سیاستمداران این است که افراد قدرتمند میتوانند بدون پاسخگویی از عدالت فرار کنند. موران ازولای، خبرنگار یدیعوت آحارونوت نیز تأکید کرده که درخواست عفو نشانهای از ضعف و هراس نتانیاهو است، زیرا او قصد دارد بدون پذیرش خطا و بدون استعفا، برائت کامل دریافت کند و قدرت خود را تثبیت نماید.
گزینههای پیش روی هرتزوگ
اسحاق هرتزوگ، رئیس رژیم اسرائیل باید تصمیم نهایی درباره درخواست عفو نتانیاهو را اتخاذ کند. بر اساس قانون، او ابتدا نظر حقوقی وزارت دادگستری و دادستان کل را دریافت میکند.
گزینههای هرتزوگ شامل موارد زیر است:
پذیرش کامل درخواست و اعطای عفو بدون شرط؛
رد درخواست عفو و ادامه محاکمه؛
پیشنهاد عفو مشروط یا توافق قضائی شامل اعتراف، ندامت و کنارهگیری از سیاست.
تحلیلگران معتقدند هر تصمیمی پیامد مستقیم بر زمانبندی انتخابات، ثبات ائتلاف حاکم و آینده سیاسی نتانیاهو خواهد داشت.
اگر هرتزوگ درخواست عفو را بپذیرد، نتانیاهو بزرگترین پیروزی خود در برابر دستگاه قضائی را خواهد داشت و فرهنگ مصونیت از مجازات در اسرائیل تثبیت میشود. اگر درخواست رد شود، محاکمه ادامه خواهد یافت و نتانیاهو احتمالاً کمپین انتخاباتی تهاجمی آغاز میکند.
انتخابات آینده در این صورت به مراتب پرتنشتر و قطبیتر خواهد شد. عفو مشروط نیز چالشهای خود را دارد. تجربههای گذشته نشان دادهاند حتی با تعهد کتبی، امکان بازگشت به سیاست وجود دارد و همین میتواند بحران حقوقی دیگری ایجاد کند.
طبق اعلام رسانههای این رژیم، رژیم صهیونیستی اکنون در نقطهای سرنوشتساز قرار گرفته است. موضوع تنها پروندههای فساد نیست، بلکه نزاع بر سر هویت نظام سیاسی، قدرت قانون در برابر نفوذ سیاستمداران و آینده حاکمیت اسرائیل است.
اعطای عفو بدون مسئولیتپذیری، نه تنها اعتبار دستگاه قضائی را تضعیف میکند، بلکه پیامدهایی فراتر از مرزهای سیاسی دارد و ممکن است موجی از بیاعتمادی اجتماعی و بحران نهادی در رژیم صهیونیستی ایجاد کند. کارشناسان این رژیم معتقدند که جامعه اسرائیل با پرسشی بنیادین روبهروست: آیا نخستوزیری که متهم به فساد و سوءاستفاده از قدرت است، میتواند از پاسخگویی در برابر قانون معاف شود؟ پاسخ به این سوال، آینده سیاسی، قانونی و اجتماعی اسرائیل را رقم خواهد زد.
مدیرکل بینالملل و اخبار خارجی خبرگزاری مهر
