همشهری آنلاین- حامد فوقانی: در این ویدئو – که می‌توانید آن‌را از اینجا تماشا کنید- شائبه‌هایی درباره وجود ماده‌های بسیار خطرناک در آلودگی هوای شهر مطرح می‌شود. اما این ماده یا ماده‌های با خاصیت مغناطیسی چی هستند؟ آیا تنها در آلاینده‌های کلانشهرهای ایران وجود دارند یا از این منظر چیز خیلی غیرطبیعی نیستند؟
آنچه که در این ویدئو جذب آهنربا می‌شود، احتمالاً چیزی مثل ذرات آهن یا اکسید آهن مغناطیسی است که روی سطح شیشه یا بدنه خودرو نشسته‌اند و به آهنربا می‌چسبند.
چرا ذرات آهن-مغناطیسی؟
مطالعات نشان داده‌اند که در گرد و غبار شهری (settled dust / road dust) بخش قابل توجهی از ذرات مغناطیسی وجود دارد که ترکیبی از آهن (Fe)، اکسید آهن (مثل مگنتیت Fe₃O₄، هماتیت Fe₂O₃) و دیگر فلزات آهن‌دار هستند.
مثلاً در مطالعه‌ای درباره فضای شهری نشان داده شد ذرات مغناطیسی حاصل از منابع خودرو، ترمز، تایر و سایش قطعات فلزی قابل تفکیک با آهنربا هستند.
مطالعه‌ای در لندن و محیط متروها نشان داده است که ذرات هوابرد غنی از اُکسیدآهن (بین ≈ 47-67٪) وجود دارند که از سایش فلزات ایجاد می‌شوند. مطالعه‌ای تازه‌تر در منطقه شهری مکزیکوی بزرگ نیز نشان داده که ذرات مغناطیسی دارای رنگ تیره‌تر و فلزات سنگین بیشتری هستند و یکی از منابع تولید آنها حمل‌ونقل است.
آنچه در ریلز دیده‌اید ممکن است چه باشد؟
با توجه به اینکه فرد، آهنربا را روی سطح شیشه خودرو می‌کشد و ذرات به آهنربا می‌چسبند، احتمالاً اینها ذرات فلزی یا اکسید فلزی مغناطیسی هستند که از هوا یا از طریق تردد خودرو و سایش فلزات وارد شده‌اند و روی شیشه جمع شده‌اند. بنابراین خیلی مورد خاصی نیستند و با اینکه آلودگی هوا و ذرات معلق 2.5میکرون و زیر 10میکرون، NOX ، CO2 ، اکسیدهای گوگرد و سایر نانو ذرات آلودگی، برای سلامتی بسیار مضر هستند اما اینکه بخواهد در ویدئو مورد عجیبی مشاهده شود، اینطور نیست.
منابع محتمل درون ویدئو
- سایش قطعات فلزی خودرو یا زیرساخت جاده (مثلاً ترمزها، لنت‌ها، ریل‌ها، اتصالات فلزی) و تولید ذرات آهن‌دار.
- پرتاب ذرات ناشی از جریان هوای اطراف خودرو، گرد و غبار جاده، ذرات ناشی از زنگ‌زدگی یا لبه‌های فلزی.
- آلودگی هوای شهری مثل فعالیت‌های ناشی از ساخت و ساز و اقدامات عمرانی که روی سطوح می‌نشینند و سپس توسط آهنربا جدا می‌شوند.
نکاتی که باید در نظر گرفت
این ذرات به تنهایی کل آلودگی را تشکیل نمی‌دهند اما چون سنگین‌تر و بزرگتر هستند راحت‌تر جمع‌آوری و توسط آهنربا جذب می‌شوند. در واقع گرد و غبار شهری ترکیبی از مواد معدنی، خاک، کربن، ذرات سوخت، فلزات سنگین و … نیز است. آهنربا فقط ذرات مغناطیسی را جذب می‌کند، بنابراین آنچه مشاهده شده لزوماً همه ذرات روی شیشه نیستند، بلکه بخشی که مغناطیسی هستند.
اینکه دقیقاً چه ترکیب فلزی دارند، نیازمند آزمایش است (مثلاً SEM-EDS یا طیف‌سنجی) تا مشخص شود آهن فلزی، اکسید آهن یا ترکیبی از فلزات دیگر است.
در هر شرایطی، جمع شدن این ذرات روی شیشه نشان می‌دهد خودرو در محدوده پرتردد و با میزان آلودگی بالا قرار داشته است (مثلاً نزدیک جاده، مسیر پرترافیک یا صنعتی).
