همشهری آنلاین: تولید بیش از ۷۰قلم رادیودارو، توسعه ژنراتورهای ۹۹Mo/۹۹mTc و ۶۸Ge/۶۸Ga در داخل و گسترش درمان‌های ترانُستیک (تشخیص و درمان) گویای این امر می‌تواند باشد. بی‌شک این تلاش باعث شده است تا ایران به یکی از قطب‌های تولید رادیودارو در جهان تبدیل شود.

پزشکی هسته‌ای چیست؟

یکی از ارکان اصلی مراقبت‌های بهداشتی مدرن است که با بهره‌گیری از مواد رادیواکتیو یا رادیوداروها، برای تشخیص و درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها به‌کار می‌رود. بر خلاف روش‌های تصویربرداری کالبدی مانند اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن که عمدتا ساختارهای بدن را نشان می‌دهند، پزشکی هسته‌ای اطلاعات عملکردی و مولکولی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که اندام‌ها و بافت‌های بدن در سطح سلولی و مولکولی چگونه کار می‌کنند. این قابلیت منحصربه‌فرد امکان تشخیص زودهنگام‌تر و دقیق‌تر بیماری‌ها، برنامه‌ریزی شخصی‌سازی‌شده‌ درمان و پایش موثر پاسخ به درمان را فراهم می‌سازد.

رادیودارو؛ از تحقیق تا صادرات

صادرات: رادیوداروهای ایرانی به بیش از ۱۵کشور صادر می‌شوند. برخی گزارش‌های بین‌المللیِ خبری در سال۲۰۲۵ از ده‌ها میلیون دلار درآمد سالانه صادرات رادیودارو خبر داده‌اند که این مهم می‌تواند در آینده به مراتب بیش از اینها باشد.

زیرساخت تولید

ژنراتورهای حیاتی: مستندات علمی و صنعتی، ساخت داخل ژنراتورهای ۶۸Ge/۶۸Ga و استفاده وسیع از ژنراتور ۹۹Mo/۹۹mTc را نشان می‌دهند.

ایزوتوپ‌های درمانی: تولید و به‌کارگیری لوتِشیوم-۱۷۷ در راکتور تحقیقاتی تهران و توسعه ترکیبات درمانی هم گزارش شده است.

تولیدات ایرانی

رادیوداروهایی که ایران تولید می‌کند، در حوزه‌های تشخیص، درمان سرطان‌ها، اختلالات تیروئید، استخوان، مغز، قلب و سایر بیماری‌ها به‌کار می‌روند. در اینجا به کاربرد برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

رادیوداروهای تشخیصی

(Imaging Radiopharmaceuticals)

تکنسیوم-۹۹ام و مشتقات آن

ایران انواع گسترده‌ای از کیت‌های رادیودارو مبتنی بر تکنسیوم را تولید می‌کند. این ایزوتوپ پرکاربردترین ماده در تصویربرداری پزشکی هسته‌ای جهان است.

ید-۱۳۱

رادیودارویی که برای تشخیص و درمان بیماری‌های تیروئید و همچنین برخی تصویربرداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فلور-۱۸

توسط سیکلوترون‌ها تولید می‌شود و در تصویربرداری PET/CT استفاده دارد.

رادیوداروهای درمانی

(Therapeutic Radiopharmaceuticals)

لوتشیوم-۱۷۷

یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های اخیر ایران در حوزه ترانُستیک (تشخیص + درمان) محسوب می‌شود.

ایتریم-۹۰

برای درمان لنفوم‌های بدخیم و ومورهای کبدی مورد استفاده است.

فسفر-۳۲

برای درمان پلی‌سایتمی ورا و پلاکتوز بالا و همچنین کاهش درد متاستازهای استخوانی استفاده می‌شود.

رنیوم-۱۸۶ و ۱۸۸

برای درمان مفاصل ملتهب و کاهش درد استخوانی و درمان سرطان‌های موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.