خبرگزاری مهر - گروه استانها: تفتان، شهری با اقلیم خشک و کوهستانی در جنوب استان سیستان و بلوچستان، زیستگاه گیاه مقاوم و ارزشمندی به نام گون است. این گیاه با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، نه تنها در برابر خشکسالی مقاومت بالایی دارد، بلکه نقشی حیاتی در حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش و پایداری پوشش گیاهی منطقه ایفا می‌کند.
ریشه‌های عمیق گون در دل زمین، مانعی طبیعی در برابر فرسایش بادی و آبی ایجاد کرده و به تثبیت خاک در دامنه‌های کوهستانی کمک می‌کند.
گون در ارتفاعات سرد و نیمه‌خشک تفتان به‌ویژه در مناطق مرتفع و کم‌باران، رشد می‌کند و از معدود گیاهانی است که در چنین شرایط سختی، زندگی را ادامه می‌دهد. این گیاه نمادی از سازگاری و تاب‌آوری طبیعت بلوچستان در برابر تغییرات اقلیمی است.
گیاه گون، با خواص دارویی متعدد، به عنوان یک مکمل طبیعی برای بهبود سیستم ایمنی، کاهش علائم آسم، و بهبود عملکرد قلبی شناخته می‌شود. این گیاه می‌تواند به تقویت انرژی، کاهش استرس، و بهبود کیفیت خواب کمک کند. همچنین، گون در ترکیب با درمان‌های دیگر ممکن است به کاهش علائم برخی بیماری‌ها مانند ایدز و سرطان ریه کمک کند. همچنین چوب این گیاه نیز خواص درمانی متعددی دارد.
گون بخشی از هویت و فرهنگ مردم بلوچستان است
کارشناس اجتماعی و منابع طبیعی منطقه تفتان در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: گیاه گون، یکی از منابع طبیعی ارزشمند شهرستان تفتان است و ما به اهمیت حفظ و بهره‌برداری پایدار از آن آگاه هستیم.
جواد جمشیدزهی افزود: در حال حاضر، برنامه‌های متعددی برای احیای مراتع و جلوگیری از تخریب جنگل‌های گون در دست اجرا داریم. همچنین، با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی، تلاش می‌کنیم تا آگاهی مردم را در مورد اهمیت حفظ گون افزایش دهیم.
وی بیان کرد: مردم منطقه تفتان از گیاه گون برای تأمین معیشت خود استفاده می‌کنند، که در سال‌های اخیر، به دلیل خشکسالی و چرای بی‌رویه دام‌ها، میزان تولید بنه کاهش یافته است و به چالشی بزرگ برای مردم محلی تبدیل شده است.
کارشناس اجتماعی شهرستان تفتان ادامه داد: گون، فقط یک منبع درآمدی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ و هویت مردم منطقه است. این گیاه باید حفظ شود تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از آن بهره‌مند شوند.
وی گفت: مردم منطقه گون را به عنوان یک منبع غذایی و دارویی می‌شناسند.
گون نگهبان خاک و زیست بوم تفتان است
جمشیدزهی ادامه داد: اهمیت گون تنها در ارزش اقتصادی آن خلاصه نمی‌شود. این گیاه، یکی از ارکان اساسی تعادل زیست‌محیطی منطقه تفتان است. وجود گون در مراتع، موجب حفظ رطوبت خاک و افزایش حاصل‌خیزی آن می‌شود.
وی افزود: ریشه‌های قدرتمند و عمیق گون همچون تور طبیعی عمل کرده و از شسته شدن خاک در اثر باران‌های فصلی جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر، گون با ایجاد سایه و پوشش سطحی مناسب، مانع از رشد بی‌رویه گیاهان مهاجم و خشک‌زی می‌شود که می‌توانند به تعادل طبیعت منطقه آسیب بزنند.
کارشناس اجتماعی شهرستان تفتان در پایان خاطرنشان کرد: افزون بر این، گون به عنوان زیستگاهی برای بسیاری از گونه‌های جانوری کوچک از جمله حشرات، خزندگان و پرندگان بومی عمل می‌کند. کاهش تراکم گون در مراتع کوهستانی، به‌طور مستقیم با کاهش تنوع زیستی و نابودی زیستگاه‌های جانوری ارتباط دارد.
حفظ و توسعه گون در دستور کار جهاد کشاورزی تفتان قرار دارد
مدیر جهاد کشاورزی تفتان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در سال‌های اخیر، افزایش دما، کاهش بارندگی و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، رشد و پراکنش گون را در مناطق کوهستانی تفتان با چالش مواجه کرده است. علاوه بر تغییرات اقلیمی، فعالیت‌های انسانی نیز فشار مضاعفی بر این گیاه وارد کرده‌اند. چرای بی‌رویه دام‌ها در مراتع گون‌خیز، یکی از عوامل اصلی تخریب ریشه‌ها و کاهش توان تجدیدپذیری گیاه است.
فضل الله کردی تودزیل افزود: از سوی دیگر، قطع غیرمجاز بوته‌ها و درختچه‌های گون برای استفاده به عنوان سوخت، تهدیدی جدی برای ادامه حیات این گیاه به شمار می‌رود. در برخی مناطق، گون به‌عنوان منبعی ارزان برای سوخت زمستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در بلندمدت موجب نابودی کامل توده‌های طبیعی آن می‌شود.
وی اظهار داشت: جهاد کشاورزی تفتان برای حفاظت و توسعه گون، برنامه‌های گسترده‌ای را در دستور کار قرار داده است. از جمله این اقدامات می‌توان به کاشت نهال‌های گون اصلاح‌شده، آموزش بهره‌برداران محلی در زمینه روش‌های اصولی برداشت، و ارائه تسهیلات برای ایجاد واحدهای فرآوری محصولات جانبی گون اشاره کرد.
مدیر جهاد کشاورزی تفتان با تأکید بر لزوم حفاظت جدی‌تر از رویشگاه‌های طبیعی افزود: در حال بررسی امکان ایجاد یک منطقه حفاظت‌شده ویژه برای گیاه گون در محدوده کوهستانی تفتان هستیم تا از طریق کنترل ورود دام‌ها، جلوگیری از برداشت بی‌رویه و برنامه‌ریزی دقیق، شرایط برای احیای طبیعی گون فراهم شود.
گون؛ پتانسیل توسعه اقتصادی برای مردم منطقه بلوچستان
وی خاطرنشان کرد: گیاه گون نه تنها ارزش زیست‌محیطی دارد، بلکه در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه نیز می‌تواند نقشی اساسی ایفا کند. بسیاری از روستاییان با جمع‌آوری صمغ، چوب و شاخه‌های خشک گون، بخشی از درآمد سالانه خود را تأمین می‌کنند.
کردی تودزیل گفت: برای دستیابی به توسعه پایدار، باید از ظرفیت‌های گون به شکلی اصولی و علمی استفاده شود. ما در تلاشیم با اجرای طرح‌های آموزشی و ارائه تسهیلات حمایتی، زمینه را برای بهره‌برداری پایدار فراهم کنیم.
گون تفتان، گیاهی است که در دل سخت‌ترین شرایط طبیعی رشد می‌کند و در عین حال، پیام‌آور پایداری و مقاومت طبیعت بلوچستان است. حفظ و احیای آن نه تنها به معنای حفظ یک گونه گیاهی، بلکه تضمین امنیت زیست‌محیطی، اقتصادی و فرهنگی منطقه است.
با اجرای برنامه‌های علمی، همکاری دستگاه‌های اجرایی و زی ربط، مشارکت مردم محلی، و توجه جدی به کنترل عوامل تخریب، می‌توان از این گنجینه طبیعی حفاظت کرد.
