سوخو-۳۰ یک جنگنده دو موتوره روسی است. جنگنده سوخو ۳۰  بر پایه جنگنده سوخو ۲۷ ساخته شده است.

مشخصات فنی سوخو 30

سوخو-۳۰ یک جنگنده دو موتوره با طراحی دلتا-کانارد است که امکان مانورهای پیچیده مانند "کبرا" (Cobra maneuver) را فراهم می‌کند. بدنه آن از آلیاژهای تیتانیوم و آلومینیوم با استحکام بالا ساخته شده و مجهز به سیستم‌های اویونیک پیشرفته است. در ادامه، مشخصات کلیدی مدل استاندارد Su-30MKI (که یکی از رایج‌ترین مدل‌هاست) آورده شده است:

این مشخصات بر اساس مدل‌های صادراتی تنظیم شده و بسته به واریانت‌ها (مانند Su-30SM2 با موتورهای پیشرفته‌تر) می‌تواند تغییر کند. سوخو-۳۰ قادر به پرواز در تمام شرایط آب و هوایی و عملیات شبانه است و برد طولانی آن (بیش از ۳٬۰۰۰ کیلومتر) آن را برای مأموریت‌های دوربرد ایده‌آل می‌سازد.

قیمت سوخو 30

قیمت سوخو-۳۰ بسته به مدل، تعداد سفارش، تجهیزات اضافی و قراردادهای صادراتی متفاوت است. بر اساس قراردادهای اخیر:

• مدل Su-30MKI (برای هند) : حدود ۵۰ تا ۶۱ میلیون دلار به ازای هر فروند (شامل قطعات یدکی و آموزش).
• مدل Su-30SM (برای روسیه و صادراتی) : حدود ۶۰ تا ۸۵ میلیون دلار به ازای هر واحد، که در قراردادهای عمده مانند فروش ۱۲ فروند به مغولستان به ارزش ۶۰۰ میلیون دلار (حدود ۵۰ میلیون دلار هر فروند) تخمین زده شده است.
• مدل‌های پیشرفته مانند Su-30SM2 : تا ۸۵ میلیون دلار یا بیشتر، به دلیل ارتقاهای راداری و موتوری.

این قیمت‌ها flyaway cost (هزینه پایه بدون آموزش و پشتیبانی) هستند و در قراردادهای بزرگ‌تر، تخفیف‌های قابل توجهی اعمال می‌شود. برای مثال، روسیه در سال ۲۰۲۰ قراردادی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار برای ۷۶ فروند Su-30SM امضا کرد که حدود ۳۳ میلیون دلار به ازای هر فروند را نشان می‌دهد، اما این نرخ‌های صادراتی بالاتر است.

کشورهای کاربر سوخو 30

تا سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۰ کشور از سوخو-۳۰ استفاده می‌کنند و روسیه بیش از ۱٬۱۰۰ فروند سوخو (شامل مدل‌های مختلف) در ناوگان خود دارد. چین با حدود ۴۰۰ فروند، بزرگ‌ترین کاربر خارجی است. در جدول زیر، فهرستی از کشورهای اصلی و تعداد تقریبی هواپیماهای عملیاتی آن‌ها آورده شده است (بر اساس داده‌های ۲۰۲۵):

سایر کاربران شامل اوگاندا، بنگلادش، اتیوپی و مغولستان هستند. صادرات سوخو-۳۰ بیش از ۸۰ درصد ناوگان صادراتی روسیه را تشکیل می‌دهد.

موفقیت‌ها و عملیات جنگی سوخو 30

سوخو-۳۰ به دلیل قابلیت‌های برترش در مانورپذیری، برد و تسلیحات، در عملیات‌های متعدد موفقیت‌آمیز عمل کرده است. هرچند تلفات کمی داشته (مانند دو فروند در هند در ۲۰۱۹)، اما نرخ موفقیت آن بالاست:

• عملیات هند-پاکستان (۲۰۱۹ و ۲۰۲۵) : در درگیری بالاکوت (۲۰۱۹)، Su-30MKI هند بدون تلفات، اهداف تروریستی را بمباران کرد و برتری هوایی را حفظ کرد. در عملیات "سندور" (۲۰۲۵)، Su-30MKI با موشک‌های BVR، چندین جنگنده پاکستانی را سرنگون کرد و به عنوان "کشنده‌ترین" در نیروی هوایی هند شناخته شد.
• عملیات روسیه در سوریه (۲۰۱۵-حال) : Su-30SM بیش از ۵٬۰۰۰ پرواز رزمی انجام داد و در بمباران داعش نقش کلیدی داشت. بدون تلفات در هوا، اما دو فروند در حملات زمینی از دست رفت. این عملیات، دقت بمب‌های هدایت‌شونده Su-30 را اثبات کرد.
• تمرینات و مانورها : در رزمایش‌های هند-روسیه (مانند INDRA)، Su-30 بیش از ۹۰ درصد موفقیت در نبردهای شبیه‌سازی‌شده هوا به هوا داشت. در نمایشگاه‌های هوایی، مانورهای Cobra و Kulbit آن را به نماد برترگی روسی تبدیل کرده است.
• سایر موفقیت‌ها : در نیروی هوایی چین، Su-30MKK در گشت‌های دریایی دریای چین جنوبی، برتری بر F-16 آمریکایی‌ها را نشان داد. ونزوئلا از آن برای نظارت بر مرزها استفاده کرد و هیچ شکست عمده‌ای گزارش نشده. نرخ بقای Su-30 در عملیات بیش از ۹۵ درصد است، که آن را به یکی از قابل اعتمادترین جنگنده‌های جهان تبدیل کرده.

در مجموع، سوخو-۳۰ با ترکیب قدرت، انعطاف‌پذیری و هزینه مناسب، همچنان یک انتخاب استراتژیک برای نیروهای هوایی مدرن است و انتظار می‌رود با ارتقاهای آینده (مانند ادغام هوش مصنوعی) تا دهه ۲۰۴۰ عملیاتی بماند.

شکست‌ها و نقاط ضعف سوخو 30

جنگنده سوخو-۳۰، با وجود شهرت به‌عنوان یکی از قدرتمندترین جنگنده‌های چندمنظوره، با چالش‌ها و شکست‌هایی در طول خدمت خود مواجه بوده است. از نظر عملیاتی، این هواپیما چندین سقوط را تجربه کرده است؛ به‌ویژه نیروی هوایی هند، بزرگ‌ترین کاربر Su-30MKI، بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ حداقل ۱۲ فروند را به دلیل نقص‌های فنی مانند مشکلات سیستم کنترل پرواز یا موتورهای AL-31FP، خطای خلبان در مانورهای پیچیده، یا شرایط آب و هوایی نامناسب (مانند مه غلیظ در مناطق کوهستانی) از دست داد. در روسیه، دو فروند Su-30SM در عملیات سوریه (۲۰۱۵-۲۰۲۰) به دلیل حملات زمینی یا برخورد با پرنده سقوط کردند. در ونزوئلا نیز یک Su-30MK2 در سال ۲۰۱۵ هنگام گشت‌زنی شبانه سقوط کرد که احتمالاً به خطای انسانی مرتبط بود. این حوادث، هرچند نسبت به ناوگان عظیم سوخو-۳۰ (بیش از ۱٬۱۰۰ فروند) اندک هستند، نشان‌دهنده چالش‌هایی در نگهداری و آموزش است که نرخ سقوط این جنگنده را (حدود ۰.۰۱ درصد در هر ۱٬۰۰۰ ساعت پرواز) کمی بالاتر از رقبای غربی مانند F-16 قرار داده است.

از منظر فنی و عملیاتی، سوخو-۳۰ با محدودیت‌هایی مواجه است که در رقابت با جنگنده‌های مدرن آشکار می‌شود. رادارهای قدیمی‌تر مدل‌هایی مانند Su-30MKK (مانند N001VE) در برابر رادارهای آرایه فازی فعال (AESA) جنگنده‌های نسل ۴.۵ یا ۵ عملکرد ضعیف‌تری دارند و فقدان پنهان‌کاری (با سطح مقطع راداری ۴-۱۰ متر مربع) آن را در برابر سیستم‌های پدافند پیشرفته آسیب‌پذیر می‌کند. در رزمایش‌هایی مانند Red Flag ۲۰۰۸، Su-30MKI هند در برابر F-15 در ۷۰ درصد نبردهای شبیه‌سازی‌شده شکست خورد، عمدتاً به دلیل ضعف در جنگ الکترونیک. هزینه‌های بالای نگهداری (۱.۵ میلیارد دلار سالانه برای هند) و مشکلات تأمین قطعات به دلیل تحریم‌های روسیه، به‌ویژه برای کشورهایی مانند ونزوئلا، نرخ آمادگی عملیاتی را کاهش داده است. در درگیری بالاکوت (۲۰۱۹)، ادعاهای تأییدنشده‌ای از سرنگونی یک Su-30MKI توسط موشک AMRAAM مطرح شد که آسیب‌پذیری آن در برابر موشک‌های برد بلند را نشان داد. با وجود این، ارتقاهای اخیر مانند Su-30SM2 تلاش کرده‌اند این ضعف‌ها را کاهش دهند.