ویتامین ب۱۲ یک ماده مغذی حیاتی است که عملکرد بدن را تضمین می‌کند.
به گزارش اپک تایمز، کمبود این ویتامین باعث کم‌خونی، خستگی، مشکلات مغز و اعصاب و افت توانایی شناختی میشود. خیلی‌ها ویتامین ب۱۲ مورد نیازشان را از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها تأمین می‌کنند.
اما اگر سطح ویتامین ب۱۲ بیش‌از‌حد بالا باشد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
دکتر ونجی بی، از دانشگاه توکیو، به اپک تایمز گفت: «سطح بسیار بالای ویتامین ب۱۲ در خون اغلب ارتباطی با بیش‌مصرفی آن ندارد و درواقع ممکن است نشانه بیماری‌های زمینه‌ای یا مشکلات متابولیکی باشد.»
افزایش ادامه‌دار این ویتامین نگران‌کننده بوده و از مشکلات پنهان در کبد، کلیه‌ها، خون، سیستم ایمنی و حتی سرطان حکایت دارد.
بیماری‌هایی مانند سیروز، کبد چرب و هپاتیت باعث افزایش سطح ویتامین ب۱۲ می‌شوند.
کبد محل اصلی ذخیره ویتامین ب۱۲ در بدن است. وقتی سلول‌های کبد آسیب می‌بینند، ذخایر ویتامین ب۱۲ وارد خون می‌شوند. همچنین ممکن است کبد نتواند ویتامین ب۱۲ مازاد را به‌درستی تصفیه یا دفع کند که باعث افزایش سطح آن میشود. بخشی از این ویتامین حالت «غیرفعال» دارد که یعنی بدن نمی‌تواند از آن استفاده کند.
با این‌حال، افزایش سطح ب۱۲ همیشه به بیماری کبدی مربوط نمی‌شود و به نتیجه سایر آزمایش‌ها و علائم بستگی دارد. علائمی مانند زردی، خستگی، ورم شکم یا بی‌اشتهایی در کنار نتایج غیرطبیعی آزمایش کبد به این معنی است که افزایش ب۱۲ به مشکلات کبد مربوط میشود. در این‌صورت باید برای بررسی سلامت کبد به پزشک مراجعه کنید.
کلیه‌ها به تصفیه ویتامین ب۱۲ موجود در خون کمک می‌کنند. وقتی عملکرد کلیه‌ها مختل میشود، ذخیره این ویتامین در خون افزایش پیدا می‌کند.
دکتر جینگ‌دوآن یانگ، مدیر مرکز پزشکی نیویورک نورثرن، به اپک تایمز گفت: «اگر کلیه‌ها درست کار نکنند، بدن نمی‌تواند ویتامین ب۱۲ را به شکل مؤثر تصفیه کند که باعث میشود این ویتامین در خون ذخیره شود.» افزایش ادامه‌دار سطح ب۱۲ می‌تواند نشانه اولیه بیماری کلیوی باشد.
نتایج یک مطالعه نشان داد که اگر سطح سرمی ب۱۲ بالاتر از ۹۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر باشد، خطر آسیب حاد کلیوی ۲.۸ برابر افزایش خواهد یافت.
یانگ افزود که اگر سطح بالای ب۱۲ با علائم هشداردهنده از جمله کاهش حجم و تغییر رنگ ادرار، ورم مچ پا یا چشم‌ها، خستگی، سرگیجه یا بی‌اشتهایی همراه باشد، بیمار باید مورد بررسی قرار بگیرد. در این موارد بررسی فوری عملکرد کلیه ضرورت دارد.
لوسمی میلوئیدی مزمن، مولتیپل میلوما و پلی‌سیتمی ورا نیز باعث افزایش سطح ویتامین ب۱۲ می‌شوند. این امر به دلیل افزایش پروتئین‌های حامل ب۱۲ در خون رخ می‌دهد که سطح سرمی ویتامین ب۱۲ را به شکل غیرعادی بالا می‌برند.
این مسئله در یک مطالعه هم‌گروهی در لتونی که بالغ بر ۷۹ هزار بیمار در آن حضور داشتند مشاهده شد. محققان بیمارانی را که سطح ویتامین ب۱۲ بالای هزار و ۷۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر داشتند بررسی کردند و آن‌ها را با گروه کنترل مورد مقایسه قرار دادند. نتایج نگران‌کننده بودند: افرادی که سطح ب۱۲ بالایی داشتند، ۶ برابر بیشتر در معرض خطر بیماری‌های خونی (انواع سرطان خون) و تقریباً ۲۰ برابر بیشتر در معرض خطر لوسمی میلوئیدی (سرطان خون و مغز استخوان) قرار داشتند. محققان گفتند که سطح بسیار بالای ب۱۲ می‌تواند نشانه اولیه سرطان خون پنهان باشد.
از این گذشته باید به علائمی مانند کم‌خونی، خون‌ریزی یا کبودی‌های بی‌دلیل و عفونت‌های مکرر توجه کنیم. این علائم ممکن است نشانه وجود مشکلات بالقوه در سیستم خونی باشند. انجام آزمایشات تکمیلی خون یا نمونه‌برداری از مغز استخوان برای کشف بیماری‌های مرتبط با خون الزامی است.
التهاب مزمن ممکن است به واسطه واکنش ایمنی بدن باعث افزایش پروتئین‌های حامل ب۱۲ از جمله ترانس‌کوبالامین دو شود. وقتی مقدار این پروتئین‌ها افزایش می‌یابد، سطح ب۱۲ در خون چندبرابر میشود که در قالب افزایش سطح سرمی ویتامین ب۱۲ نمود پیدا می‌کند، حتی اگر بدن واقعاً به آن نیاز نداشته باشد یا نتواند از آن استفاده کند.
برای نمونه، بررسی بیماران مبتلا به لوپوس منتشر- یک بیماری خودایمنی که باعث التهاب در سراسر بدن میشود- نشان داده که سطح ترانس‌کوبالامین دو در این افراد بالاتر است. این پروتئین ممکن است صرفاً نقش حامل ب۱۲ را نداشته باشد و با تحریک سیستم ایمنی به تشدید التهاب دامن بزند و چرخه‌ای ایجاد کند که در آن التهاب با افزایش سطح ب۱۲ ارتباط مستقیم دارد. این ناهماهنگی به نوبه خود باعث تشدید التهاب میشود.
اگر فردی همیشه سطح ب۱۲ بالایی داشته و با درد و تورم مفاصل، لکه‌های قرمز پوست، تب مزمن یا خستگی شدید دست‌به‌گریبان باشد، ممکن است درگیرِ بیماری خودایمنی یا التهاب شده باشد. پزشکان در این موارد بررسی عملکرد سیستم ایمنی از جمله آزمایش خون را برای کنترل نشانگرهای خودایمنی توصیه می‌کنند تا احتمال بیماری‌هایی مانند لوپوس یا روماتیسم مفصلی را بررسی کنند.
بعضی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های کبد، ریه، معده و پستان سطح ویتامین ب۱۲ را به شکل غیرعادی افزایش می‌دهند، زیرا سلول‌های سرطانی متابولیسم طبیعی بدن را مختل می‌کنند. از اینرو، متابولیسم به‌جای پردازش متعادل مواد مغذی باعث رشد سریع تومورها میشود و بدن را تحریک می‌کند که سطح پروتئین‌های حامل ب۱۲ (مانند هاپتوکورین و ترانس‌کوبالامین) را افزایش دهد. این پروتئین‌ها ویتامین ب۱۲ مازاد را وارد جریان خون می‌کنند که در نتیجه نهایی آزمایش‌ها در قالب سطح بالای ب۱۲ نمود پیدا می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که وقتی سطح ب۱۲ فرد به‌طور مداوم افزایش می‌یابد (هزار نانوگرم در میلی‌لیتر یا بیشتر)، خطر ابتلای او به سرطان ۶ برابر بیشتر از فردی خواهد بود که سطح ب۱۲ طبیعی دارد. از این گذشته، افزایش مقطعی ب۱۲ ارتباط چندانی با سرطان ندارد. این مسئله نشان می‌دهد که فقط افزایش ادامه‌دار ب۱۲ است که زنگ خطر را به صدا درمی‌آورد و افزایش مقطعی آن جای نگرانی ندارد.
در این شرایط باید به علائم دیگر از جمله کاهش سریع و بی‌دلیل وزن، درد مداوم، خستگی طولانی‌مدت و بی‌اشتهایی شدید توجه شود. اگر این علائم با افزایش سطح ب۱۲ همراه باشند، انجام ام‌آر‌آی برای رد احتمال تومور ضروری است.
سطح بالای ب۱۲ خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. از این گذشته، مصرف بیش‌از‌حد مکمل‌های ب۱۲ نیز برای بعضی‌ها مضر است. مطالعات نشان داده‌اند آقایانی که روزانه بیش از ۵۵ میکروگرم ب۱۲ مصرف می‌کنند، با افزایش دوبرابری خطر ابتلا به سرطان ریه مواجه می‌شوند. مصرف مکمل ب۱۲ در سیگاری‌ها نیز باعث افزایش قابل‌توجه خطر سرطان میشود.
سایر مطالعات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به سرطان پستان که در حین شیمی‌درمانی مکمل ب۱۲ مصرف می‌کردند، پیش‌آگهی بدتری داشتند، احتمال عود بیماری آن‌ها بیشتر بود و از شانس بقای کمتری هم برخوردار بودند.
چن شیائووی، متخصص تغذیه و دانشجوی مقطع دکتری در مؤسسه علوم و فناوری غذایی دانشگاه ملی تایوان، معتقد است که باید محتاط باشیم: «مکمل‌های غذایی باید در حد اعتدال مصرف شوند. مصرف بیش‌از‌حد فشار زیادی به بدن وارد می‌کند و عوارض جانبی دارد.»
مقدار توصیه‌شده به بزرگسالان ۲.۴ میکروگرم در روز است. ویتامین ب۱۲ بخشی از غشای عصبی است و در فرایند سنتز انتقال‌دهنده‌های عصبی و دی‌ان‌ای مشارکت دارد و به متابولیسم سلولی کمک می‌کند. وجود این ویتامین برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون ضروری است و کمبود آن باعث میشود که بدن در حفظ سلامت مغز و خون دچار مشکل شود.
ویتامین ب۱۲ به‌طور عمده در غذاهای حیوانی یافت میشود. گیاه‌خوارها می‌توانند ویتامین ب۱۲ مورد نیازشان را از طریق غذاهای غنی‌شده مانند مخمر خوراکی و شیرهای گیاهی (سویا، بادام یا جو) تأمین کنند.
یانگ تأکید کرد که مقدار توصیه‌شده تنها یک معیار است: «میزان توصیه‌شده یک عدد کلی برای همه افراد است. بعضی‌ها بسته به وضعیت سلامتی‌شان ممکن است نیاز بیشتری داشته باشند. کسانی که با کمبود خفیف ب۱۲ دست‌به‌گریبان هستند، در کوتاه‌مدت به ۵۰ تا ۲۰۰ میکروگرم ب۱۲ در روز نیاز دارند. این مقدار درصورت کمبود بیشتر به ۵۰۰ تا هزار میکروگرم در روز می‌رسد که باید تحت نظر پزشک مصرف شود.
یانگ هشدار داد که دوز بالاتر تنها در موارد کمبود حاد و تحت نظر پزشک مصرف میشود. اگر سالم هستید، مصرف بیش از هزار میکروگرم در روز در طولانی‌مدت خطرناک خواهد بود. کسانی که مشکلات عصبی، روانی، پوستی یا خونی دارند، باید برای یافتن دوز مناسب با پزشک خود مشورت کنند.
