این اتحاد در ابتدا مأموریت ایجاد توازن در نظام مالی جهان و کاهش وابستگی به اقتصاد غرب را بر عهده داشت.  با گذر زمان، همکاری‌های بریکس از مرز اقتصاد و سیاست عبور کرد و حوزه‌های علمی، آموزشی و فرهنگی را نیز دربر گرفت. در سال ۲۰۲۴، کشورهای ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی به این پیمان پیوستند و قلمروی فرهنگی، جمعیتی و جغرافیایی آن را گسترش دادند. امروز بریکس نزدیک به نیمی از جمعیت جهان و بیش از ۴۰ درصد تولید ناخالص داخلی کره زمین را نمایندگی می‌کند.

جایزه ادبی بریکس؛ روایت یک آغاز

این جایزه در نوامبر ۲۰۲۴، طی «فوروم ارزش‌های سنتی» در مسکو، تأسیس شد. فلسفه آن بر سه ستون اصلی استوار است:

شناخت متقابل ملت‌های عضو از طریق ادبیات.

حمایت از ترجمه و نشر آثار در کشورهای عضو.

برگزاری نشست‌ها و رویدادهای مشترک ادبی برای تبادل تجربه‌ها.

معیارهای انتخاب آثار شامل بازنمایی هویت ملی، توصیف غنی فرهنگ دیگر اعضا، انعکاس ارزش‌های سنتی و کیفیت ادبی برجسته است.

 آیین‌نامه و مقررات جایزه ادبی بریکس

شرایط شرکت‌کنندگان

فقط نویسندگان کشورهای عضو بریکس حق شرکت دارند.

اثر باید در پنج سال اخیر منتشر شده باشد.

آثار پذیرفته‌شده شامل رمان، مجموعه داستان کوتاه، یا آثار مستند ادبی هستند (شعر در بخش جداگانه بررسی می‌شود).

معیارهای ارزیابی

هویت ملی: نمایش فرهنگ، تاریخ یا ارزش‌های اجتماعی کشور مبدأ.

ارزش‌های سنتی: تمرکز بر رسم‌ها و باورهای اصیل مردم نویسنده.

دیدگاه بین‌فرهنگی: شناخت یا روایت از ملت‌های دیگر با دقت ادبی.

کیفیت ادبی: زبان، ساختار، نوآوری و قدرت روایت.

مراحل انتخاب

ثبت‌نام رسمی از طریق دبیرخانه ملی هر کشور عضو.

ارزیابی اولیه توسط کمیته ملی.

  فهرست بلند    Longlist: سپتامبر — انتشار عمومی لیست اولیه.

 فهرست کوتاه  Shortlist : اکتبر — معرفی نامزدهای نهایی.

مراسم نهایی: نوامبر — اهدای جوایز در مسکو.

جوایز و امتیازات

جایزه نقدی یک میلیون روبل برای برندگان.

دیپلم افتخار و نشان یادبود بریکس.

ترجمه اثر به زبان‌های اعضای بریکس، حمایت نشر، معرفی در نمایشگاه‌های کتاب.

مقررات عمومی

آثار نباید محتوای توهین‌آمیز نسبت به ملت‌ها یا مذاهب کشورهای عضو را داشته باشند.

حقوق معنوی اثر حفظ می‌شود؛ ولی اجازه انتشار بین‌المللی از طریق شبکه ناشران بریکس اعطا می‌گردد.

هر نویسنده تنها با یک اثر می‌تواند شرکت کند.

تصمیم هیئت داوران قطعی و غیرقابل تجدیدنظر است.

  حضور ایران در جایزه

ایران که در ژانویه ۲۰۲۴ به بریکس ملحق شد، اولین بار است که در این رقابت شرکت می‌کند. مسعود احمدوند، رایزن فرهنگی ایران در روسیه، بر توانایی ادبیات در ایجاد گفت‌وگو و صلح تأکید کرده است. حضور ایران در فهرست بلند امسال، در کنار بزرگان ادبیات کشورهای مختلف، فرصت ترجمه و توزیع آثار فارسی را در عرصه بین‌المللی فراهم می‌کند.

  فلسفه فرهنگی

بریکس با این جایزه نه‌تنها رقابتی هنری، بلکه بستری برای دیپلماسی فرهنگی ایجاد کرده‌ است. هدف شکستن موانع ذهنی و باز کردن مسیرهای تازه برای بیان روایت‌های غیرغربی از زندگی، تاریخ و فرهنگ است.

  مقایسه با جوایز مشابه

اتحادیه اروپا: جایزه ادبی اتحادیه اروپا برای نویسندگان نوظهور.

آسه‌آن: جشنواره ادبی ASEAN Literary Festival برای کشورهای جنوب شرق آسیا.

کشورهای همسود (CIS): جوایز مبتنی بر مشترکات فرهنگی و زبان روسی.

جایزه بریکس به دلیل گستره اعضا در پنج قاره، تنوع زبانی زیاد و وزنه اقتصادی قابل‌توجه، جایگاه منحصر به‌فردی دارد.

فرصت‌های پیش‌روی ایران

ترجمه آثار به زبان‌های اعضا.

معرفی به بازارهای جدید نشر.

ایجاد ارتباط با ناشران و نویسندگان برجسته در شبکه ادبی بریکس.

تصویرسازی فرهنگی و برندینگ ملی از طریق ادبیات.

جمع‌بندی

حضور ایران در نخستین دوره جایزه ادبی بریکس، گامی مؤثر برای معرفی ادبیات فارسی و ایجاد ارتباط فرهنگی با ملت‌های گوناگون است. این جایزه می‌تواند به اندازه پروژه‌های اقتصادی بریکس، بر تصویر جهانی ایران اثر بگذارد. فرصت‌ها فراوان‌اند، اما نیازمند برنامه‌ریزی فرهنگی و حمایت نهادی هستند تا ایران بتواند سهم واقعی خود را از این میدان تازه به‌دست آورد.

* پروین قائمی، مترجم