خبرگزاری مهر، گروه استانها: مدیریت زباله یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شهرهای بزرگ دنیاست، افزایش جمعیت، تغییر سبک زندگی و رشد مصرف، هر روز بر حجم زباله‌های شهری می‌افزاید و اگر مدیریت صحیحی بر آن‌ها اعمال نشود، علاوه بر هزینه‌های سنگینی که بر دوش مدیریت شهری می‌گذارد، سلامت شهروندان و محیط‌زیست نیز به خطر می‌افتد، در این میان، بازیافت به‌عنوان رویکردی پایدار و اقتصادی، توانسته جای خود را در مدیریت شهری باز کند.
امروزه بسیاری از کلان‌شهرهای پیشرفته جهان توانسته‌اند با استفاده از فناوری‌های نوین، میزان دفن زباله را به حداقل برسانند، آن‌ها زباله‌ها را به انرژی و محصولات ارزشمند تبدیل می‌کنند و علاوه بر حفاظت از محیط‌زیست، بخشی از نیازهای اقتصادی خود را نیز از همین راه تأمین می‌کنند.
در ایران نیز طی سال‌های اخیر شهرهای بزرگی همچون تهران، مشهد، اصفهان و شیراز گام‌هایی در این مسیر برداشته‌اند، اما هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به سطح استانداردهای جهانی وجود دارد.
از سویی دیگر مسئله دفن زباله در شهرهای شمالی به دلیل سطح بالای آب‌های زیر زمینی تهدیدی جدی برای سلامت آب‌های زیرزمینی محسوب می‌شود و در مناطق غربی و کوهستانی به دلیل کمبود زمین مناسب جهت دفن زباله‌ها به ناچار به زباله سوزی روی آورده‌اند که آلودگی هوا را به دنبال دارد.
یزد و تجربه تازه در مدیریت زباله
شهر یزد در سال‌های اخیر توانسته با استفاده از فناوری‌های نوین و تجربیات موفق سایر شهرهای جهان، از دفن کامل زباله‌های شهری به جایی برسد که تنها ۳۰ درصد از زباله‌های شهری دفن شوند؛ به همین منظور خبرنگار مهر به سراغ شهردار یزد رفته و در گفت‌وگویی تفصیلی از کم و کیف بازیافت زباله‌ها در شهر یزد پرسیده است.
محی الدینی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به حجم بالای زباله‌های روزانه در یزد گفت: میانگین روزانه زباله در شهر حدود ۳۲۰ تن است و در روزهای پایانی سال این عدد حتی به ۷۰۰ یا ۸۰۰ تن هم می‌رسد، این حجم عظیم، اگر مدیریت نشود، نه‌تنها هزینه‌های زیادی برای شهرداری دارد؛ بلکه محیط‌زیست را هم به‌شدت تهدید می‌کند.
تکمیل چرخه پردازش و تولید کمپوست
به گفته محی‌الدینی، یکی از اقدامات مهم شهرداری یزد در سال‌های اخیر، تکمیل چرخه پردازش زباله و خرید تجهیزات نوین بوده است؛ وی توضیح داد: با بهره‌برداری از دستگاه پردازش و تفکیک و همچنین دستگاه " ترنر"، اکنون امکان تبدیل بیش از ۵۵ درصد زباله‌ها به کود کمپوست فراهم شده است، کیفیت کمپوست تولیدی یزد در آزمایش‌ها بسیار مطلوب گزارش شده و حتی نسبت به شهرهایی مانند اصفهان کیفیت بالاتری دارد، علت این موضوع ترکیب زباله‌های یزد است که بخش زیادی از آن شامل ضایعات میوه و سبزیجات است.
شهردار یزد افزود: کود تولید شده در یزد امروز یکی از بهترین کمپوست‌های کشور به شمار می‌رود و می‌تواند هم در بخش کشاورزی و هم فضای سبز شهری نقش مؤثری ایفا کند.
بازیافت لاستیک و سرشاخه‌های درختان
محی‌الدینی در ادامه به طرح‌های دیگر اشاره کرد و گفت: لاستیک‌های فرسوده پس از خردشدن به گرانول تبدیل و در تولید کف‌پوش‌های ورزشی مورداستفاده قرار می‌گیرند، سرشاخه‌های درختان هم به طور مستمر جمع‌آوری و خرد می‌شوند و بخشی از آن‌ها در تولید کمپوست و بخشی دیگر در صنایع مختلف کاربرد پیدا می‌کند.
کاهش دفن و دستاوردهای زیست‌محیطی
یکی از دستاوردهای مهم شهرداری یزد کاهش میزان دفن زباله است، شهردار یزد توضیح داد: ما توانسته‌ایم ۷۰ تا ۷۵ درصد زباله‌های تولیدی را از چرخه دفن خارج کنیم، در حال حاضر تنها ۱۰۰ تا ۱۲۰ تن از زباله‌ها، بسته به فصل و شرایط، دفن می‌شوند، این کاهش دفن علاوه بر صرفه‌جویی مالی، به بهبود بهداشت عمومی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک شایانی کرده است.
چشم‌انداز آینده؛ تولید انرژی از زباله
محی‌الدینی با اشاره به برنامه‌های آینده گفت: یکی از راهکارهای اصلی در مدیریت باقی‌مانده زباله، استفاده از فناوری زباله‌سوز و تولید برق است. نمونه‌ای از این کار در تهران اجرا شده و ما هم در حال بررسی هستیم تا با همکاری صنایع و نظر مثبت سازمان محیط‌زیست، این ظرفیت را در یزد فعال کنیم، همچنین مذاکراتی با کارخانه سیمان برای استفاده از زباله‌ها در تولید انرژی انجام شده است.
وی تأکید کرد: هدف ما تنها درآمدزایی نیست، مهم‌تر از آن، کاهش دفن و آزادسازی زمین‌های ارزشمند شهری است، اگر دفن زباله را به حداقل برسانیم، گودهای قدیمی می‌توانند به فضای سبز یا کاربری‌های مطلوب شهری تبدیل شوند.
نگاه بلندمدت به مدیریت پسماند
محی‌الدینی با تأکید بر اهمیت نگاه بلندمدت افزود: مدیریت زباله یک کار روزمره نیست، بلکه موضوعی راهبردی برای آینده شهر است، دفن زباله هر سال صدها میلیارد تومان هزینه بر شهرداری تحمیل می‌کند، ادامه این روند نه زمین کافی برای دفن باقی می‌گذارد و نه محیط‌زیست سالمی، با طرح‌های جدید امیدواریم یزد به الگویی ملی در مدیریت پسماند شهری تبدیل شود.
تفکیک زباله از مبدا؛ راهکار بلند مدت
بررسی تجربه شهرهای ایران نشان می‌دهد که در زمینه بازیافت گام‌های مهمی برداشته شده اما هنوز چالش‌هایی مانند کمبود زیرساخت، نبود فرهنگ جدی تفکیک از مبدأ و وابستگی به دفن، مانع اصلی پیشرفت است.
تجربه یزد نشان می‌دهد که با مدیریت هوشمند، سرمایه‌گذاری در تجهیزات و همراهی شهروندان می‌توان بخش زیادی از زباله‌ها را بازیافت کرد و بار مالی و زیست‌محیطی دفن را کاهش داد، برای بهبود وضعیت بازیافت در ایران و به‌ویژه در یزد می‌توان چند راهکار کلیدی را مطرح کرد.
آموزش و فرهنگ سازی گسترده برای تفکیک زباله از مبدا را می‌توان مؤثر ترین راهکار بهبود وضعیت تفکیک و بازیافت زباله در بلند مدت عنوان کرد، همچنین همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان برای ارتقای کیفیت و فناوری صنعت بازبافت زباله می‌تواند به بهره‌وری هرچه بیشتر بازیافت زباله‌های شهری کمک کند.
