خبرگزاری مهر- گروه استانها؛ ادبیات و شعر انقلاب اسلامی در بدو پیروزی این نهضت الهی حرکت خود در مسیر رشد و بالندگی را آغاز کرده بود که ناگهان با حمله رژیم بعثی عراق به ایران اسلامی مسیرش را تغییر داد و با هوشمندی و دغدغه‌مندی شاعران متعهد توانمند، در عرصه دفاع مقدس جان گرفت که تا امروز پابرجا مانده و همچنان پویا و تازه است.
شعر دفاع مقدس درون‌مایه تاریخی هشت سال دفاع همه‌جانبه مردم مقاوم ایران در برابر استکبار جهانی است و به روایت بازتاب تبعات گسترده این دفاع ارزشمند می‌پردازد؛ دفاعی مقدس که در طیف وسیع جغرافیایی در نوشته‌ها و سروده‌های شاعران ایران و جهان انعکاس یافت و ضمیرهای خفته بسیاری از ملت‌ها را بیدار کرد.
هفته دفاع مقدس بهانه‌ای شد تا در گفتگو با چند شاعر آئینی استان چهارمحال و بختیاری در خصوص ماهیت و کارکرد شعر دفاع مقدس اطلاعاتی کسب کنیم.
بازنمایی قداست دفاع مقدس در اشعار
احمد رفیعی وردنجانی، شاعر آئینی چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه شعر دفاع مقدس الزاماً به مفاهیم این دوران پرافتخار و حماسه‌ساز تاریخ ایران نمی‌پردازد، اظهار کرد: شعر دفاع مقدس شعری است که نه تنها به بازنمایی هنرمندانه از حال و هوای دفاع مقدس می‌پردازد بلکه باید بتواند مفهوم و مضمون دفاع مقدس را از مفهوم جنگ تفکیک کند و در فحوای کلام، قداست این دفاع را نیز نشان دهد.
رفیعی با ذکر اینکه جنگ موضوع مبتلابه بسیاری از کشورهای جهان بوده و به دنبال آن، ادبیات جنگ نیز ایجاد شده است، ادامه داد: وجه تمایز جنگ تحمیلی ایران و عراق، قداست یک دفاع همه‌جانبه مردمی علیه جبهه باطل بود و این موضوع باید در ادبیات و شعر دفاع مقدس به خوبی بازنمایی شود.
وی تقدس دفاع از میهن و انقلاب نوپای ایران و حقانیت و مظلومیت ملت انقلابی در جنگ تحمیلی را مهم ارزیابی کرد و گفت: شاعر دفاع مقدس باید با هنر خود بتواند این حقانیت را اثبات و ویژگی‌های آن را برای مخاطبان تبیین کند.
رفیعی تصریح کرد: تا زمانی که جمهوری اسلامی با قوت و اقتدار مسیر الهی خود را ادامه می‌دهد، جبهه‌گیری‌های استکبار جهانی و ایادی آن نیز همواره پابرجا خواهد بود بنابراین دفاع مقدس نیز جاودانه است که نمونه علنی آن را در دفاع مقدس ۱۲ روزه ملت ایران و نیروهای مسلح کشورمان با رهبری فرمانده کل قوا شاهد بودیم.
وی ادامه داد: بنابراین شعر دفاع مقدس از آن دوران هشت ساله به دوره‌های بعد از جنگ نیز تسری یافته و شامل هر نوع دفاع علیه توطئه‌های دشمنان در جنگ‌های نرم و ترکیبی و … نیز می‌شود و شاعران متعهد باید این مفاهیم و عرصه‌های دفاع و جهاد و مقاومت را نیز روایت کنند.
شاعر آئینی استان چهارمحال و بختیاری در پاسخ به این پرسش که شاعران ادبیات پایداری و دفاع مقدس بیشتر از چه مضامینی در اشعار خود استفاده کردند، گفت: مضامین پرشماری را می‌توان نام برد که برخی‌ها به تکرار افتاده و از بسیاری موارد نیز غفلت شده است.
رفیعی افزود: مثلاً یادکرد شهدای شاخص را به وفور در آثار می‌بینیم در حالی که باید گفت به تعداد تک‌تک شهدای والامقام دوران دفاع مقدس، به تعداد لحظه‌های دفاع هشت ساله بلکه به تعداد لحظات دفاع پنجاه ساله ایران اسلامی از حق و حقیقت مضمون وسخن ناگفته وجود دارد که می‌توان آنها را با جلوه‌ای نو، بدیع و هنرمندانه بیان کرد.
بازنمایی هنرمندانه اتحاد مقدس ملت ایران
وی با تأکید بر اینکه اشعار در بردارنده مضامین دفاع مقدس با وجود کثرت و پرداخت هنرمندانه هنوز هم نتوانستند حق مطلب را ادا کنند، بیان کرد: شعر دفاع مقدس باید آئینه تمام‌نمای این دوران حماسه‌ساز برای نسل‌های بعدی باشد و به‌نظرم آنچه که از دفاع مقدس بیان شده به اندازه یک لیوان آب از یک دریای بی‌پایان است یعنی نکات ناگفته و مضمون ناگفته فراوانی وجود دارد. البته تلاش‌های بسیاری صورت گرفته که مصداق این بیت است: آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید.
رفیعی با تأکید بر اینکه قداست دفاع جبهه حق علیه باطل همیشه جریان دارد، گفت: هر لحظه مضمون‌ها و مفهوم‌های جدیدی بر درخت دفاع می‌شکفد که نه فقط برای شاعران بلکه برای همه هنرمندان در دیگر عرصه‌های هنری نیز می‌تواند الهام‌بخش باشد.
وی بیان کرد: شهادت هنر مردان خداست و کسی که قدم در این مسیر نورانی می‌گذارد هنرمند است دفاع با همه زخم‌ها و دردها و … یک فضا و محیط هنری است که منبع الهام اهل فن می‌شود.
این شاعر فعال استان با تأکید بر اهتمام شاعران برای بالندگی شعر دفاع مقدس، گفت: برای ارتقای کیفی و کمی آثار حوزه دفاع مقدس خاصه در شرایط کنونی کشور و ظهور مفاهیمی ناب همچون «اتحاد مقدس»، باید همواره به‌روز باشیم و دفاع مقدسی را که جاری و ساری است، روز به روز بلکه لحظه به لحظه و نو به نو روایت کنیم. اگر درک کنیم که مدیون شهدا هستیم لحظه‌ای از نوشتن برای شهدا و حماسه‌های آنان غافل نخواهیم بود.
شعر دفاع مقدس، پیوند حماسه و عرفان است
در ادامه، همایون علیدوستی، شاعر و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه شعر دفاع مقدس را باید زیرمجموعه ادبیات پایداری بدانیم که قرن‌ها جریان داشته و بازتاب مبارزه با ظلم و ستم ظالمان بوده است، اظهار کرد: شعر دفاع مقدس با آغاز مقاومت هشت ساله ایران علیه رژیم بعث عراق متولد شد و تا امروز با پرداختن به ابعاد فرهنگی، حماسی، عقیدتی و عاطفی به پیش آمده است.
علیدوستی با ذکر اینکه شعر دفاع مقدس علاوه بر ابعاد حماسی حاوی پیام‌های انسانی نیز است، ادامه داد: این شعر ملهم از پیام مکتب سیدالشهدا (ع) بوده و با مضامین عاشورایی پیوند یافته است و مفاهیمی همچون بیان مظلومیت رزمندگان و شهدا، مظلومیت اهل بیت (ع) و … از مهم‌ترین مضامین این شعر است.
وی پررنگ بودن آرایه‌های ادبی شعر دفاع مقدس را یادآور شد و توضیح داد: در کنار آرایه‌های شعری همچون استعاره، ایهام، تشخیص و …، شاعر دفاع مقدس از مضامین قرآنی و روایی و نیز ضرب‌المثل‌ها و تعابیر عامیانه برای غنی‌سازی شعر خود استفاده می‌کند.
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: شاعران متعهد ایرانی در کنار بازنمایی مفاهیم و مضامین این دوران پرافتخار، پیام، اهداف و آرمان‌های این دوران را برای دیگر ملت‌های جهان نیز بازنمایی می‌کنند و به صحنه‌های ظلم و جنایت استکبار جهانی علیه ملت‌های مظلوم فلسطین، عراق، لبنان، یمن و … نیز می‌پردازند.
وی شهادت‌طلبی را از مفاهیم پرکاربرد شعر دفاع مقدس عنوان کرد و افزود: مضامین عاطفی نیز از دیگر وجوه جذابیت این شعر است که شاعران به زیبایی هر چه تمام‌تر به بازنمایی و روایت هنرمندانه از لحظات شهادت، وداع، چشم‌انتظاری خانواده‌های رزمندگان یا گمنامی و اسارت پرداخته‌اند.
شاعر ممتاز چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه عرفان و حماسه در شعر دفاع مقدس با هم آمیخته‌اند، توضیح داد: عرفان ریشه در ادبیات فارسی دارد و در ادبیات دفاع مقدس خاصه شعر شاعرانی چون سلمان هراتی نیز بروز و ظهور یافته است.
بازنمایی دفاع مقدس در آثار شاعران چهارمحال و بختیاری
مهدی طهماسبی، شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبی در چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه شعر دفاع مقدس یا شعر پایداری و مقاومت نقطه درخشان تعالی شعر آئینی انقلاب اسلامی است، اظهار کرد: شعر و ادبیات پایداری قدمتی به اندازه تاریخ مبارزه حق علیه باطل دارد که با اهتمام و دغدغه‌مندی شاعران متعهد، به وجهی زیبا در قامت شعر دفاع مقدس متبلور شده است.
شاعر آئینی چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه شعر دفاع مقدس سراسر عطوفت و لطافت است، ادامه داد: این شعر اگرچه ملهم از یک رویداد نظامی طولانی‌مدت است اما دفاع مقدس را باید دفاع در برابر خشونت و بی‌رحمی و ظلم بدانیم لذا شعر آن نیز جز روایت عطوفت و رحمت، نوعدوستی و انسان‌مداری نیست.
طهماسبی با یادآوری اینکه شعر دفاع مقدس روایت‌گر مضامین ناظر به جهاد و مقاومت است، توضیح داد: این شعر از پشتوانه قوی حماسی و مکتبی که از ایمان و توکل ملت ایران نشأت می‌گیرد برخوردار بوده و ایثار و فداکاری ایرانیان با تأسی به حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران ایشان در پرتو رهبری امام راحل (ره) را روایت می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر ادبی در ادامه به پیشینه شعر دفاع مقدس در استان چهارمحال و بختیاری پرداخت و افزود: شاعران دفاع مقدس استان نیز همگام با شاعران کشور، با نگاهی ولایی و ارتباط معنوی عمیق با معارف دینی و قرآنی به خلق آثار فاخر پرداختند که در این راستا می‌توان از نام‌هایی چون علیرحم شایان، امیرحسین غلامی، محمود صفایی، عادل حیدری، یعقوبی سامانی و … یاد کرد.
طهماسبی ادامه داد: شاعران استان همچنین با مطالعه وصیت‌نامه شهدا و خاطرات و نوشته‌های ایثارگران و جانبازان برای خلق آثار شعری فاخر و ارزشمند روی آورند که حاوی مضامینی همچون فتوت و مردانگی و مبارزه با ظلم است.
وی با تأکید بر اینکه مفاهیم و مضامین شعر دفاع مقدس در آثار شاعران چهارمحال و بختیاری در چند بُعد قابل طرح است، گفت: توجه به مذهب و آموزه‌های قرآنی و روایی، پیوندهای تاریخی با حیات پیامبران الهی و ائمه (ع) و نیز باورمندی به حماسه خونین عاشورا از مهم‌ترین عرصه‌های مورد توجه شاعران در حوزه دفاع مقدس بوده است.
