عصرایران؛ رضا غبیشاوی - کلاب هاوس جدیدترین شبکه اجتماعی است که به تازگی در جهان و البته ایران رونق گرفته است. در این شبکه اجتماعی، افراد صدای خود را به اشتراک می گذارند و می توانند در قالب اتاق های مجازی، به طور زنده باهم گفتگوی صوتی داشته باشند.

درباره این شبکه اجتماعی جدید می توان گفت:

1- جهان همیشه میزبان ابتکارات نو است حتی در سال 2021 یعنی حدود 35 سال بعد از اختراع و همه گیری اینترنت، حدود 20 سال بعد از تولد گوگل و سال ها بعد از آغاز به کار فیس بوک، یوتیوب، اینستاگرام، توییتر، واتس اپ، تلگرام و تیک تاک، همچنان می توان با ایده هایی به شدت ساده اما جذاب و مهم، ابتکارات و طرح های جدیدی را راه اندازی کرد و جهان و ساکنانش را وارد مرحله جدیدی از ارتباط و ارتباطات کرد. خوشا به حال مردمی که بتوانند ابزارهای جدیدتر ارتباطی را تجربه کنند و با احساس و ایده های متفاوتی آشنا شوند.

ابتکار نو نیازمند ایده های نو است و ایده های نو نیازمند قرارگیری در مسیر انبوه ایده ها و حرف ها و ابتکارات جدید و تنوع حداکثری است. ایده های نو نیازمند مغزی خلاق، انعطاف پذیر و به دور از یک طرفه گرایی است. در گوشه انزوا و دورگیری از دیگران احتمال دستیابی به خلاقیت و ایده و ابتکار نو به حداقل می رسد.

امروزه یکی از معیارهای تقسیم بندی و مقایسه کشورها، شرکت ها، مجموعه ها و افراد، میزان خلاقیت و فضای خلاقیت پرور است.

2- گفته می شود مخاطبان در محتوای فضای مجازی بر 3 چیز بیش از بقیه تمرکز دارند. تیتر، عکس و فیلم. هم اکنون برای هر سه حداقل یک شبکه اجتماعی وجود دارد. فیس بوک بر سه، توییتر بر تیتر، اینستاگرام بر عکس، یوتیوب و تیک تاک بر فیلم متمرکزند.

حال علاوه بر این سه، بحث صدا هم با قدرت وارد شده است. البته قبلا نیز موضوع صدا در قالب پادکست مطرح شده بود و حتی یک برنامه به اشتراک گذاری پادکست به نام "شنوتو" shenoto.com به ابتکار امیرحسین مددی راه اندازی شد (که با استقبال خوبی از سوی مخاطبان هم روبه رو شده است) اما در همه این قالب ها، از صدای ضبط شده و نه زنده استفاده می شود.

البته در برنامه های فیس بوک، یوتیوب، اینستاگرام، امکان ضبط و ارسال صدا یا پخش زنده فیلم / ویدئو (صدا+تصویر) وجود دارد اما اگر بخواهیم در مقام مقایسه صحبت کنیم باید بگوییم:

در این برنامه ها، امکان گفتگو یا امکان گفتگوی برابر وجود ندارد. به عنوان مثال در پخش زنده اینستاگرام، شما می توانید به همراه تعداد کمتر از انگشتان یک دست، پخش زنده تصویری داشته باشید و دیگران هم حداکثر می توانند کامنت بگذارند اما در کلاب هاوس همه می توانند باهم صحبت کنند در برابری کامل. البته ممکن است اعضای یک اتاق کلاب هاوس تصمیم بگیرند همه سکوت کنند و به سخنان یک عضو دیگر گوش کنند.

همچنین به دلیل مشکلات در کیفیت اینترنت، فقط صدا احتمالا بهتر از فیلم امکان پخش و دریافت دارد و مخاطبان هم بهتر می توانند دریافت کنند.

علاوه بر این، اگر شما بخواهید پخش زنده تصویری داشته باشید باید حداقل به ظاهر خودتان برسید و در موقعیت مناسب تصویری باشید و حداکثر هم باید از امکاناتی مثل نور و صحنه پردازی و ... برخوردار باشید اما برای فقط انتقال صدا (مثل زمانی که با موبایل صحبت می کنید) نیازی به هیچ کدام از اینها نیست. کافی است حضور ظریف را در لایو اینستاگرام با حضور او در کلاب هاوس مقایسه کرد.
برای اینکه قرار باشد صدای تان منتقل شود فقط باید صحبت کنید.

قطعا ارتباط تصویری، کامل تر است اما شاید بتوان گفت صدا حس بیشتری دارد.

3-  اگر مخترع/ مبتکر کلاب هاوس در ایران بود آیا می توانست این شبکه اجتماعی را راه اندازی و جهان گیری آن را شاهد باشد؟ نمی دانم. شاید آری شاید نه. اما اشاره به این موضوع بسیار مهم است که با بررسی تاریخ معاصر، متاسفانه نگاه به هر وسیله جدید ارتباطی، نگاه منفی و مانع انگارانه بوده است.
در امریکا (محل تولد کلاب هاوس) نیازی به مجوز برای راه اندازی شبکه اجتماعی نیست. شبکه های اجتماعی معمولا به عنوان زیرمجموعه یک شرکت ثبت می شوند. بسیاری از این شرکت ها وارد بورس می شوند. اگر کسی علیه این شبکه های اجتماعی شکایتی داشته باشد به دادگاه مراجعه می کند. براساس قانون امریکا، شبکه های اجتماعی درباره محتوای منتشر شده دیگران، مصونیت دارند یعنی دادگاه نمی تواند مدیران یا مالکان یک شبکه اجتماعی را به دلیل مطالب منتشر شده دیگران، محاکمه یا مجازات کند.

دولت و دادستانی و نهادهای جامعه مدنی بر شبکه های اجتماعی نظارت می کنند. موضوعاتی که آنها حساس هستند شامل مورادی از جمله محتوای خبر جعلی، خبر دروغ، فعالیت تبلیغاتی دولت ها در قالب اکانت ها و صفحات شخصی یا شبه شخصی، فعالیت مخفیانه و غیرشفاف دولت ها یا دیگران، ترویج نفرت افکنی، نژادپرستی، خشونت، کلاهبرداری و سوء استفاده مالی، سوء استفاده جنسی از کودکان، تبلیغات غیرواقعی است.

علاوه بر همه اینها، رقابت ناسالم یا تلاش های غیرقانونی برای ضربه زدن به رقبا و تلاش برای انحصار از دیگران موضوعات حساس در زمینه فعالیت شبکه های اجتماعی هستند.

همچنین در امریکا، دولت، دادستانی و دادگاه، مطلق نیستند. نه در نظری که دارند و نه در قدرت اعمال نظر خود. بلکه حداکثر یک طرف داستان و بازی و دعوا هستند. دادگاه ها از میزان بالایی از آزادی و استقلال برخوردارند. نقض استقلال حرفه ای سیستم قضایی یا دیگر نهادهای حکومتی /دولتی یا تلاش آنها برای سوء استفاده از قدرت و اختیارات خود یک ضدارزش است و نه تنها مجازات ملموس دارد بلکه در صورت افشا، به یک رسوایی تبدیل می شود و افکار عمومی نیز با آن مقابله خواهد کرد و مجازات های ناملموسی نیز به دنبال خواهد داشت.

اعتماد افکار عمومی به رسانه ها (برای افشا و پیگیری کجی ها) و نهادهای حاکمیتی (که نمی توانند از چارچوب های خود خارج شوند) یکی از رازهای موفقیت شبکه های اجتماعی و اعتماد مردم /مخاطبان به آنهاست.

شبکه اجتماعی کلاب هاوس در ابتدای کار خود با انتقادات شدیدی از سوی نهادهای جامعه مدنی و رسانه ها قرار گرفت. از جمله این گزارش های انتقاد امیز می توان به گزارش بی بی سی اشاره کرد که انتقاد شده بود ورود کودکان به کلاب هاوس مورد بررسی دقیق و گزینشگری قرار نمی گیرد و ورود آنها تقریبا آزاد است. در تعدادی از اتاق های این شبکه اجتماعی کودکان مورد سوء استفاده جنسی قرار می گرفتند و.... نتیجه اینکه مدیران این شبکه اجتماعی در واکنش قول تصحیح و تغییرات را دادند و این تغییرات به صورت نسبی اعمال شد.

4- ماهیت رسانه . یکی از چیزهایی که با وجود اینکه بیش از 100 سال از عمر آن در ایران می گذرد اما ماهیت آن هنوز از سوی حاکمیت و حتی جامعه به رسمیت شناخته نشده رسانه است.

در ایران همچنان به رسانه به عنوان ابزار تبلیغاتی نگریسته می شود و ماهیت اطلاع رسانی مستقل و بی طرفانه آن از سوی حاکمیت و جامعه به رسمیت شناخته نشده است.

کلاب هاوس، جامعه را با فضای چند طرفی آشنا می کند و این فضا، رسانه را برای کارکرد اطلاع رسانی صرف کمک می کند.
رسانه ها و روزنامه نگاران باید از شبکه های اجتماعی، بی طرفی و استقلال حرفه ای را یاد بگیرند. این دو از مهمترین عوامل اعتماد بالا به شبکه های اجتماعی هستند. در نبود رسانه های حرفه ای، مستقل، آزاد و بی طرف، شبکه های اجتماعی جایگزین خواهند شد و همه به آنها پناه خواهند آورد تا به رفع نیازهای اطلاع رسانی خود اقدام کنند.

یکی از دلیل حضور 3 وزیر در کلاب هاوس و توضیح نظرات خود نیز همین موضوع است.
علاوه بر این، باید به این نکته هم اشاره کرد که کلاب هاوس یک محیط و امکان جدید را در اختیار چهره ها قرار می دهد تا ضمن ارتباط مستقیم و زنده صدایی با مردم، بتوانند با حضور همه خبرنگاران علاقمند جهان، چیزی شبیه نشست خبری برگزار کنند. کما اینکه در زمان حضور و سخنرانی ظریف در کلاب هاوس، شمار زیادی از خبرنگاران و فعالان سیاسی رسانه ای داخل و خارج از کشور در اتاق مجازی او حضور داشتند. البته بعدا اعلام شد که شرط سخنرانی ظریف در این اتاق، خودداری خبرنگاران ایرانی مقیم خارج از کشور از صحبت و اعلام پرسش آنها بود.

5- روش تاریخی حاکمان و مسوولان و حتی بخش هایی از جامعه ایرانی در برابر وسایل ارتباطی جدید، بستن و ممنوعیت و فیلتر است. با این حال به نظر می رسد با توجه به افزایش تاریخ خوانی و عیان شدن ناکارآمدی فیلترینگ و ممنوعیت به ویژه در برابر ماهواره و تلگرام و اینترنت به صورت عام، احتمال فیلتر کلاب هاوس کاهش داده یافته گرچه می دانیم در جغرافیای ایران هیچ چیز بعید نیست و همین چند وقت قبل، یک پیام رسان به نام سیگنال، در حالی که هنوز بین استفاده کنندگان ایرانی رواج پیدا نکرده بود فیلتر شد و مشخص هم نشد چرا و چگونه این اتفاق افتاده است.

با این حال، نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری 1400 که معمولا با باز شدن درها و افزایش آزادی های سیاسی اطلاع رسانی همراه است احتمال فیلتر شدن کلاب هاوس را کاهش می دهد. علاوه بر این، استفاده طیف اصولگرا از این ابزار برای اطلاع رسانی، سازماندهی و تبلیغ و توجیه و تلقین هواداران خود به ویژه در مرحله قبل از انتخابات ریاست جمهوری 1400 خطر فیلتر را از کلاب هاوس دور می کند.
در هر حال چه فیلتر شود و چه فیلتر نشود مردم به استفاده از کلاب هاوس ادامه خواهند داد البته با آزار و سختی.

6 - خبر جعلی - یکی از چالش های شبکه های اجتماعی، کمک به گسترش خبر جعلی در جامعه است. دلیل آن نیز مشخص است. در شبکه های اجتماعی مردم عادی محتوا منتشر می کنند یعنی افرادی غیر از روزنامه نگاران حرفه ای. آنها معمولا بر خلاف روزنامه نگاران حرفه ای، سرعت را بر صحت و دقت، ترجیح می دهند.
یکی از ویژگی های کلاب هاوس این است که افراد صحبت می کنند. آنچه که منتشر می شود صدای زنده است. در نتیجه به سندیت و راستی خبرها کمک بزرگی می شود. علاوه بر این، احتمال تقطیع سخنان هم کاهش می یابد. از این لحاظ، این شبکه اجتماعی می تواند در راستای مقابله با خبرهای جعلی و حمایت از منابع خبری و صحت و دقت خبرها باشد.

7 - انتخابات ریاست جمهوری - پیش بینی می شود در انتخابات ریاست جمهوری 1400 نقش آفرینی فضای مجازی و اینترنت بیش از هر زمان دیگری، به اوج برسد و فضای رسانه های اینترنتی / موبایلی، پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی، تعیین کننده خواهند بود. کرونا هم به این شرایط افزوده است.
کلاب هاوس نیز احتمالا نقش افزینی بزرگی در این انتخابات خواهد داشت و به جایگزینی برای میتینگ ها و جلسات و تجمعات پرسش و پاسخ ها تبدیل خواهد شد.

8 - ارتباطات بیشتر (کمی و کیفی) باعث افزایش قدرت می شود. چه انسان باشد چه شرکت چه کشور و چه یک خانواده.
شبکه اجتماعی جدید یعنی ارتباطات بیشتر و این یعنی مژده افزایش قدرت تک تک شهروندان چه چهره باشد چه مسوول چه یک فرد عادی .
جای خالی کلاب هاوس در دهکده جهانی احساس می شد. با وجود کلاب هاوس و دهها شبکه اجتماعی دیگر، رسانه ها می توانند بیش از گذشته از صدای مردم و مسوولان باخبر شوند. شهروندان بهتر از قبل، می توانند صدای خود را به رسانه ها و مسوولان و مردم برسانند و مسوولان هم در کنار دریافت صدای مردم و رسانه ها، ابزار بهتری برای گفتگو و انتقال دیدگاه ها و نظرات خود پیدا می کنند.
نکته دیگر اینکه هیچ چیز جای ارتباط مستقیم را نمی گیرد. صدا بهتر از کلمه است چون صدا نسبت به کلمه هم حس بیشتری دارد و هم امکان تعبیر و تفسیر خطای کمتری دارد.

9- گفتگو - کلاب هاوس مشوق گفتگوی مستقیم بدون مانع و بدون سطح شهروندان در جایگاه ها و موقعیت های مختلف است. ایران امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند گفتگوی صریح، شفاف و بدون تعارف است به ویژه با وجود نسل هفتادی ها و هشتادی ها که از پاردایم های به ظاهر برقرار، به دورند. به ویژه ایران با مساحت وسیع و فرهنگ ها و تفکرات و ایده ها و نظرات مختلف. شبکه های اجتماعی و از جمله کلاب هاوس می تواند فضایی برای گفتگوی شفاف و آشنایی بیشتر بخش های مختلف و متنوع ایرانی فراهم سازد شاید سوء تفاهم ها کمتر شود شاید واقعیت ها بیشتر منعکس شود شاید دردها منتقل شود شاید نظرات از واقعیت ها تفکیک شود شاید تصورات نادرست رنگ ببازد و در نتیجه، همزیستی قطعا بهتر می شود.
شاید اولین محیط های گفتگویی عمومی موثر در ایران و جهان، قهوه خانه ها بودند. شاید امروزه این شبکه های اجتماعی بتوانند جایگزین این گفتگوها درباره موضوعات مهم و سرنوشت ساز باشند. محیطی به وسعت جهان و امکان حضور برای همه بدون تبعیض.

10- اینترنت به صوت عام و شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها به طور خاص سه چیز را می توانند ایجاد یا تقویت کنند. حزب واقعی و آزاد - رسانه واقعی و آزاد - افکار عمومی قدرتمند و تاثیرگذار .
هر سه به وجود زندگی بهتر کمک می کنند.