به گزارش رکنا، بر اساس گزارشی از ساینس الرت، مطالعات پیشین معمولاً پیری را همراه با کاهش طبیعی عملکرد مغز تصور می‌کردند. اما یافته‌های تازه نشان‌دهنده این است که برخی بخش‌ها از قابلیت بازسازی و تقویت در سنین بالا برخوردار هستند.
در پژوهش‌های مرتبط، قشر مغز که مسئول اصلی پردازش اطلاعات و کنترل توانایی‌های شناختی است، به طور معمول با کاهش ضخامت روبرو می‌شود. اما تحقیقات اخیر که بر مغز انسان و حتی موش انجام شده، از وجود استثناهایی شگفت‌انگیز خبر می‌دهند.
مطالعات نشان می‌دهندکه بخش‌هایی از قشر حسی-پیکری مغز که وظیفه پردازش حس‌هایی مانند لمس و فشار را دارند، نه تنها مصون از تحلیل رفتن هستند، بلکه با بالاتر رفتن سن، به نوعی تقویت نیز می‌شوند. این یافته‌ها نمادی از انعطاف‌پذیری مغز یا همان انعطاف‌پذیری عصبی حتی در دوره‌های پایانی زندگی محسوب می‌شود.
انعطاف‌پذیری عصبی، توانایی مغز در سازماندهی دوباره اتصالات عصبی تحت شرایط متغیر را بیان می‌کند. به باور عمومی، این توانایی در جوانی بیشترین قدرت را دارد و سپس روند نزولی پیدا می‌کند. اما این مطالعه نشان می‌دهد که داستان به همین سادگی نیست.
استر کوهن، عصب‌شناس برجسته از آلمان، توضیح می‌دهد: «تحقیقات ما نشان دادند که قشر حسی-پیکری مغز، برخلاف تصور قبلی، از لایه‌های متنوعی تشکیل شده که هرکدام روند پیری متفاوتی دارند. برخلاف روند عمومی نازک شدن قشر مغز، برخی لایه‌ها حتی ضخیم‌تر هم می‌شوند که به احتمال زیاد به دلیل استفاده مکرر از این بخش‌هاست.»
پژوهش‌های انجام‌شده به رهبری تیمی از دانشگاه اتو فون گوریکه مگدبورگ در آلمان توانستند با استفاده از فناوری تصویربرداری MRI با وضوح بالا، مغز افراد مختلف بین ۲۱ تا ۸۰ سال را اسکن و تحلیل کنند.
توجه این تحقیق به بخش خاصی از مغز موسوم به قشر حسی-پیکری بود که ساختار آن شبیه به «پشته کرپ» است؛ یعنی از چند لایه ظریف با نقش‌های مشخص تشکیل شده است. هر لایه وظیفه‌ای حیاتی در پردازش اطلاعات حسی دارد.
مطالعات نشان دادند که برخی از این لایه‌ها واقعاً در سالمندان نازک‌تر می‌شوند، اما در مقابل لایه‌های میانی و فوقانی در افراد مسن، ضخیم‌تر از همان لایه‌ها در جوانان هستند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که لایه‌های مغزی برای سازگاری و بازسازی عملکرد به شکلی هوشمند عمل می‌کنند.
به گفته کوهن، لایه میانی به عنوان دروازه ورود محرک‌ها عمل می‌کند، در حالی که لایه‌های فوقانی وظیفه تعامل و پردازش پیچیده‌تری دارند.
از سوی دیگر، لایه‌های پایینی مغز که مسئول تعدیل سیگنال‌های حسی هستند، در سالمندان نازک‌تر می‌شوند. دلیل این امر کاهش تحریک این قسمت‌ها و عدم استفاده مداوم در طول زمان است. این کاهش باعث می‌شود برخی حواس دیگر همچون لباس‌هایی که پوشیده‌ایم، کمتر توسط مغز پردازش شوند.
طبق فرضیات محققان، استفاده مکرر از لایه‌های میانی و فوقانی باعث می‌شود این بخش‌ها همچنان فعال و مقاوم باقی بمانند؛ این موضوع، اصل معروف «استفاده کن یا از دست بده» را تائید می‌کند. در مقابل، لایه‌های کمتر مورد استفاده به تدریج دچار کاهش عملکرد و تحلیل می‌شوند.
نکته جالب این است که لایه‌هایی که نازک‌تر می‌شوند، همچنان توانایی جبران کاهش عملکرد را دارند. برای مثال، افزایش محتوای میلین مشاهده شد؛ ماده‌ای که نقش مهمی در تقویت سرعت انتقال سیگنال‌های عصبی ایفا می‌کند.
این توانایی جبران‌پذیری مغز نشان‌دهنده ظرفیت قابل توجه مغز انسان برای سازگاری حتی در شرایط سخت پیری است.
این تحقیق نشانگر امکان تاثیرگذاری بر روند پیری مغز از طریق تحریک‌های مناسب و فعالیت‌های مستمر است. به‌گفته کوهن، این موضوع نه تنها امیدبخش است، بلکه می‌تواند به کیفیت بهتر زندگی در دوران سالمندی منجر شود.
به بیان ساده‌تر، پیر شدن الزاماً به معنای کاهش دائمی عملکرد مغز نیست. برخلاف کاهش ضخامت برخی بخش‌ها، دیگر لایه‌ها می‌توانند بازسازی شوند و حتی تقویت شوند. مغز انسان ظرفیتی بی‌نظیر برای یادگیری و سازگاری در طول عمر را داراست.
این یافته‌ها پیامی روشن به سالمندان دارند: تعامل‌های ذهنی و فعالیت‌های حسی می‌توانند به مغز کمک کنند تا حتی در سنین بالا قوی و کارآمد باقی بماند. چنین نتیجه‌ای امید تازه‌ای برای بهبود کیفیت زندگی افراد در دوران پیری است.
