او یادآور شد که تجربه تلخ پرونده سکه ثامن نشان داد نبود چارچوب قانونی می‌تواند سرمایه‌های مردم را به خطر بیندازد، اما امروز پلتفرم‌های آنلاین با ضوابط مشخص و فناوری‌های نو، امکان خرید و فروش شفاف و امن را برای اقشار کم‌درآمد فراهم کرده‌اند. اکرمی تاکید کرد که بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد، تنها برای حفظ ارزش پول خود در برابر تورم وارد این بازار می‌شوند و بازار دیجیتال طلا نقش پناهگاهی امن را ایفا می‌کند، بی‌آنکه نیاز به دریافت فیزیکی داشته باشند.
بیست‌ودومین رویداد فیناپ با محوریت «طلای دیجیتال» در روز پنج‌شنبه ۲۷شهریورماه برگزار شد؛ رویدادی که در دل خود پرسش‌ها، نگرانی‌ها و امیدهایی را درباره آینده سرمایه‌گذاری در بازار طلا و جایگاه آن در اقتصاد ایران جای داده بود. نشست اصلی این برنامه با حضور چهره‌هایی از حوزه اقتصاد، فناوری و صنعت طلا برگزار شد؛ از جمله مصطفی اکرمی مدیرعامل پلتفرم «میلی»، امیرحسین خالقی پژوهشگر اقتصاد سیاسی، و نیما امیرشکاری کارشناس فناوری‌های مالی.
امیرحسین خالقی در این نشست، نگاه سیاسی به موضوع داشت. او طلا را به‌عنوان کالایی منحصر‌به‌فرد معرفی کرد که برخلاف پول‌های فیات امکان چاپ و افزایش بی‌پایان ندارد و همین ویژگی آن را به پناهگاهی برای سرمایه‌گذاران تبدیل کرده است. خالقی توضیح داد که در قرن بیستم کنار گذاشتن طلا از نقش پولی همزمان با جنگ‌های بزرگ جهان رخ داد و همین امر نشان داد که دولت‌ها علاقه‌ای به بازگشت به طلا ندارند، زیرا رشد اقتصادی خود را مدیون سیاست‌های پولی مبتنی بر چاپ اسکناس هستند. از نگاه او، پلتفرم‌های طلا به گونه‌ای طراحی خواهند شد که هیچ‌گاه بیش از حد بزرگ نشوند، چراکه دولت‌ها مانع از این رشد خواهند شد. او هرچند بازگشت به استاندارد طلا را از نظر نظری ممکن دانست، اما تاکید کرد که در ایران چنین انگیزه سیاسی وجود ندارد.
سپس نیما امیرشکاری به تحول دیجیتال اشاره کرد. او گفت پس از ورود جهان به عصر دیجیتال، همه کالاهای فیزیکی در قالب‌های جدید عرضه می‌شوند و طلا نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل اکنون شاهد شکل‌گیری ابزارهایی مانند گواهی سپرده طلا، طلای گرمی، توکن‌های طلا و حتی طلای کریپتو هستیم. او اما هشدار داد همان‌طور که فناوری‌های نو فرصت می‌آفرینند، ریسک‌های تازه‌ای نیز به وجود می‌آورند؛ ریسک‌هایی که از هک و جعل گرفته تا روش‌های نوین سوءاستفاده را شامل می‌شود.
مصطفی اکرمی، مدیرعامل «میلی»، از زاویه‌ای دیگر به بحث ورود کرد. او تاکید کرد که طلا در ایران تنها یک کالای اقتصادی نیست، بلکه هنری هفت‌صد ساله و بخشی از تاریخ فرهنگی کشور است. به گفته او، پلتفرم‌های دیجیتال صرفا ادامه بازار سنتی هستند که حالا به ابزارهای نو مجهز شده‌اند تا خرید و فروش برای مردم آسان‌تر و شفاف‌تر باشد. اکرمی یادآوری کرد که تجربه تلخ پرونده سکه ثامن باعث شد از سال ۱۳۹۹ چارچوب‌های قانونی برای فعالیت این کسب‌وکارها تدوین شود و امروز فروش آنلاین طلا چه در قالب مصنوعات و چه طلای آب‌شده ضوابط مشخصی دارد.
او همچنین به دغدغه‌هایی مانند خالی‌فروشی و مشکلات تحویل طلاهای کم‌وزن اشاره کرد. به گفته او، بسیاری از کسانی که یک گرم یا کمتر طلا می‌خرند اساسا قصد دریافت فیزیکی ندارند و هدفشان تنها حفظ ارزش پول در برابر تورم است.
اکرمی مزیت مهم این روند را فراهم شدن امکانی برای قشر گسترده‌ای از جامعه دانست که توانایی سرمایه‌گذاری‌های کلان ندارند. او توضیح داد اگر فردی با حداقل حقوق وزارت کار از سال ۱۳۹۵ هر ماه طلا خرید و در پایان ماه فروخته بود، توانسته بود به طور متوسط شش درصد قدرت خرید بیشتری داشته باشد؛ نمونه‌ای روشن از اینکه چرا استقبال مردم از این پلتفرم‌ها رو به افزایش است.
صادق سپندارند نیز دیدگاهی انتقادی مطرح کرد. او گفت پلتفرم‌های طلا بیش از آنکه از دل نوآوری بیرون آمده باشند، محصول ناکارآمدی‌های اقتصادی کشور هستند. او پرسید نرخ طلا در این پلتفرم‌ها دقیقا بر چه اساسی تعیین می‌شود و عیار آن چگونه تضمین می‌شود؟ او با یادآوری تجربه موسسات اعتباری در دهه‌های گذشته هشدار داد که اگر حسابرسی مستقل و شفافیت کافی وجود نداشته باشد، ممکن است سرنوشت مشابهی برای این پلتفرم‌ها رقم بخورد.
اکرمی در پاسخ به این نگرانی‌ها تاکید کرد که پلتفرم‌های معتبر تحت نظارت اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی و اصناف فعالیت می‌کنند و همه معاملات با کد رهگیری و اصالت‌سنجی انجام می‌شود. او یادآور شد تاکنون نزدیک به یک تن طلا از طریق پلتفرم «میلی» تحویل داده شده و حتی یک شکایت رسمی درباره استانداردها ثبت نشده است. به گفته او، درحالی‌که خرید سنتی طلا همواره مبتنی بر اعتماد به فروشنده بوده، در بستر آنلاین ابزارهای متنوعی برای ثبت شکایت و پیگیری حقوقی وجود دارد.
یکی از نقاط اختلاف جدی، جایگاه حقوقی طلا در نظام پولی و بانکی کشور است. امیرشکاری هشدار داد هرچه سرمایه‌های مردم در پلتفرم‌ها بیشتر شود، ریسک‌هایی مشابه «هجوم بانکی» افزایش می‌یابد. از نگاه او، باید تعریف روشنی از ماهیت طلا در این بسترها ارائه شود. اکرمی نیز تایید کرد که هنوز بر سر این موضوع اجماع وجود ندارد: اگر طلا کالا تلقی شود، اصناف مسوول‌اند و اگر پول محسوب شود، بانک مرکزی باید ورود کند. اما او تاکید کرد که طلا ذاتا کالاست و قوانین موجود پاسخگوی اختلافات احتمالی هستند.
مساله اصالت‌سنجی طلا هم در این نشست بارها مطرح شد. اکرمی توضیح داد هرچند عیارسنجی تک‌تک معاملات ممکن نیست، اما حتی بررسی ۱۰ درصدی نیز می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد. او گفت همه موجودی‌ها و تراکنش‌ها به‌صورت شفاف در سایت پلتفرم‌ها قابل مشاهده است و رسیدهای بانکی نیز در دسترس قرار دارد. او همچنین به تجربه‌ای اشاره کرد که در جریان تنش‌های اخیر منطقه‌ای بانک مرکزی بدون اطلاع قبلی درگاه‌های پرداخت را مسدود کرد و این موضوع باعث نگرانی مشتریان شد، اما در نهایت همه طلاها به مردم تحویل داده شد، چون پشتوانه واقعی وجود داشت.
به گفته مدیرعامل «میلی»، تاکنون حدود ۴۷۰ مجوز برای پلتفرم‌های آنلاین طلا صادر شده که ۱۷۰ پلتفرم فعال هستند و از میان آنها ۲۶ پلتفرم تراکنش‌های قابل‌توجهی دارند. او همچنین توضیح داد که بانک مرکزی اکنون بیش از گذشته به موضوع حساس شده و به دنبال چارچوب‌های کنترلی جدید است، هرچند همچنان ماهیت کالایی طلا را می‌پذیرد. از سوی دیگر، بورس کالا نیز در این مدت تلاش کرده با اتکا به صندوق‌های طلا نقش پررنگ‌تری ایفا کند، اما پلتفرم‌های نوپا توانسته‌اند سهم قابل‌توجهی از بازار را به خود اختصاص دهند. اکرمی نوآوری «میلی» در یکسان‌سازی نرخ خرید و فروش را نمونه‌ای از شفاف‌سازی در بازاری دانست که ذاتا غیرشفاف است.
در پایان نشست، بار دیگر بحث به سمت شرایط کلی اقتصاد ایران و نقش طلا به‌عنوان پناهگاه مردم بازگشت. خالقی با انتقاد از نظام بانکی گفت سیستمی که سالانه بخش عمده‌ای از ثروت مردم را به نام تورم از بین می‌برد، نمی‌تواند مرجع مطمئنی برای اظهارنظر درباره پلتفرم‌های طلا باشد. او تاکید کرد دلیل اصلی روی آوردن مردم به طلا این است که در شرایط تورمی، تنها ابزاری بوده که توانسته مانع از کاهش شدید ارزش دارایی‌ها شود. به باور او، این بخش خصوصی است که امروز توانسته راهکاری برای پس‌انداز امن سرمایه‌های خرد فراهم آورد، هرچند آینده این مسیر همچنان با تردید همراه است
بیست‌ودومین رویداد فیناپ در ادامه برنامه‌های خود، نشست «قوانینی برای یک دارایی بی‌مرز؛ آینده تنظیم‌گری در بازارهای نوظهور، از ابهام تا اقدام» را برگزار کرد. این نشست فرصتی بود برای طرح چالش‌ها، دیدگاه‌ها و نگرانی‌های فعالان حوزه طلای دیجیتال و همچنین بررسی نقش نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی در فرآیند مقرره‌گذاری.
امین‌رضا ریاضتی، مشاور رئیس مرکز تتا، در این نشست با بیان اینکه تمرکز این مرکز بر توسعه کسب‌وکارهاست، اظهار کرد: «حداقل ۵۵ درصد افرادی که در حوزه طلای آنلاین سرمایه‌گذاری می‌کنند از اقشار کم‌بضاعت هستند.» وی به سندباکس طراحی‌شده توسط مرکز تتا برای پلتفرم‌های آنلاین طلا اشاره کرد و توضیح داد که تنها یک شرکت در این چارچوب حضور فعال دارد و عملا بخش خصوصی گسترده در تصمیم‌گیری‌های مربوط به مقرره‌گذاری مشارکت ندارد.
محسن ابوالفتحی، مدیرعامل پلتفرم «طلاین»، تجربیات خود را از تلاش برای قانون‌گذاری این حوزه بیان کرد و گفت: «خرداد سال گذشته به ما اعلام شد برای رگولاتوری باید به پلیس امنیت مراجعه کنیم، اما در آنجا دریافتیم که سرعت تصویب مقررات بسیار پایین است.» او توضیح داد که جلسات مقرره‌گذاری عمدتا با حضور بانک مرکزی، بورس و بازار سنتی برگزار می‌شود و ذی‌نفعان اصلی یعنی پلتفرم‌های آنلاین طلا، نقشی در تعیین منافع خود ندارند.
محمدرضا حاجی‌جعفری، معاون مرکز ملی پایش محیط کسب‌وکار، نیز ضمن اشاره به هیات مقررات‌زدایی و کمیته اقدام مشترک طلا، توضیح داد: این کمیته برای تسهیل‌گری الکترونیک تشکیل شده، اما تصمیم‌های آن گاهی با منافع بخش خصوصی همخوانی ندارد و حتی نماینده‌ای از ذی‌نفعان در جلسات حضور ندارد. او افزود: در کشور ما موتور تولید مقرره فعال است و مقررات گاهی چوب لای چرخ کسب‌وکارها می‌گذارند. طبق قانون، تا زمانی که بخش خصوصی در جلسه نباشد، نمی‌توان مصوبه‌ای درباره آن صادر کرد، اما این قانون نادیده گرفته می‌شود.
پوریا آسترکی، سردبیر ماهنامه بلاک‌چین، به آزادی تاریخی طلا اشاره کرد و گفت: ما با جامعه‌ای مواجهیم که حداقل ۶میلیون نفر از کاربران پلتفرم‌های آنلاین، ضعیف‌ترین سرمایه‌گذاران کشور هستند، اما پلتفرم‌هایی که مساله کارمزد را حل کردند، اکنون درگیر سهم‌خواهی میان نهادهای دولتی هستند.
فرهاد اینالویی، عضو هیات‌مدیره هلدینگ توسعه فناوری اطلاعات گردشگری ایران، با عنوان «طلای دیجیتال؛ نوآوری یا حباب» به اهمیت دارایی‌های امن در شرایط بحرانی اشاره کرد و گفت: در سال گذشته انس جهانی طلا افزایش داشته و پلتفرم‌های آنلاین به خرید و فروش کمک کرده‌اند. وی فناوری دیفای را معرفی کرد و افزود: این فناوری امکان استفاده از دارایی‌های ارزشمند مانند طلا به‌عنوان وثیقه و دریافت وام به‌صورت شفاف و سریع را فراهم می‌کند.
اینالویی درباره ریسک‌های پلتفرم‌ها توضیح داد و تاکید کرد که تعادل میان نوآوری و تنظیم‌گری ضروری است: رگولاتورهای ما صرفا دستورالعمل صادر می‌کنند و کنترل می‌کنند، درحالی‌که تنظیم‌گری باید توسعه بازار، نوآوری و نیازهای طرفین بازار را در نظر گیرد. او استفاده از فناوری‌های مبتنی بر بلاک‌چین و RegTech را به‌عنوان راهکار پیشنهادی مطرح کرد.
همچنین سعید صادقی، عضو هیات‌مدیره و معاون بازاریابی میلی، در ارائه‌ای با عنوان «مدیریت دارایی‌های خرد و گسترش دارایی‌های دیجیتال» توضیح داد که مفهوم شمولیت به معنای همراهی و بهره‌مندی همه افراد بدون تبعیض و استثناست. وی افزود که شمولیت در حوزه آموزش به معنای فراهم شدن فرصت یادگیری برای همه است و در حوزه مالی به معنای دسترسی همگانی به خدمات اقتصادی. بهره‌مندی از اقتصاد دیجیتال و ایجاد فرصت‌های برابر برای دارایی‌های خرد از شاخصه‌های اصلی تحقق شمولیت محسوب می‌شود.
صادقی با بیان اینکه توسعه اقتصاد دیجیتال، به ویژه از مسیر دارایی‌های خرد، یکی از ارکان اصلی شمولیت است، خاطرنشان کرد: تنوع و گسترش این دارایی‌ها می‌تواند به افزایش شمولیت میان مردم منجر شود. او به حجم اقتصاد دیجیتال جهان در سال ۲۰۲۳ اشاره کرد که به حدود ۲۰تریلیون دلار رسیده و رشد آن در سال‌های اخیر چهار برابر سریع‌تر از سایر بخش‌های اقتصاد بوده است.
معاون بازاریابی میلی در ادامه سهم اقتصاد دیجیتال در تولید ناخالص داخلی جهان را توضیح داد: سهم این بخش حدود ۲۰درصد است. چین با ۴۱.۵درصد و آمریکا با حدود ۲۰ تا ۲۵درصد جایگاه بالایی دارند و با سخت‌گیری‌های بیشتری این حوزه را مدیریت می‌کنند. او افزود: در ایران سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی تنها ۳.۵درصد است، درحالی‌که کشورهای همسایه مانند امارات و عربستان به ترتیب ۱۲و ۱۴درصد را به خود اختصاص داده‌اند.
صادقی با طرح پرسشی درباره اهمیت دسترسی همگانی به بازارهای مالی گفت: اقتصاد دیجیتال یکی از پایه‌های اصلی شمولیت است. با تورم بیش از ۴۰درصد، مدیریت دارایی برای خانوارها دشوار و زمان‌بر شده و این شرایط می‌تواند بهره‌وری جامعه را تا ۱۵درصد کاهش دهد.» او افزود: «در چنین وضعیتی، بسیاری از افراد ناچارند هفته‌ای ۵ تا ۱۰ساعت برای مدیریت دارایی خود صرف کنند تا از اثرات تورم بکاهند.
او با اشاره به اهمیت فناوری‌های مالی گفت: فین‌تک به عنوان بستری فناورانه و مالی، ضریب دسترسی به تکنولوژی را افزایش داده و هر ۱۰ درصد رشد شمول تکنولوژی مالی می‌تواند تولید ناخالص داخلی را ۰.۳درصد افزایش دهد. وی تاکید کرد که فین‌تک نقش مهمی در کاهش فشارهای اقتصادی ایفا می‌کند و دسترسی عادلانه به بازارهای مالی می‌تواند بهره‌وری کشور را به شکل قابل‌توجهی ارتقا دهد.
صادقی همچنین شمولیت را پیش‌نیاز دستیابی به عدالت اجتماعی دانست و توضیح داد: اگر هدف جامعه، تحقق عدالت باشد، فراهم‌سازی دسترسی فراگیر به خدمات اقتصادی شرط لازم است و اقتصاد دیجیتال می‌تواند مسیر رسیدن به این هدف را هموار سازد. او افزود که طلا در دنیای دیجیتال به‌عنوان پناهگاهی امن برای دارایی‌های خرد عمل می‌کند و این امکان را برای افرادی که پیش‌تر توانایی استفاده از ابزارهای مالی پیچیده را نداشتند، فراهم می‌آورد که سرمایه خود را به شکل ایمن مدیریت کنند.
صادقی با مقایسه اقتصاد دیجیتال و اقتصاد سنتی توضیح داد: شمولیت در فضای دیجیتال جلوه‌های مختلفی دارد؛ از جمله شفافیت قیمت‌ها، امنیت دارایی‌ها در پلتفرم‌ها، کاهش کارمزدها، افزایش اعتماد و نقدشوندگی آسان‌تر. بنابراین، رشد پلتفرم‌های آنلاین طلا مستقیما به افزایش شمولیت منجر می‌شود و این بازار می‌تواند پلی میان دارایی‌های خرد و اقتصاد کلان کشور باشد.
او یکی دیگر از دستاوردهای اقتصاد دیجیتال را ایجاد اعتماد دانست و گفت: حدود ۲۵ تا ۳۰درصد GDP کشور در اقتصاد زیرزمینی قرار دارد. هر ۱۰درصد کاهش حجم پول نقد در گردش، با توسعه فین‌تک و گسترش اقتصاد دیجیتال می‌تواند تا ۸درصد از اقتصاد زیرزمینی را کاهش دهد. صادقی افزود: از این رو، رشد اقتصاد دیجیتال علاوه بر افزایش شمول، موجب ارتقای عدالت نیز خواهد شد.
او افزود: هدف نهایی دولت و حاکمیت، رسیدن به عدالت اجتماعی است و این مسیر تنها از طریق شمولیت میسر خواهد بود. سرمایه‌گذاری مالی در این حوزه به هر فرد با هر میزان سرمایه اجازه می‌دهد در بازار حضور داشته باشد و حمایت از این بخش، علاوه بر ارتقای اقتصاد دیجیتال، با اهداف کلان حاکمیت و تحقق شمولیت اقتصادی همسو است.
مینا حاجی‌علی‌اصغری، فعال بازار سرمایه، نیز در بخش دیگری از این رویداد، در سخنرانی خود با عنوان «انواع روش‌های فعلی سرمایه‌گذاری آنلاین طلا در ایران» به مقایسه سرمایه‌گذاری سنتی و دیجیتال پرداخت و گفت: طلا بهترین کلاس دارایی در سال‌های اخیر بوده و ارزش اوراق مبتنی بر طلا و نقره، نشان‌دهنده حجم بالای معاملات در بازار سرمایه است. وی افزود: بزرگ‌ترین میزان معاملات مربوط به صندوق‌های طلا با ۲۴۰ هزار‌میلیارد تومان است، پس از آن گواهی سپرده شمش طلا و گواهی سپرده سکه قرار دارد.
وی تفاوت پلتفرم‌های آنلاین و صندوق‌های بورسی را این‌گونه توضیح داد: صندوق‌های طلا تنها از طریق کارگزاری و در ساعات محدود بورس قابل معامله هستند، اما پلتفرم‌های آنلاین طلا ۲۴ ساعته فعال‌اند و برای خرید و فروش به کد بورسی نیاز ندارند. به گفته او، این دسترسی آسان و مستمر، مزیت کلیدی پلتفرم‌ها و انگیزه کاربران برای ورود به بازار آنلاین است.
