اختتامیه جشنواره کاریکاتور «باج نیوزها» دوشنبه ۲۴ شهریور ماه در سالن استاد شهناز خانه هنرمندان برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در این مراسم به برگزیدگان این جشنواره جوایزی اهدا شد.
به احسان گنجی، نفر اول تندیس جشنواره، لوح تقدیر و ۳۰ میلیون تومان اهدا شد.
به تراوت نیکی، نفر دوم تندیس جشنواره، لوح تقدیر و ۲۰ میلیون تومان اهدا شد.
به علی پاک نهاد به عنوان نفر سوم سوم تندیس جشنواره، لوح تقدیر و ۱۵ میلیون تومان اهدا شد.
همچنین به مهدی صادقی، لاله ضیایی و سالار عشرت‌خواه به عنوان آثار شایسته تقدیر لوح تقدیر و ۵ میلیون تومان جایزه اهدا شد.
در ابتدای این مراسم هادی حیدری، کارتونیست و دبیر این جشنواره گفت: کاریکاتور، خود ذاتاً رسانه است و مخاطبان آن در پی کشف مفهومی اجتماعی و اقتصادی و… هستند. وقتی پیشنهاد دبیری این جشنواره به من شد، تازگی این محتوا برایم جذاب بود ولی چگونگی برقراری ارتباط کاریکاتوریست‌ها با «باج نیوزها» ذهنم را به خود مشغول کرد. شکل پرداختن به مفهوم باج‌مجوزها و نقد آن توسط هنری که خود ذاتاً رسانه است چالشی جدید پیش روی هنرمندان قرار می‌داد.
وی افزود: اولین گام، برگزاری جلسه‌ای مشترک با داوران این رویداد بود. فراخوان این جشنواره ۱۱ خرداد ۱۴۰۴ در رسانه‌ها منتشر شد و مهلت آن دهم تیرماه بود اما به فاصله کوتاهی جنگی ناخواسته علیه ایران عزیزمان درگرفت و فضا را غبارآلود و مبهم ساخت. میان امید و نگرانی بودیم و مهلت جشنواره تا ۷ مرداد تمدید شد. با این حال هر قدر به روزهای پایانی مهلت نزدیک می‌شدیم تعداد کاریکاتور بیشتری ارسال می‌شد. ۶۷ هنرمند آثار خود را به دبیرخانه ارسال کردند که از این افراد ۱۳۵ کاریکاتور ثبت شد. ۲۰ زن و ۴۷ شرکت‌کننده مرد بودند، کم سن‌ترین شرکت‌کننده ۱۷ سال و بزرگ‌ترین فردی که شرکت کرده بود ۷۴ ساله بود. بیشترین آثار هم به ترتیب از استان‌های تهران، البرز، اصفهان و فارس ارسال شده بود.
این کارتونیست ادامه داد: برخلاف داوری جشنواره‌های دیگر که آثار روی مانیتور بررسی می‌شوند، در این جشنواره ما تمام کاریکاتورها را پرینت رنگی گرفتیم و نسخه‌های آثار را با بحث‌های دقیق بررسی و داوری کردیم. سطح کیفی کارها تصمیم نهایی را دشوار می‌ساخت. در نهایت ۸۸ اثر به بخش نمایشگاه و کتاب نمایشگاه راه یافتند. ۲۵ اثر به بخش نیمه‌نهایی و ۳ اثر به عنوان اول تا سوم و سه اثر شایسته تقدیر انتخاب شدند. تمام تلاش اینجانب در برنامه‌ریزی منظم و بالابردن سطح کیفی این دست برنامه‌ها بود.
در بخش دیگری از این مراسم، عباس عبدی، روزنامه‌نگار و کارکاتوریست پیشکسوت گفت: شاید خوشحال باشید که چنین برنامه‌ای برگزار شده اما به نظرم این برگزاری برنامه نشانه ضعف ما در این حوزه است و حتی به منزله توسعه «باج‌نیوز»، چنین پدیده زشتی است. اطمینان هم ندارم که این کارها در ماجرا تاثیری داشته باشد و تأثیرپذیری آن کمتر است.
وی افزود: وقتی صحبت از باج نیوز می‌شود اینکه چه کسی پیشنهاد را سپرد، چه کسی دریافت کرد و چه کسی نظارت می‌کند مهم است. غیر قابل تصور است که این اتفاق از یک باج‌گیر منتشر شود. مسئله باج‌گیری نیست؛ عده‌ای در این خصوص بی‌تفاوتند، باج‌گیری می‌کنند و این دور ادامه پیدا کرده و شکسته نمی‌شود. فکر می‌کنم یک بخش آن کم‌ارزش بودن نظام رسانه‌ای ایران است.
عبدی با اشاره به اهمیت برند در بحث باج‌نیوز ادامه داد: وقتی در جهانی زندگی می‌کنید که در آن جهان برند اهمیت دارد، فرق می‌کند که این باج‌گیری از نیویورک‌تایمز باشد یا یک روزنامه صفر کیلومتر. اگر روزنامه‌ای که چنین برندی پیدا کرده کار خلافی کند ارزشش سقوط کند. اینجاست که اخلاق تبدیل به اقتصاد می‌شود. مثلاً حتی رفتارهای مهمانداران هواپیمایی روی قیمت بلیت آن شرکت هواپیمایی تاثیر می‌گذارد.
وی یادآور شد: این قضیه در مورد فساد در ایران نیز رخ داده است. انعطاف‌پذیری ما در این ماجرا از بین رفته و رسانه‌ای‌ها کوشش می‌کنند به این ماجرا بپردازند ولی در نهایت مسئله اصلی چیز دیگری است. مشکلی که در نظام رسانه‌ای ایران پیش آمده این است. پشت اکثر باج‌نیوزها یک نفر است و در رسانه‌ها نماینده دارد. بخش اعظم باج نیوزها یک نفرند و سایتی راه انداخته‌اند، کار خودشان می‌کنند و در فضای مجازی کسی آنها را نمی‌شناسد. واقعیت این است مجموعه نظام رسانه‌ای ایران باید درباره این موضوع فکر جدی کند.
احمد مسجدجامعی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این مراسم گفت: ما یک منش ایرانی و تاریخ ادبیات و فرهنگ داریم. یکی از کسانی که این حوزه را خوب می‌شناسد، ایرج پزشکزاد خالق «دایی‌جان ناپلئون» است. او دیپلمات است ولی جدا از آن سعدی‌شناس است و فرهنگ عامه و ادبیات را می‌شناسد و در دایی‌جان ناپلئون یک جمله معروف دارد که: «کار کار انگلیس‌هاست.»
وی افزود: این موضوع یک ترجمه وجود دارد و آن ساده تلقی کردن وضعیت پیچیده اجتماعی است. با این نگاه نماینده و وزیر مملکت دعوای خانوادگی را هم می‌گوید کار انگلیس‌هاست. ما هم درگیر این موضوع هستیم؛ یک بار می‌گویند افغان‌ها فاسدند و آنها را بیرون می‌کنند و روز دیگر خلاف آن را می‌گویند. این سفید و سیاه دیدن مانع ذهن تحلیل‌گر می‌شود. در این میان نقش دولت را نیز نادیده نگیرید. باج‌نیوز در فضایی اتفاق می‌افتد که سطح آگاهی‌ها پایین بیاید.
مسجدجامعی گفت: روزنامه‌های بزرگ در این اوضاع نقش موثری دارند؛ با کمک رسانه می‌توان این شرایط را مدیریت کرد و کاهش داد. مثلاً نمی‌توان در اسناد رسمی تصرفی کرد و نام خلیج فارس را تغییر داد و از سمت رسانه واکنشی ندید، اولین بار خبرگزاری الجزیره این کلمه را استفاده کرد و در آن زمان به سرعت نمایندگان آن را از ایران اخراج کردیم. نمی‌توان به شخصیت‌های ملی نظیر فردوسی توهین کرد و جوابی نشنید. کسی از سر نادانی درباره فردوسی صحبت می‌کند با رسانه و مردم طرف است و این ظرفیت فراتر از دستگاه قضایی است. به خاطر دارم کیومرث صابری پشت مجله «گل آقا» تصویر فردوسی را آورده بود که برای تبلیغ نوشابه با طرحی از فردوسی نوشته بود: «عجم زنده کردم بدین پارسی.» به صورت حضوری او را دیدم و گفتم مگر با فردوسی هم شوخی کرد و نوشابه را تبلیغ کرد؟ او گفت این آگهی پشتیبانی جدی برای نشریه دارد ولی با این حال آن را برداشت و هفته‌های دیگر آن تبلیغ را ندیدم.
مسجدجامعی ادامه داد: این سیکل معیوب گاهی توسط نهادهای مدنی شناسایی می‌شود و کار شبکه‌های اجتماعی است. گاهی باید انگیزه‌ها را احیا کنیم. برای تاریخ ایران باید دست به دست هم دهیم. سرمایه بزرگی داریم که جلوی بسیاری از فسادها را می‌گیرد و برای پیشرفت ایران گاهی سکوت لازم است. اخیراً یکی از مقامات ایران درباره روسیه صحبتی کرده بود که دستگاه دیپلماسی روسیه جوابش را داد. اما در ایران این‌گونه نیست و این وضعیت به هم ریختگی منجر به پا گرفتن باج‌نیوز می‌شود.
محمد فاضلی، جامعه شناس نیز در این مراسم گفت: به دلیل مطالعات درباره فساد این واژه را زیاد دیده بودم و اینکه چرا در ایران با این گستردگی اتفاق می‌افتد جای کار دارد. باج نیوز محصول جامعه فاقد شفافیت است. شفافیت از بین می‌رود و کسی که دسترسی به اسرار دارد خریدار دارد و می‌تواند از آن پول درآورد. باج‌نیوز محصول جامعه‌ای است که امور فاسد و غیراخلاقی در آن زیاد است. باج‌نیوز در ایران محصول انتصاب‌های بدون ضابطه دولت است که مدیر عامل دستگاه از طریق روابط غیرقانونی آن را در اختیار می‌گیرد. مجموعه‌هایی که رانت می‌گیرند، کانون انباشت این مسئله است که از منابع حاصل از این انتصاب‌ها اثر می‌گیرند.
وی افزود: فقدان رسانه معتبر هم به این موضوع دامن می‌زند. رسانه‌ای که مرجع و اعتبار عمومی باشد اعتبار خود را در معرض باج‌نیوز قرار نمی‌دهد. وجه مهم باج نیوزها که کمتر به آن توجه می‌شود حامی سیاسی است. باج‌نیوزها حامی سیاسی دارند که در موقعیت‌های مختلفی عمل می‌کند.
فاضلی با بیان اینکه این ویژگی جامعه ایران انباشته از بی‌اعتمادی بستری برای باج نیوزهاست، گفت: وضعیت بی‌اعتمادی وضعیتی است که هر شاهدی بیاورید می‌گویند کار خودشان است و دروغ می‌گویند. این مسائل در کشورهای اروپایی ۵ تا ۱۰ سال زندان دارد. اما در ایران چنین شرایطی نداریم. نکته دیگر اینکه یک محقق سوئدی نویسنده کتاب کیفیت حکومت تعریفی از کیفیت حکومت دارد که می‌گوید کیفیت حکومت در یک چیز بروز می‌کند که بی طرفی در اجرا داشته باشد. قانون برای همه باید یکسان باشد و حکومت بی طرف باشد. یکی‌از جلوه‌های فقدان بی‌طرفی رسانه است. شاهد رسانه‌هایی هستید که حد و مرزی در تحریک به خشونت و با کوچکترین رسانه های دیگر به بحران وارد شود.
وی بیان کرد: یکی از فیلسوفان چینی یک شعری دارد که مضمون آن این است که اگر می‌خواهی از دست دزدان در امان باشی خانه ات را از طلا انباشته نکن. دولت ایران و مجموعه‌های دولتی خودشان را از طلای شرکت‌های قدرتمند و ثروت‌های مجموعه‌ای انباشته کردند و هر یک از این شرکت‌ها کانونی از رانت است که پای باج‌نیوزها را باز می‌کند. از طریق باج نیوز از دولت های خارجی نمی‌توانید باج بگیرید. ولی در ایران اینطور نیست. به نظرم کاریکاتور آگاهی عمومی را افزایش دهند ولی خیلی نمی‌تواند موثر باشد.
در این مراسم عباس آخوندی، وزیر اسبق مسکن و شهرسازی، محمد فاضلی، جامعه‌شناس، احمد مسجدجامعی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی، عباس عبدی، روزنامه‌نگار پیشکسوت، غلامحسین کرباسچی، شهردار اسبق تهران، جمال رحمتی، سلمان طاهری و جمعی از پیشکسوتان حوزه کاریکاتور حضور داشتند.
