▪️مدارس رسمی عربی تحت نظارت شهرداری و وزارت آموزش اسرائیل: حدود ۵۳ هزار نفر▪️مدارس عربی معتبر و شناخته‌شده (از جمله مدارس اوقاف و خصوصی): حدود ۵۴ هزار نفر

▪️دانش‌آموزان خارج از چارچوب رسمی و معتبر: حدود ۳۲ هزار نفر

▪️مدارس خصوصی غیررسمی که توسط اسرائیل به رسمیت شناخته نمی‌شوند: حدود ۱۵ هزار نفر▪️حدود ۳ هزار نفر کاملاً ترک تحصیل کرده‌اند (دو برابر میانگین اسرائیل)

▪️نزدیک به ۱۰ هزار نفر تحصیل خود را در کرانه باختری یا چارچوب‌های دیگر دنبال می‌کنند

▪️حدود ۴۴۰۰ کودک نیز در مهدکودک‌های خصوصی یا در انتظار ورود به مدرسه هستند

 

این داده‌ها همچنین نشان می‌دهد برنامه‌های درسی متنوع و پراکنده‌اند؛ برخی مدارس برنامه کامل اسرائیلی «بجروت» را ارائه می‌دهند، برخی برنامه فلسطینی «توجیهی» و برخی دیگر ترکیبی از هر دو دارند. اسرائیل تلاش دارد برنامه فلسطینی تحریف‌شده را بر مدارس پایبند به برنامه فلسطینی تحمیل کند.

 

 

در سال‌های اخیر، به ویژه پس از حملات اسرائیل به غزه، فشار بر مدارس فلسطینی افزایش یافته است.هدف‌گیری مدارس پس از اکتبر ۲۰۲۳: وزارت آموزش اسرائیل اقدام به بازدیدهای ناگهانی، بررسی کیف دانش‌آموزان، کتاب‌های معلمان و اسناد اداری کرد. مدارس خصوصی فلسطینی تحت تعلیق بودجه موقت و تحقیقات طولانی قرار گرفتند و تهدید به لغو مجوز شدند.تعطیلی مدارس وابسته به آژانس «آنروا»: از اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل تلاش کرد فعالیت آژانس کمک‌رسان سازمان ملل را در قدس متوقف کند. پس از تصمیم کنست اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۴ برای ممنوعیت کامل فعالیت آژانس در قدس، نیروهای اشغالگر در مه ۲۰۲۵ به مدارس آن‌ها در کمپ «شعفاط»، «وادی الجوز» و «صور باهر» یورش بردند و دستور تعطیلی صادر کردند.نتیجه این اقدامات، فشار شدید بر دانش‌آموزان و معلمان، پراکندگی آموزش و محدود شدن دسترسی به آموزش ملی و دینی بوده است و نشان‌دهنده تلاش اسرائیل برای کنترل کامل آموزش در قدس است.

 

 

بر اساس منابع محلی، مقامات اشغالگر مدارس وابسته به آژانس آنروا در کمپ شعفاط را مجبور کردند تا دانش‌آموزان خود را به مدارس تحت نظارت شهرداری اسرائیل منتقل کنند.همچنین، تصمیم گرفته شد که مدیران این مدارس حق بازگشایی مدارس را نداشته باشند و دانش‌آموزان و والدین نیز نتوانند از آن‌ها برای هیچ فعالیتی استفاده کنند و هرگونه تخطی با اتهامات جنایی مواجه خواهد شد.این تصمیمات تاثیر زیادی بر وضعیت آموزش در قدس داشت. منابع نزدیک به کمیته‌های والدین اعلام کردند که تعطیلی مدارس آونروا باعث پراکندگی دانش‌آموزان شده و بسیاری از آن‌ها به مدارس برنامه اسرائیلی «بجروت» منتقل شده‌اند؛ به ویژه به دلیل کمبود شدید کلاس در مدارس قدس.مشکل فقط محدود به این نیست؛ حدود ۱۵۰ دانش‌آموز برنامه «لم‌الجمّع» در مواجهه با این محدودیت‌ها دچار مشکلات جدی برای ادامه تحصیل شدند. این دانش‌آموزان با ممنوعیت تحصیل در مدارس آونروا و محدودیت‌های قانونی برای ثبت‌نام در مدارس دیگر، به ویژه خارج از کمپ، مواجه شده‌اند.

 

 

 

با نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی، اشغالگران دوباره مدارس فلسطینی را هدف قرار دادند. در آخرین اقدام، شهرداری و وزارت آموزش اسرائیل در اواسط آگوست ۲۰۲۵ تصمیم به تخلیه مدرسه راهنمایی پسرانه سلوان گرفتند که حدود ۶۰۰ دانش‌آموز داشت. آن‌ها به ساختمان «مدرسه جامع» در محله سویح منتقل شدند.

 

این تصمیم علاوه بر آسیب به دانش‌آموزان و کادر آموزشی، تعداد دانش‌آموزان مدرسه جدید را افزایش داده و روند آموزش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. منابع محلی اعلام کردند که ساختمان مدرسه سلوان قرار است به مدرسه مختلط با برنامه اسرائیلی «بجروت» تبدیل شود و والدین دانش‌آموزان در اعتراض به این تصمیم اعلام اعتصاب کرده‌اند.

 

 

طرح‌های پنج‌ساله، بودجه‌های اضافی را برای اجرای پروژه‌های صهیونیست‌سازی و هدف‌گیری بخش آموزش اختصاص می‌دهند. اولین طرح در ۱۳ می ۲۰۱۸ تصویب شد و ۲.۳ میلیارد شِکل از جمله ۴۴۵ میلیون شِکل برای آموزش را اختصاص داد.طرح دوم در ۲۰ آگوست ۲۰۲۳ با عنوان «طرح پنج‌ساله توسعه شرق قدس» اعلام شد. کابینه نتانیاهو ۳.۲ میلیارد شِکل (حدود ۸۴۵ میلیون دلار) برای توسعه اقتصادی و اجتماعی شرق قدس تخصیص داد. از این بودجه، حدود ۸۰۰ میلیون شِکل (۲۱۱ میلیون دلار) برای صهیونیستی‌سازی آموزش اختصاص یافت تا تعداد دانش‌آموزان در برنامه‌های اسرائیلی افزایش یافته و آن‌ها به سیستم دانشگاهی و بازار کار اسرائیل وارد شوند.بخش دیگری از بودجه، ۵۰۷ میلیون شِکل برای کار و توسعه اقتصادی اختصاص یافته تا وزارت کار اسرائیل، آموزش فنی و حرفه‌ای را توسعه دهد و دانش‌آموزان بیشتری وارد مدارس فنی و حرفه‌ای شوند. این سیاست با هدف تبدیل مقدسی‌ها به نیروی کار ارزان تکنولوژی ارزیابی شده است.

 

سازمان حقوقی «عیر عمیم» در گزارش خود اعلام کرده که شرق قدس با کمبود شدید کلاس درس مواجه است؛ حدود ۱۴۶۱ کلاس کمبود دارد. با وجود وعده‌های متعدد مقامات اسرائیلی، تنها ۲۰ کلاس جدید ساخته شده و وعده ساخت ۱۲۰۰ کلاس تقریباً تحقق نیافته است.

 

 

با توجه به تفاوت‌ها و پراکندگی مدارس و دانش‌آموزان، شهرداری اشغالگر از این وضعیت برای اعمال فشار بر والدین، دانش‌آموزان و معلمان فلسطینی استفاده می‌کند. مقامات اسرائیلی اعلام کرده‌اند که ساخت کلاس‌های جدید و مدارس، منوط به اجرای انحصاری برنامه آموزشی اسرائیلی است.بر اساس گزارش‌ها، تعداد دانش‌آموزان فلسطینی که در سال تحصیلی ۲۰۲۴-۲۰۲۵ تحت برنامه «بجروت» تحصیل کرده‌اند، به حدود ۲۲ هزار و ۹۶۶ نفر رسید که معادل حدود ۲۷ درصد از دانش‌آموزان ۶ تا ۱۷ ساله بوده است.با توجه به تعطیلی مدارس آژانس آنروا و انتقال دانش‌آموزان به مدارس اسرائیلی، پیش‌بینی می‌شود که تعداد دانش‌آموزان تحت برنامه «بجروت» در سال‌های آینده افزایش یابد؛ هدفی که در طرح‌های پنج‌ساله اسرائیل (۲۰۲۴-۲۰۲۹) دنبال می‌شود و کنترل کامل بر آموزش را ممکن می‌سازد.

 

 

انگزارش عیر عمیم به مجموعه‌ای از قوانین اشاره می‌کند که سیستم آموزشی فلسطینی یا کارکنان آن را هدف قرار داده است:ژانویه ۲۰۲۵: اجرای قانون ممنوعیت فعالیت‌های آژانس «آونروا»؛ منجر به تعطیلی مدارس و آسیب به حدود ۱۱۰۰ دانش‌آموز شد.قانون محدودیت معلمان: وزیر آموزش اسرائیل می‌تواند بودجه مدارس را متوقف کرده و از استخدام معلمان بر اساس دیدگاه‌هایشان جلوگیری کند.

 

ژوئیه ۲۰۲۵: پیشنهاد قانونی برای ممنوعیت استخدام فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های فلسطینی در مدارس وابسته به وزارت و شهرداری، که بحران کمبود نیروی آموزشی را تشدید می‌کند.

 

 

اسرائیل تلاش می‌کند کنترل کامل سیستم آموزشی در قدس اشغالی را در دست بگیرد. هنگامی که کنترل مستقیم امکان‌پذیر نیست، مدارس فلسطینی را مجبور می‌کند تا برنامه اسرائیلی را بپذیرند و هر محتوای دینی، ملی، اخلاقی یا فرهنگی مرتبط با فلسطین و قدس را حذف می‌کند.

 

تحمیل روایت صهیونیستی از تاریخ و مکان: اسرائیل سعی دارد روایت خود از قدس و مسجدالاقصی را تثبیت کند و تاریخ فلسطین و هویت عربی-اسلامی را حذف کند.

 

پاکسازی هویت ملی و حافظه جمعی: هر محتوایی که تعلق فلسطینی یا حق مردم فلسطین در قدس را یادآور شود، حذف می‌شود تا حافظه جمعی دانش‌آموزان خالی شود.

 

ساخت نسل پذیرای اشغال: هدف تربیت نسلی است که مشروعیت «دولت یهودی» و وحدت مردم اسرائیل را بپذیرد و هویت ملی فلسطینی را کم‌اهمیت بداند.

 

عادی‌سازی روانی و اجتماعی با واقعیت اشغالگرانه: با معرفی مؤسسات اشغالگر به عنوان نهادهای قانونی و طبیعی، دانش‌آموزان به پذیرش «اجباری» واقعیت تحمیل‌شده عادت می‌کنند.

 

تضعیف زبان عربی: برنامه‌های درسی فرهنگی، ارزش‌محور و ملی مرتبط با زبان عربی حذف یا کم‌رنگ شده تا نقش زبان عربی به عنوان ابزار تفکر، بیان و هویت فلسطینی کاهش یابد.

 

ایجاد طبقه میانه‌رو قابل ادغام در سیستم اسرائیل: از طریق آموزش و حرفه‌آموزی، نسل جدید فلسطینی برای ورود به بازار کار اسرائیل آماده می‌شود و کمتر به فعالیت ملی یا مقاومت علاقه‌مند خواهد بود.تضعیف نقش نهادهای فلسطینی و دینی: با جدا کردن آموزش از مرجعیت‌های فلسطینی، ساختار جامعه فلسطینی در قدس تضعیف و مؤسسات اجتماعی مستقل از کنترل اشغالگر حذف می‌شوند.