به نظر کارشناسان و فعالان بازار سرمایه، بورس تهران در هفته گذشته به دلایل متعددی نسبت به هفته قبل خود رشد کرد. برخی از این دلایل در ادامه عنوان خواهد شد. به عنوان مثال بازار سرمایه در هفته‌های گذشته و پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به دلیل ریسک‌های سیاسی به اندازه زیادی افت قیمت را تجربه کرد که این موضوع باعث شد قیمت‌ها برای برخی از سرمایه‌گذاران با وجود تمام ریسک‌ها جذاب به نظر برسد و سهام از نظر قیمتی به شدت ارزنده باشد. 

دلیل دیگر از نظر برخی از فعالان بازار سرمایه، رشد قیمت ارز است. سابقه و تاریخچه نرخ ارز توافقی یا نرخ ارز مرکز مبادله گذشته که به نرخ نیما معروف بود، نشان می‌داد که این نرخ بعد از اینکه قیمت ارز در بازار آزاد رشد می‌کرد، سعی داشته که فاصله خود را با آن حفظ کند و شکاف آن بیش از حد نباشد. برخی از فعالان و سرمایه‌گذاران نیز احتمال می‌دهند که این شکاف مجددا پر شود و به تعبیر دیگر، امید دارند که قیمت دلار بازار ارز توافقی رشد کند و در نتیجه آن سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور نیز تغییر خواهد کرد.

در این گزارش یک پژوهشگر و تحلیلگر اقتصاد، اعتقاد دارد که بازار سرمایه به عنوان یک موتور تامین مالی، جایگاه خود را از دست داده است و یکی از دلایل آن را تصمیمات و سیاست‌های شتاب‌زده عنوان می‌کند. به نظر این کارشناس، بازار سرمایه با اتخاذ سیاست‌های درست و جلب اعتماد عمومی، می‌تواند جایگاه خود را مجددا احیا کند و بسازد.

کالبدشکافی اثر بحران اقتصادی در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار

ملیکا ملک‌آرا، پژوهشگر و تحلیلگر اقتصادی به ارزیابی وضعیت بازار سهام در شرایط فعلی، مولفه‌های اثرگذار بر بورس تهران و چشم‌انداز آتی آن پرداخت. وی شرایط بحران اقتصادی کنونی، وضعیت بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار را این گونه ارزیابی کرد و گفت: بازار سرمایه امروز بیش از هر زمان دیگری آینه تمام‌نمای بی‌ثباتی‌های اقتصاد کلان است. افت معاملات، خروج نقدینگی و کاهش مشارکت سرمایه‌گذاران حقیقی، نشان می‌دهد بورس از جایگاه طبیعی خود به‌عنوان موتور تامین مالی فاصله گرفته است. شاخص‌ها اگرچه در ظاهر مثبت‌اند، اما این رشد بیشتر ناشی از چند سهم بزرگ دولتی است.

وی افزود: علاوه بر این، ضعف فرهنگ سرمایه‌گذاری و اطلاعات ناکافی در میان عموم مردم باعث شده است بسیاری از فرصت‌های بازار از دست برود و رشد واقعی در تعداد کمی از نمادها متمرکز شود. این وضعیت، نیاز به آموزش سرمایه‌گذاران و ارتقای شفافیت بازار را بیش از پیش آشکار می‌کند. ملک‌آرا در شرایط بحران اقتصادی کنونی، ریشه‌های اصلی بحران بازار سرمایه را عنوان کرد: مهم‌ترین بحران فعلی ریشه در تورم مزمن، سیاست‌های ارزی ناپایدار، تصمیمات شتاب‌زده، مداخلات دستوری و نبود ثبات مقرراتی دارد.

کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: این عوامل باعث کاهش اطمینان سرمایه‌گذاران و افزایش رفتارهای هیجانی در بازار شده‌اند، به‌طوری که بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را از بورس خارج کنند. علاوه بر این، نبود هماهنگی کافی میان نهادهای اقتصادی و بانک مرکزی عمق بحران را تشدید کرده است.

وی در شرایط بحران اقتصادی کنونی، چشم‌انداز کوتاه‌مدت و میان‌مدت بورس با تداوم رکود و نوسانات مقطعی در کوتاه‌مدت ارزیابی کرد و گفت: در کوتاه‌مدت، احتمال تداوم رکود و نوسانات مقطعی زیاد است. اما در میان‌مدت، آینده بورس وابسته به دو عامل کلیدی است؛ مورد اول، اصلاح ساختار سیاستگذاری داخلی و عامل دوم، کاهش فشارهای خارجی است.

در صورت اعمال اصلاحات ساختاری و مدیریت ریسک‌های اقتصادی، بورس می‌تواند به تدریج اعتماد سرمایه‌گذاران را بازگرداند و نقش فعال‌تری در تامین مالی پروژه‌های صنعتی و تولیدی ایفا کند. همچنین ایجاد ابزارهای نوین مالی می‌تواند سرمایه‌گذاران را به بازار بازگرداند و عمق آن را افزایش دهد.

کارشناس بازار سرمایه در شرایط بحران اقتصادی کنونی، مولفه‌های اصلی موثر بر بازار سرمایه ایران را متغیرهای بین‌المللی عنوان کرد. ملک‌آرا گفت: بورس ایران به‌شدت از متغیرهای جهانی تاثیر می‌پذیرد. تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی فضای سرمایه‌گذاری خارجی را بسته‌اند. از سوی دیگر، قیمت جهانی نفت، فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی سرنوشت بخش بزرگی از نمادهای بورسی را تعیین می‌کند. بنابراین بحران بورس ایران صرفا داخلی نیست، بلکه از تحولات بین‌المللی نیز اثر می‌گیرد.

افزایش تعاملات اقتصادی با کشورهای همسایه و ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک می‌تواند تا حدی فشارهای بین‌المللی را کاهش دهد. همچنین مدیریت هوشمند ذخایر ارزی و تنوع‌بخشی به صادرات غیرنفتی می‌تواند تاثیر تحولات جهانی را تعدیل کند.

 کارشناس بازار سرمایه در شرایط بحران اقتصادی کنونی، راهکارهایی برای بازگشت اعتماد و ثبات به بازار سرمایه پیشنهاد کرد: بازگشت اعتماد نیازمند راه‌حل چندوجهی است. تثبیت سیاست‌های کلان اقتصادی، الزام شرکت‌ها به شفافیت و توسعه ابزارهای مالی متنوع برای مدیریت ریسک، حمایت حقوقی از سرمایه‌گذاران خرد و پرهیز از تصمیم‌گیری‌های دستوری و مقطعی از جمله مواردی هستند که به بازگشت اعتماد به بازار سرمایه کمک می‌کنند.

وی افزود: بدون اعتمادسازی، هیچ بسته حمایتی اقتصادی نمی‌تواند بورس را نجات دهد. ترویج فرهنگ سهامداری طولانی‌مدت و ارتقای سواد مالی سرمایه‌گذاران نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. ایجاد مکانیسم‌های تشویقی برای سرمایه‌گذاری پایدار می‌تواند زمینه بازگشت جریان نقدینگی به بورس را فراهم کند.

این کارشناس بازار سرمایه آینده بورس تهران در اقتصاد ایران را این گونه پیش‌بینی کرد: اگر اصلاحات نهادی جدی و سیاستگذاری هوشمندانه اجرا شود، بازار سرمایه می‌تواند بار اصلی تامین مالی تولید را به دوش بکشد و سهم آن از اقتصاد به‌طور چشم‌گیری افزایش یابد. اما در صورت تداوم وضعیت کنونی، بورس همچنان در چرخه‌های تکراری رونق و رکود گرفتار خواهد ماند و نقش آن در توسعه اقتصادی ایران کمرنگ‌تر می‌شود.

وی در پایان تاکید کرد: همچنین، بازار سرمایه می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای جذب سرمایه‌های خرد و تشویق به سرمایه‌گذاری مولد عمل کند، در صورتی که اعتماد عمومی و ثبات اقتصادی بهبود یابد. همچنین لازم به ذکر است که تمرکز بر اصلاحات نهادی و بهبود حکمرانی شرکتی، می‌تواند مسیر رشد پایدار بورس را هموار کند.