به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایلنا، مرتضی مکی، تحلیل‌گر مسائل اروپا، در رابطه با علل آغاز روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه و ماهیت این سازوکار پس از اجرایی شدن گفت: این سازوکار مکانیسم ماشه در جریان توافق برجام و در ماده‌های ۳۶ و ۲۶ مطرح شد که اگر هر یک از طرفین این توافق‌نامه به تعهدات خود عمل نکردند، این امکان وجود داشته باشد که به شرایط قبل از برجام بازگردیم. جمهوری اسلامی ایران پس از خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸، به مدت یک سال، خویشتن‌داری کرد و پس از آن به‌طور یک‌جانبه و در پنج گام، تعهدات خود را در توافق‌نامه برجام به تعلیق درآورد، طبق همان مفادی که در این توافق‌نامه قید شده است.
وی ادامه داد: طرف‌های اروپایی اکنون معتقدند که ایران به تعهدات خود در برجام عمل نکرده است و به همین دلیل باید به مکانیسم ماشه متوسل شوند که تحریم‌های شش‌گانه علیه ایران بازگردد. در حالی که ایران همواره در هفت سال گذشته بر این نکته تأکید کرده که اگر یکی از طرفین یعنی آمریکا یا اروپا به تعهدات خود در توافق‌نامه برجام عمل کنند، ایران هم متقابلا به تعهدات خود عمل خواهد کرد.
این کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه عملاً تعهدات طرف‌های غربی اتفاق نیفتاده است، اظهار کرد: دولت‌های اروپایی از این وضعیت و این سازوکار سوءاستفاده سیاسی می‌کنند و به این بهانه می‌خواهند جلوی منقضی شدن این توافق‌نامه و رفع تحریم‌های سازمان علیه ایران را بگیرند و شرط و شروطی را مطرح می‌کنند که اصلاً با مفاد توافق‌نامه برجام همخوانی ندارد. دو روایت اروپایی‌ها و ایران از توافق‌نامه برجام دارند. اروپایی‌ها روایت خاص خود را از توافق برجام دارند و معتقدند که ایران باید به مذاکره با آمریکا بازگردد و همکاری‌های خود را از سر بگیرد. پس از اینکه یکی از طرفین به شورای امنیت نامه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه ارسال می‌کند، باید کمیسیون مشترکی تشکیل شود و این فرایند حدود یک ماه طول می‌کشد.
مکی افزود: کمیسیون مشترک در سطح کارشناسان وزارت خارجه کشورها تشکیل می شود که در نهایت به شورای امنیت می رود و آنجا در خصوص تداوم تعلیق یا عدم تعلیق قطعنامه ۲۲۳۱ و تحریم‌های سازمان ملل رای‌گیری می شود. اگر شورای امنیت در مورد عدم تعلیق هیچ اظهارنظری نکند، تعلیق تحریم‌های سازمان علیه ایران ادامه خواهد یافت. به نظر می‌رسد که اکنون روایت اروپایی‌ها پیش خواهد رفت و اگر ایران در این یک ماه در خصوص توافق با اروپایی‌ها به نتیجه نرسد، باید منتظر بازگشت تحریم‌ها و رفتن به ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل باشیم.
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در خصوص سناریوهای پیش رو و اهدافی که اروپایی‌ها در جریان اسنپ بک دنبال می‌کنند، عنوان کرد: انگیزه اروپایی‌ها برای تمدید شش ماهه قطعنامه ۲۲۳۱ این بود که بتوانند همچنان در این شش ماه در روند مذاکرات هسته‌ای ایران نقش‌آفرینی کنند. ضمن اینکه اگر چنین تمدیدی رخ دهد، نوعی حقانیت برای خود ایجاد می‌کنند که ثابت کنند چه اقداماتی برای فعال کردن مکانیزم ماشه انجام داده‌اند. اگر ایران با این ادله و تمدید موافقت کند، قطعاً بازی کردن در زمین اروپا خواهد بود. ایران تاکنون با ادله اروپایی‌ها مبنی بر قطعنامه‌ها مخالفت کرده است و یکی از دلایلش همین است که مشروعیت به این اقدام داده نشود.
وی با اشاره به این موضوع که روسیه و چین به دنبال پیش‌نویس قطعی برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱هستند، تاکید کرد: اگر این موضوع از کانال شورای امنیت صورت گیرد، قطعاً نقش‌آفرینی آمریکایی‌ها کاهش پیدا می‌کند. در این پیش‌نویس اشاره شده بود که پس از پایان مهلت تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ ، خود به خود این قطعنامه هم منقضی خواهد شد. این چیزی است که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها قطعاً به راحتی نخواهند پذیرفت. پیش‌نویس قطعنامه‌ای که روس‌ها دارند، اگر چین هم حمایت کند، حداقل ۹ عضو شورای امنیت و پنج عضو دائم شورای امنیت را نیاز دارد. اگرچه مخالفتی با این پیش‌نویس صورت نگرفته است اما نباید امید داشت که قطعنامه روس‌ها به نتیجه‌ای در جهت بهره‌وری ایران برسد.
این کارشناس سیاسی با تاکید بر اینکه اروپایی‌ها می‌دانند به تنهایی هیچ نقش‌آفرینی در مذاکرات هسته‌ای ایران نخواهند داشت، گفت: به همین دلیل ایران را تشویق به گفت‌وگو و مذاکره با آمریکا می‌کنند. این در حالی است که آمریکایی‌ها هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند و هیچ هشدار یا تذکری در این زمینه نمی‌دهند که به نوعی تلنگری باشد برای آن‌ها تا به پاسخ ایران برای مذاکره واکنش نشان دهند. با این حال به نظر می‌رسد که ایران تاکنون برخی از عقب‌نشینی‌ها را انجام داده است.
مکی اضافه کرد: طرف آمریکایی با توجه به شرایط اقتصادی و درکی که از شرایط امنیتی منطقه دارند، تصور می‌کند که دست برتر هستند و در این شرایط نمی‌خواهند فرصتی به ایران داده شود که لازم باشد در آن چهارچوب تعهدی به ایران بدهند. از طرفی باید در نظر داشته باشیم که اسرائیل همه تلاش خود را می کند تا جلوی یک توافق با ایران را بگیرد. همچنین باید در نظر داشته باشیم اروپایی‌ها توانایی‌های لازم را ندارند یعنی اگر حتی مذاکراتشان با ما به نتیجه هم برسد، بدون اذن آمریکا و بدون ملاحظات آمریکا، قطعاً توافق تحقق پیدا نخواهند کرد.
وی عنوان کرد: اروپایی‌ها برخلاف دوره اول ریاست جمهوری ترامپ در کنار آمریکا و اسرائیل ایستاده‌اند. در زمان توافق برجام اروپایی‌ها به دنبال این بودند که منافع اقتصادی ایران را تامین کنند و وقتی موفق نشدند، اراده سیاسی آن‌ها بر حفظ برجام و جلوگیری از دو پیشنهاد قطعنامه فعال‌سازی مکانیزم ماشه توسط آمریکا بود که به آن‌ها رای منفی دادند و معتقد بودند آمریکا از برجام خارج شده است و امکان استفاده از این بند را ندارد. اکنون، اروپایی‌ها در کنار اسرائیل و آمریکا قرار گرفته‌اند و همان مطالبه را از ایران دارند که آمریکایی‌ها دارند منتها تأکید آن‌ها بر این است که ایران و آمریکا باید مذاکرات خود را آغاز کنند و روابط ایران و آمریکا برقرار شود که هر توافقی صورت بگیرد مورد موافقت و ملاحظه اروپایی‌ها خواهد بود.
این پژوهشگر حوزه اروپا در رابطه با انتظارات اروپایی‌ها از واکنش‌ها ایران تصریح کرد: اروپایی‌ها همچنین این نکته را مدنظر دارند که هرگونه تلاش در جهت بازگشت تحریم‌ها و واکنش‌هایی که ایران می‌تواند نسبت به این اقدام انجام دهد، پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی در سطح امنیت منطقه خواهد داشت. این بی‌ثباتی و ناپایداری برای اروپایی‌ها مطلوب نیست، اما آن‌ها اراده و توانایی لازم را در چهارچوب منابع بلندمدت خود ندارند. لابی اسرائیل و آمریکا اکنون نقش‌آفرین در این صحنه است و به نظر می‌رسد که ایران باید در این شرایط سخت، یک ابتکار عمل به خرج دهد که به نوعی انعطاف ایجاد کند تا به عنوان کارتی برای معامله با اروپایی‌ها باشد. این امر نیازمند یک انسجام در سیاست خارجی و وحدت در داخل کشور است.
مکی در پاسخ به این سوال که فعال شدن مکانیسم ماشه چه تبعاتی برای ایران به همراه خواهد داشت، بیان کرد: شاید گفته شود مکانیسم ماشه به ذات مشکلی ایجاد نمی‌کند و گفته می‌شود همین تحریم‌ها را آمریکا علیه ایران اعمال می‌کند و ما با این همه تحریم‌ها زندگی می‌کنیم، اما شرایطی که ایران پس از بازگشت تحریم‌ها با آن مواجه می‌شود، بحث روانی، امنیتی و سیاسی است که به دنبال بازگشت تحریم‌ها برای ایران ایجاد خواهد شد. به هر حال این تحریم‌ها دیگر تحریم‌های آمریکا نخواهد بود، بلکه تحریم‌های سازمان ملل خواهند بود و همه کشورهای عضو سازمان ملل باید روابط خود را با ایران به کمیته مربوطه در سازمان ملل گزارش دهند.
وی خاطرنشان کرد: با فعال شدن مکانیسم ماشه کشورها اجازه پیدا می‌کنند حتی در آب‌های آزاد، کشتی‌های تجاری ایران را بازرسی کنند. مهم‌تر از این، بازگشت ایران به ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل، دوباره ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی برای منطقه و جهان معرفی خواهد کرد. تهدیدات آمریکا و اسرائیل هم برای ایران جدی‌تر خواهد شد و شرایط انزوای ایران بیشتر خواهد شد. تبعات سیاسی، امنیتی و اقتصادی، خطراتی هستند که با اسنپ بک برای ایران به وجود خواهد آمد.
