عصر ایران - در عصر ناوبری ماهواره ای و کامپیوترهای فوق سریع، تصور اینکه فضانوردان تنها چند دهه پیش برای پیدا کردن راه خود در فضا به یک ابزار مکانیکی وابسته بودند، دشوار است. گلوبوس اینک (Globus INK)، یک کامپیوتر ناوبری آنالوگ ساخت شوروی، دقیقاً چنین ابزاری بود. این دستگاه، که از دهه 1960 تا اوایل دهه 2000 در فضاپیماهای سرنشین دار وُستوک، وُسکاد و سایوز مورد استفاده قرار گرفت، نمادی از نبوغ مهندسی در دوران اوج رقابت های فضایی است.
گلوبوس اینک یک دستگاه الکترومکانیکی پیچیده بود که با استفاده از مجموعه ای از چرخ دنده ها، موتورها و حسگرها کار می کرد. در قلب این سیستم، یک کره زمین کوچک قرار داشت که به طور پیوسته در حال چرخش بود. این کره با استفاده از اطلاعاتی که از حسگرهای داخلی فضاپیما دریافت می کرد (مانند شتاب و جهت گیری)، موقعیت لحظه ای فضاپیما را روی سطح خود شبیه سازی می کرد.
نمایشگر اصلی این دستگاه شامل یک صفحه شیشه ای شفاف با خطوط صلیبی شکل بود. زمانی که فضاپیما بر فراز منطقه ای خاص از زمین قرار می گرفت، این خطوط دقیقاً روی آن نقطه از کره کوچک قرار می گرفتند و فضانوردان می توانستند به راحتی موقعیت خود را شناسایی کنند. این قابلیت، به ویژه برای تشخیص موقعیت های کلیدی مانند زمان ورود به مدار یا عبور از روی یک کشور خاص، بسیار ارزشمند بود.
گلوبوس اینک فقط یک ابزار نمایش نبود، بلکه یک کامپیوتر ناوبری کاملاً کاربردی بود. این دستگاه دارای صفحاتی برای نمایش دقیق طول و عرض جغرافیایی بود و یک شمارشگر ویژه، تعداد مدارهایی که فضاپیما کامل کرده بود را نشان می داد. یکی از مهم ترین ویژگی های آن، توانایی نمایش زمان ورود به سایه زمین (شب) و خروج از آن (روز) بود که برای مدیریت مصرف انرژی و برنامه ریزی فعالیت های خارج از فضاپیما حیاتی بود.
افزون بر این، در شرایط اضطراری، فضانوردان می توانستند با فعال کردن حالت فرود، محل احتمالی فرود را روی کره مشاهده کنند. این قابلیت به آنها کمک می کرد تا در صورت نیاز به بازگشت اضطراری، برای فرود در منطقه مناسب آماده شوند. در شرایطی که ارتباطات رادیویی قطع می شد یا سیستم های دیجیتال از کار می افتادند، گلوبوس اینک به عنوان یک پشتیبان حیاتی عمل می کرد.
با پیشرفت تکنولوژی و ظهور کامپیوترهای دیجیتال کوچک و قدرتمند، سیستم های ناوبری مکانیکی کم کم منسوخ شدند. در سال 2002، گلوبوس اینک در فضاپیماهای سایوز با یک سیستم دیجیتال جایگزین شد. با این حال، اهمیت تاریخی این دستگاه غیرقابل انکار است.
گلوبوس اینک یادآور دورانی است که فضانوردان شوروی با تکیه بر ابزاری جذاب و پیچیده، مرزهای اکتشافات فضایی را جابجا کردند. این دستگاه نه تنها یک ابزار علمی بود، بلکه نمادی از اعتماد به مهندسی مکانیکی و خلاقیت انسانی در شرایط سخت و دشوار فضایی محسوب می شود. امروزه نمونه های گلوبوس اینک در موزه های هوافضا به عنوان یادگاری ارزشمند از دوران قهرمانی های فضایی به نمایش گذاشته شده اند.
