به گزارش خبرآنلاین، جدیدترین مواضع مسکو در قبال این موضوع در تماس تلفنی رؤسای‌جمهور و همچنین تماس وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه ابراز و با انتشار مواضع مسکو در یک روزنامه روس تکمیل شد.
به گزارش ایرنا، در هنگامه‌ای که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بر خلاف اصول معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای موسوم به ان‌پی‌تی، حق غنی‌سازی ایران را نادیده می‌گیرد، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در تماس تلفنی با مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور تأکید کرد: برخورداری جمهوری اسلامی ایران از حق غنی‌سازی اورانیوم از نظر روسیه، کلیدی و قطعی است.
پوتین که کشورش عضو دائم شورای امنیت و دارای حق وتو است، افزود: امیدوارم که مذاکرات بر سر موضوع قطعنامه ۲۲۳۱ (که شورای امنیت سازمان ملل در تأیید توافق برجام تصویب کرد) نیز به سرانجام مطلوب برسد.
در میانه گمانه‌زنی‌ها درباره بده و بستان «پوتین» و «ترامپ» در فضای غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی، تماس تلفنی رئیس‌جمهور روسیه با همتای ایرانی خود با نکته‌ای ظریف نیز همراه بود؛ آنجا که پوتین به پزشکیان گفت: گفت‌وگوهای صورت گرفته در این نشست به طور کامل درباره مسأله اوکراین بوده است.
پزشکیان نیز با قدردانی از مواضع دولت روسیه در رابطه با حق غنی‌سازی جمهوری اسلامی ایران، افزود: ایران بر اساس مبانی اعتقادی و دکترین دفاعی خود، هرگز به دنبال ساخت سلاح اتمی نبوده، نیست و نخواهد بود.
خط تماس دیپلماتیک تهران و مسکو پیش از آن ۳۱ مرداد ۱۴۰۴ و ساعاتی پس از تماس وزیر امور خارجه ایران با همتایان وی از سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) موسوم به تروئیکای اروپایی برقرار شد.
ساعاتی قبل از این تماس، عباس عراقچی با وزیران امور خارجه سه کشور اروپایی و نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی گفت‌وگو کرده بود که طرفین مقرر کردند که سه‌شنبه (امروز)، گفت‌وگوهای طرفین در سطح معاونان وزیران امور خارجه در ژنو برگزار شود.
بنا بر گزارش وزارت امور خارجه، عراقچی و سرگئی لاوروف همتای روس وی در تماس تلفنی خود تصریح کردند، سه کشور اروپایی فاقد صلاحیت قانونی و اخلاقی برای توسل به سازوکار حل اختلاف برجام با هدف بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت هستند.
وزارت امور خارجه روسیه نیز با اشاره به ویژگی راهبردی ماهیت روابط مسکو و تهران به دنبال امضای معاهده جامع راهبردی توسط رؤسای جمهور دو کشور گزارش داد: عراقچی در این تماس تلفنی لاوروف را به طور مفصل در جریان نتایج گفتگوی تلفنی خود با همکارانش از انگلیس، آلمان و فرانسه در مورد حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران قرار داد.
بنا بر این گزارش، وزیر امور خارجه روسیه، آمادگی خود را برای ادامه مشارکت قابل توجه در تلاش‌های دیپلماتیک برای عادی‌سازی اوضاع پیرامون برجام و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه اعلام کرد.
روسیه و اسنپ‌بک
اکتبر ۲۰۲۵ (آبان ۱۴۰۴) موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ و لغو کامل قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران است. این در حالی است که متعاقب خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، در روند اجرای کامل این توافق خلل ایجاد شد و طرف اروپایی نیز به تعهدات خود در زمینه کاهش تحریم‌ها پایبند نبود.
از ابتدای زمزمه‌های مربوط به استفاده اروپا از مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) برای بازگرداندن تحریم‌هایی ضدایرانی که به موجب امضای برجام لغو شده‌اند، مسکو موضعی قاطع را اتخاذ کرد.
از آن جمله، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه بهمن ۱۴۰۳ در مصاحبه‌ای اختصاصی به ایرنا گفت: با توجه به اجرا نشدن الزامات شورای امنیت از طرف کشورهای اروپایی در قطعنامه ۲۲۳۱ این شورا، آنها مانند طرف آمریکایی حق ندارند در مسیر بازگرداندن تحریم‌های لغو شده حرکت کنند.
ماریا زاخارووا افزود: سازوکار بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه تهران که در غرب به آن «بازگشت سریع» (اسنپ‌بک) می‌گویند، برای شرایطی ایجاد شد که ایران، نخستین کشوری باشد که برجام را نقض کند.
وی ادامه داد: تحریم‌های علیه ایران برای شرایطی طراحی نشده بود که ایالات متحده نخستین کشوری باشد که مفاد توافق هسته‌ای و مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل را نقض کند و باعث ایجاد بحران درازمدت در اجرای آن شود.
وی گفت: تخلفات واشنگتن به یک تغییر اساسی منجر شد که بر شیوه استفاده از سازوکار «اسنپ‌بک» تأثیر گذاشته است و استفاده از این سازوکار بدون حل و فصل وضعیت مربوط به اقدامات غیرقانونی آمریکا پذیرفته نیست.
سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه یادآور شد: الگوی رفتار بد آمریکا به کشورهای اروپایی شرکت‌کننده در مذاکرات برجام و همچنین دیگر کشورهای اتحادیه اروپا سرایت کرد. آنها آشکارا در مسیر تضعیف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گام برداشتند و با طرح ادعای عدم اطمینان از اجرای صحیح برجام، از اجرای تعهدات خود در زمینه رفع تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی علیه ایران خودداری کردند.
بن‌بست
نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز بارها درباره پیامدهای اقدامات ضد ایرانی تروئیکای اروپایی سخن گفته و هشدار داده است. میخائیل اولیانوف شنبه با انتشار مطلبی در کانال تلگرامی‌اش که در کانال رسمی وزارت امور خارجه روسیه نیز بازنشر شد، نوشت: بیایید برای لحظه‌ای مسائل حقوقی و رویه‌ای را که مطمئناً به سه کشور اروپایی حق انجام این کار را نمی‌دهد، کنار بگذاریم و بیایید از منظری صرفاً سیاسی به موضوع نگاه کنیم.
این دیپلمات روس افزود: بجاست بپرسیم که آیا «سه کشور اروپایی» راهبرد برون رفت و بینش در خصوص نحوه یافتن راه حل برای خروج از بن بستی که آنها قصد دارند وارد آن بشوند، دارند. پاسخ به این پرسش ها، ظاهراً منفی است.
وزارت خارجه روسیه: اروپایی‌ها در حرف، طرفدار دیپلماسی و مذاکره هستند
روزنامه کامرسانت چاپ مسکو نیز در گزارشی به بررسی موضع این کشور در قبال موضوع اسنپ‌بک پرداخته است.
این روزنامه به نقل از اداره اطلاعات و مطبوعات وزارت امور خارجه روسیه نوشت: تهدیدهای انگلیس، آلمان و فرانسه برای فعال کردن سازوکار بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد که قبلاً لغو شده بودند یک عامل بی‌ثبات‌کننده جدی است.
بنا بر این گزارش، وزارت امور خارجه روسیه خاطرنشان کرد: در حرف، اروپایی‌ها طرفدار دیپلماسی و مذاکره هستند، اما رفتار آنها این چشم‌انداز را از بین می‌برد و باعث می‌شود که در مورد علاقه آنها به حل مسائلی که مطرح می‌کنند، تردید ایجاد شود.
مسکو یادآور شد: تصمیم برای گنجاندن یک مکانیسم ویژه به نام «اسنپ بک» که هیچ مشابهی در رویه شورای امنیت ندارد، در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که در حمایت از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران تصویب شد، در مرحله نهایی مذاکرات در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گرفته شد. ایران به نفع هرچه زودتر به نتیجه رسیدن برجام، به این امر رضایت داد و از این طریق، قصد خود را برای رعایت دقیق تعهدات پذیرفته شده تأیید کرد.
وزارت امور خارجه روسیه افزوده است: برجام، که به درستی یک دستاورد تاریخی بزرگ دیپلماسی بین‌المللی محسوب می‌شود، در حال حاضر عمدتاً فقط روی کاغذ وجود دارد.
دستگاه دیپلماسی روسیه خاطرنشان کرد: این وضعیت، نتیجه مستقیم نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی است.
وزارت خارجه روسیه تصریح کرد: غربی‌ها به تعهدات خود عمل نخواهند کرد، آنها در تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای کارشکنی کردند. در عین حال، آنها سرسختانه مسئولیت فروپاشی آن را به گردن تهران می‌اندازند و سعی می‌کنند در جامعه بین‌المللی این حس را ایجاد کنند که برنامه هسته‌ای ایران یک تهدید اجتناب‌ناپذیر است که می‌توان با هر وسیله‌ای با آن مقابله کرد.
اقدامات ضدایرانی غرب، هیچ ارتباطی با موضوع عدم اشاعه هسته‌ای ندارد
وزارت امور خارجه روسیه خاطرنشان کرد: اهداف کشورهای غربی در اقدامات ضدایرانی، مدت‌هاست که مشخص است و «هیچ ارتباطی با عدم اشاعه هسته‌ای ندارند»؛ اقدامات آنها تأثیر مخربی بر معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای دارد.
رویکرد غیرقابل دفاع از نظر حقوق بین‌الملل
مسکو تأکید کرد: چنین رویکردی از نظر حقوق بین‌الملل کاملاً غیرقابل قبول و غیرقابل دفاع است و زمانی که پارامترهای برنامه هسته‌ای یک یا چند عضواز خارج دیکته می‌شود، سابقه بدی ایجاد می‌شود.
وزارت امور خارجه روسیه خاطرنشان کرد: همه کشورهای عضو معاهده ان‌پی‌تی حق دارند «تحقیق، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای را برای اهداف صلح‌آمیز بدون تبعیض» و مطابق با سایر مواد این توافق‌نامه توسعه دهند.
تروئیکای اروپایی حقی ندارد
وزارت امور خارجه روسیه باری دیگر تأکید کرد: تروئیکای اروپایی در شرایطی که تعهدات خود را در برجام انجام نداده و ناقض اساسی قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بوده است، حقی ندارد که از ابزارهای پیش‌بینی شده در آن استفاده کند؛ این موضوع یکی از اصول حقوق بین‌الملل است.
در این گزارش آمده است: به عبارت ساده، از آنجایی که خود اروپایی‌ها از توافق ایران و قطعنامه مربوطه شورای امنیت سازمان ملل متحد (طبق مفاد آن، قرار بود تحریم‌های یکجانبه خود علیه ایران را به طور کامل لغو کنند، که این کار را نکردند) پیروی نمی‌کنند، نمی‌توانند از مفاد آن استفاده کنند.
روزنامه کامرسانت در ادامه به نقل از اداره اطلاعات و مطبوعات وزارت امور خارجه روسیه افزود: تلاش‌های کشورهای اروپایی برای ارائه این موضوع به گونه‌ای که گویی می‌توانند بدون اجرای برجام از مفاد قطعنامه استفاده کنند غیرقابل دفاع است؛ آنها حق ندارند «شکایت» را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهند، زیرا آنها رعایت رویه‌های لازم برای مرحله حل اختلاف در کمیسیون مشترک برجام را که در این مورد تشکیل جلسه نداده است، تضمین نکرده‌اند. هرگونه اقدامی که رویه توافق شده را دور بزند، نقض فاحش قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است.
در صورت اعلام اسنپ‌بک، تعهدی برای سایر کشورها نیست
وزارت امور خارجه روسیه در ادامه تأکید کرد: هر گامی که اروپایی‌ها بردارند و از مسائل توافق‌شده در شورای امنیت منحرف شوند، نمی‌تواند تعهدات قانونی برای سایر کشورها به همراه داشته باشد.
این وزارتخانه خاطرنشان کرد: غربی‌ها می‌توانند به سادگی اعلام کنند که مکانیسم ماشه اجرا شده است و از سایر کشورها بخواهند که از خواسته‌های غیرقانونی آنها برای اعمال فشار بر تهران پیروی کنند. اما چنین ترفندهایی هیچ تعهد قانونی بین‌المللی ایجاد نمی‌کند.
روسیه از تصمیم غرب، پیروی نخواهد کرد
مسکو تأکید کرد: حتی اگر کشورهای غربی اعلام کنند که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بازگردانده شده‌اند، روسیه از آنها پیروی نخواهد کرد.
امکان وتوی قطعنامه‌های ضدایرانی، دلیل عجله اروپا
وزارت امور خارجه روسیه افزوده است: اهمیت دارد که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد به طور خودکار در ۱۸ اکتبر منقضی شود؛ پس از این تاریخ، مفهوم «اسنپ بک» بی‌اهمیت خواهد شد و هرگونه اقدام بین‌المللی علیه ایران مستلزم تأیید (یا عدم مخالفت) پنج عضو دائم شورای امنیت خواهد بود.
مسکو خاطرنشان کرد: پس از این تاریخ، روسیه قادر خواهد بود هرگونه قطعنامه ضد ایرانی را صرفاً با استفاده از حق وتو خود مسدود کند، به همین دلیل است که «تروئیکای اروپایی» ظاهراً برای حل مسأله تحریم‌ها قبل از اواسط اکتبر عجله دارد.
توصیه مسکو به اروپا: به دیپلماسی برگردید
وزارت امور خارجه روسیه در ادامه تصریح کرد: اروپایی‌ها با انحراف موضوع اسنپ بک، وقت و انرژی گرانبها را هدر می‌دهند؛ ما باید به دیپلماسی برگردیم و بر این اساس، در مورد راه‌های ممکن برای از بین بردن هرگونه سوءظن و پیش‌داوری در مورد انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز ایران بر اساس قوانین بین‌المللی و با در نظر گرفتن منافع جمهوری اسلامی ایران، از جمله حق غنی‌سازی اورانیوم برای نیازهای غیرنظامی تحت کنترل بین‌المللی، توافق کنیم.
گمانه‌زنی‌ها درباره پیش‌نویس قطعنامه روسیه
از سوی دیگر، برخی منابع از ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای از سوی روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل خبر داده اند.
در این زمینه، از لارنس نورمن خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال چنین نقل قول شده است: پیش‌نویس روسیه حاوی بندی است که می‌گوید در صورت تمدید ۲۲۳۱ امکان استفاده از مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) در آینده از بین می‌رود.
نورمن مدعی شده است: وجود این بند در سند روسیه موجب خواهد شد که سه کشور اروپایی اعتمادی به نیت مسکو نداشته باشند؛ وی در عین حال اذعان کرده که این تفسیر ممکن است نادرست باشد.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران سه‌شنبه چهارم شهریور ۱۴۰۴ در پاسخ به این سوال ایرنا که «خبری مبنی بر ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای از سوی روسیه برای تمدید قطعنامه ٢٢٣١ منتشر شده است، آیا این خبر را تایید می‌کنید و تهران در جریان این اقدام بود؟» گفت: در خصوص پیش‌نویس قطعنامه روسیه نیز باید بگویم که ما در جریان کامل آن قرار داریم، متن را بررسی می‌کنیم و مواضع خود را در این زمینه اعلام خواهیم کرد.
اسماعیل بقائی افزود: زمانی که ما به‌صراحت معتقدیم که چنین حقی وجود ندارد و طرف‌های اروپایی مجاز نیستند از این سازوکار برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت استفاده کنند، به این معناست که برنامه‌ای روشن داریم. در همین راستا تلاش‌های گسترده‌ای صورت گرفته است تا مانع از وقوع چنین امری شویم. گفت‌وگوهایی که امروز در ژنو در جریان است، پس از تماس‌های تلفنی وزیر امور خارجه با همتایان خود و همچنین با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و نیز رایزنی‌هایی که با سایر اعضای شورای امنیت و به‌ویژه روسیه انجام گرفته، همه در همین مسیر است.
سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: دستگاه دیپلماسی، با آگاهی از اینکه چنین رخدادی آثار نامطلوبی خواهد داشت، و با این باور که سه کشور اروپایی نه از منظر حقوقی و نه از منظر اخلاقی صلاحیت استفاده از این سازوکار موسوم به اسنپ‌بک را ندارند، مدت‌هاست که این موضوع را در دستور کار خود قرار داده است. امیدواریم نتایج این تلاش‌ها مثبت و ثمربخش باشد.
۳۱۰۳۱۰
