به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش درباره خطرات غذا دادن به حیوانات گفت: حیوان آزاری و حیوان دوستی در قالب غذا دادن به حیوانات در یک راستا هستند. وقتی به یک حیوان غذا داده می شود این حیوان با انسان مانوس و به مراکز مسکونی و شهری نزدیک می شود و ممکن است توسط عده ای حیوان آزار مورد اذیت قرار گیرد.ابتدا حیوان با غذا خوردن به دست انسان به او اعتماد می کند و از طرف دیگر مورد آزار بعضی انسان هایی که مشکلات روحی دارند قرار می گیرد.نکته خطرناک تر اینکه غذا رسانی به حیوانات آنها را در معرض خطر انقراض و مرگ قرار می دهد.
در بسیاری از کشورها غذا دادن به حیوانات غیر قانونی است و تابلوهای هشدار دهنده در مناطقی که امکان نزدیک شدن انسان به حیات وحش وجود دارد، نصب شده است و حتی در بعضی موارد جریمه های سنگین نیز در نظر گرفته شده است.
تغذیه حیات وحش موجب عدم تعادل در محیط زیست می شود
در روز‌های اخیر ویدئویی از غذا دادن به یک قلاده خرس در منطقه کوه‌های سبلان در فضای مجازی منتشر و به سرعت بازدید زیادی دریافت کرده است. این اقدام که ظاهراً از سر دلسوزی و محبت نسبت به حیوانات وحشی صورت گرفته، می‌تواند پیامدهای بسیار منفی و خطرناکی برای سلامت حیوانات و همچنین امنیت مردم به همراه داشته باشد.
کارشناسان حیات وحش و محیط زیست بار‌ها هشدار داده‌اند که غذا دادن به حیوانات وحشی، از جمله خرس‌ها، باعث تغییر رفتار طبیعی آنها شده و ممکن است باعث وابستگی حیوان به انسان‌ها شود. این وابستگی می‌تواند منجر به کاهش توانایی حیوان برای یافتن غذا به صورت طبیعی، افزایش خطرات بیماری و در نهایت بروز حوادث ناگوار برای انسان‌ها و خود حیوانات شود.
همچنین، غذا دادن به خرس‌ها ممکن است موجب نزدیک شدن آنها به مناطق مسکونی و افزایش خطرات برخورد‌های خطرناک شود که این موضوع نه تنها سلامت و امنیت انسان‌ها را به خطر می‌اندازد بلکه ممکن است به آسیب جدی به جمعیت خرس‌ها نیز منجر گردد.
رفتار غذا دادن به حیوانات وحشی و شهری در ایران، یکی از پدیده‌های رایج و به ظاهر محبت‌آمیز است که بسیاری آن را نشانه‌ای از ارتباط انسانی با طبیعت و ابراز مهربانی می‌دانند. اما یافته‌های علمی و پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی به وضوح نشان می‌دهد که این عمل هرچند از سر نیت خیرخواهانه انجام می‌شود، پیامدهای منفی و گسترده‌ای را به همراه دارد که نه تنها سلامت حیوانات را تهدید می‌کند، بلکه تعادل محیط زیست را برهم زده و سلامت عمومی جامعه را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.
حیوانات وحشی طی هزاران سال سازگاری با محیط زیست خود، الگو‌های غذایی مشخص و متعادلی داشته‌اند و ورود ناگهانی غذا‌های غیرطبیعی و نامتناسب از سوی انسان‌ها باعث ایجاد اختلالات جدی در چرخه طبیعی تغذیه و رفتار‌های اجتماعی آنان می‌شود.
این اختلالات شامل وابستگی غذایی، تغییر در رفتار‌های اجتماعی و افزایش پرخاشگری، تغییرات غیرطبیعی در جمعیت گونه‌ها، تخریب زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی است که می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی بسیار سنگینی به دنبال داشته باشد.
از سوی دیگر، حیوانات شهری مانند سگ‌ها و گربه‌های ولگرد نیز در اثر تغذیه مکرر انسان‌ها با مواد غذایی غیرمناسب، دچار افزایش بی‌رویه جمعیت، شیوع بیماری‌های پوستی و تنفسی و همچنین بروز خطرات بهداشتی و امنیتی برای ساکنان شهر‌ها می‌شوند که این امر موجب بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای می‌گردد.
در ایران نمونه‌های متعددی از این پیامد‌ها مشاهده شده است؛ به طور مثال در پارک جنگلی سراوان در استان مازندران، گردشگران با تغذیه پرندگان و جوندگان باعث تجمع غیرطبیعی جمعیت آنان شده‌اند که این امر منجر به تخریب پوشش گیاهی منطقه و گسترش بیماری‌های انگلی گردیده و برخی پرندگان نیز به علت ضعف ناشی از بیماری تلف شده‌اند.
همچنین در منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان، تغذیه انسان‌محور آهوان و قوچ‌ها باعث افزایش غیرطبیعی جمعیت این گونه‌ها شده و فشار سنگینی بر زیستگاه‌های طبیعی وارد آورده است؛ این موضوع به شیوع بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان نیز دامن زده و موجب تلفات قابل توجهی در میان جمعیت این حیوانات شده است.
در شهر‌های بزرگ ایران همچون تهران و اصفهان نیز تغذیه سگ‌ها و گربه‌های ولگرد با مواد غذایی غیرمجاز و نامناسب، عامل شیوع بیماری‌های پوستی، عفونی و تنفسی شده است که به تبع آن، افزایش تصادفات جاده‌ای و خسارات اقتصادی نیز گزارش شده است.
علاوه بر این، در باغ‌وحش‌ها و پارک‌های شهری نیز تغذیه غیرمجاز حیوانات باعث بروز مشکلاتی نظیر چاقی مفرط، اختلالات گوارشی و تضعیف سیستم ایمنی آنها شده است که سلامت و بقای این گونه‌ها را به مخاطره انداخته است.
تجربیات جهانی و ضرورت بومی‌سازی سیاست‌ها
نگاهی به تجربیات جهانی نیز نشان می‌دهد که مدیریت و کنترل دقیق این پدیده از اهمیت حیاتی برخوردار است. در کشور‌های پیشرفته‌ای، چون کانادا و آمریکا، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای ممنوعیت تغذیه حیوانات وحشی در پارک‌های ملی وضع شده است که این قوانین به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها و کاهش شیوع بیماری‌های واگیردار کمک شایانی کرده‌اند.
در اروپا پروژه‌های فرهنگ‌سازی و آموزش‌های همگانی به طور گسترده‌ای در کاهش این رفتار مؤثر بوده و در ژاپن نیز با اجرای مدیریت جامع جمعیت حیوانات شهری و وحشی همراه با برنامه‌های آموزشی، مشکلات مرتبط با تغذیه انسانی به حداقل رسیده است. این تجربیات موفق جهانی به وضوح بر لزوم تدوین سیاست‌های یکپارچه، وضع قوانین مشخص و فرهنگ‌سازی گسترده در ایران تأکید دارند تا بتوان این معضل را به صورت پایدار و علمی مدیریت کرد.
پیامدهای بهداشتی خوراک‌های انسانی برای حیوانات
از دیدگاه بهداشتی، خوراک‌های انسانی که اغلب حاوی مواد افزودنی، نمک، شکر و چربی‌های ناسالم هستند، برای حیوانات مضر بوده و می‌توانند منجر به بروز بیماری‌های گوارشی و ضعف سیستم ایمنی در آنها شوند.
علاوه بر این، تجمع حیوانات در مکان‌هایی که غذا داده می‌شود، محیط مناسبی برای گسترش بیماری‌های مشترک انسان و حیوان مانند هاری، آنفلوآنزای پرندگان، توکسوپلاسموز و بیماری‌های انگلی فراهم می‌کند که تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است.
افزایش غیرطبیعی جمعیت حیوانات شهری به ویژه سگ‌ها و گربه‌های ولگرد نیز باعث کاهش کیفیت زندگی مردم، بروز خطرات بهداشتی و امنیتی و خسارات اقتصادی ناشی از تصادفات و تخریب زیرساخت‌ها شده است.
کارشناسان محیط زیست و دامپزشکان بار‌ها بر این نکته تأکید کرده‌اند که تغذیه حیوانات، چه شهری و چه وحشی، ضمن ایجاد اختلال در تعادل محیط زیست، سلامت جامعه را نیز به مخاطره می‌اندازد.
به گفته دکتر مریم رضایی، کارشناس محیط زیست دانشگاه تهران، این رفتار نادرست باعث کاهش تنوع زیستی و تهدید سلامت عمومی شده و آگاهی‌بخشی عمومی نقش مهمی در اصلاح این روند دارد.
همچنین دکتر علی کاشانی، دامپزشک متخصص، معتقد است که خوراک‌های انسانی برای حیوانات نامناسب بوده و منجر به بیماری‌های گوارشی و ضعف سیستم ایمنی می‌شود و خطر شیوع بیماری‌های مشترک انسان و حیوان را افزایش می‌دهد.
نرگس رحیمی، فعال محیط زیست، نیز با اشاره به تجربه میدانی خود بیان می‌کند که بسیاری از مردم از پیامدهای مخرب این رفتار آگاهی ندارند و آموزش‌های میدانی و رسانه‌ای می‌تواند نقش موثری در کاهش این معضل ایفا کند.
حر منصوری، فعال محیط زیست، درباره غذا دادن به حیوانات و به ویژه پرندگان میانکاله اظهار داشت که متأسفانه این روند تغذیه موجب انحراف مسیر گونه‌های قو مانند قوی فریادکش از سمت میانکاله شده و در حال حاضر حضور قو‌ها در منطقه سرخ رود بیش از توان اکولوژیکی آن منطقه است.
وی با ابراز تأسف از افراط و تفریط در رفتار‌های حیوان‌دوستی افزود که در یکی از تالاب‌های استان مازندران، یک گروه زیست محیطی اقدام به توزیع ۵۳ تن گندم به عنوان غذا برای پرندگان کرده‌اند که ۴۰ تن از آن مصرف نشده و فاسد شده و بوی تعفن تالاب را فراگرفته است.
این نمونه‌ها بیانگر پیامدهای جدی زیست‌محیطی، بهداشتی و اجتماعی است که می‌تواند تعادل اکوسیستم‌ها را برهم زده و سلامت عمومی را به مخاطره اندازد.
علاوه بر این، غذا دادن غیرمسئولانه و مکرر به حیوانات در برخی مناطق منجر به تجمع غیرطبیعی جمعیت آنان شده و بیماری‌های واگیرداری همچون بیماری‌های انگلی، ویروسی و باکتریایی در میان آنها شیوع یافته است.
برای نمونه در منطقه حفاظت شده توران، موارد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های انگلی در میان آهوان افزایش یافته است که این موضوع مستقیماً به تغذیه نامناسب و تجمع بیش از حد جمعیت مرتبط است. در شهر‌های بزرگ نیز سگ‌ها و گربه‌های ولگرد به علت مصرف خوراک‌های ناسازگار و تماس با زباله‌ها دچار بیماری‌های مزمن شده و بسیاری از آنها تلف شده‌اند.
پیامدهای تغذیه حیوانات وحشی در مناطق گردشگری
در مناطق گردشگری، تغذیه حیوانات وحشی باعث کشیده شدن آنها به مکان‌های پرجمعیت و غیرطبیعی شده که در اثر تصادفات، درگیری‌های فیزیکی و استرس شدید، مرگ و میر آنان افزایش می‌یابد.
همچنین ورود مواد غذایی آلوده یا فاسد، موجب عفونت و مسمومیت شده و حیوانات زیادی را به کام مرگ می‌کشاند. تجمع غیرطبیعی جمعیت حیوانات در یک نقطه، منابع طبیعی آب و غذا را کاهش داده و به ضعف جسمی، گرسنگی و مرگ ناشی از رقابت شدید منجر می‌شود که این روند به شدت سلامت گونه‌ها را به خطر می‌اندازد.
برخی نمونه‌های بارز این تأثیرات مخرب در ایران عبارتند از: منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان که در آن غذا دادن غیرمسئولانه به آهوان و قوچ‌ها باعث تجمع غیرطبیعی جمعیت و شیوع بیماری‌های انگلی شده است، پارک جنگلی سراوان در مازندران که تغذیه مکرر پرندگان توسط گردشگران به تجمع بیش از حد و شیوع بیماری‌های تنفسی و انگلی منجر شده و در شهر تهران که تغذیه سگ‌ها و گربه‌های ولگرد با مواد غذایی نامناسب باعث شیوع بیماری‌های پوستی و عفونی شده است.
همچنین در شهر مشهد نیز افزایش تصادفات منجر به مرگ سگ‌ها و گربه‌ها گزارش شده که ناشی از تجمع بیش از حد این حیوانات در مناطق تغذیه شده است.
با توجه به موارد ذکر شده، ضرورت فرهنگ‌سازی، آموزش همگانی و مدیریت علمی و پایدار این پدیده در کشور بیش از پیش احساس می‌شود.
بهره‌گیری از تجربیات جهانی، تدوین سیاست‌های یکپارچه، وضع قوانین مشخص و تلاش برای افزایش آگاهی عمومی تنها راهکار‌های مؤثر برای حفظ سلامت حیوانات، تنوع زیستی و بهبود کیفیت زندگی مردم در ایران است. این مسیر، گامی مهم در راستای توسعه پایدار محیط زیست و سلامت جامعه محسوب می‌شود.
