خبرگزاری مهر - گروه استانها، فاطمه گلوی: گیاه دارویی و معطر دارای ارزش تجاری بالایی است و در صنایع داروسازی، غذایی و عطریات کاربرد فراوان دارد. بررسی شرایط اقلیمی و خاکی سیستان نشان می‌دهد که این منطقه با وجود خشکی، گرما و تابش شدید آفتاب، ظرفیت بالقوه‌ای برای کشت گیاهان دارویی مقاوم دارد. به‌لیمو گیاهی چندساله، بوته‌ای و بومی آمریکای جنوبی است که در سال‌های اخیر در بسیاری از نقاط ایران با استقبال مواجه شده است.
یکی از ویژگی‌های مهم به‌لیمو، مقاومت نسبی آن به خشکی است. این موضوع به‌ویژه در سیستان که محدودیت منابع آبی و شدت تبخیر بسیار زیاد است، اهمیت بالایی دارد.
خاک‌های منطقه سیستان اغلب سبک، شنی یا رسی‌شنی هستند که زهکشی مناسبی دارند. این شرایط برای رشد به‌لیمو مناسب است زیرا این گیاه نسبت به ماندابی شدن خاک حساس بوده و نیازمند بستر هوادار است. اصلاح خاک با استفاده از مواد آلی و کودهای حیوانی پوسیده می‌تواند موجب بهبود حاصلخیزی، افزایش نگهداری رطوبت و رشد بهتر گیاه می‌شود.
کشت به لیمو راهی برای ایجاد اشتغال و افزایش درآمد
از نظر اقلیمی، به‌لیمو گیاهی گرما دوست است و به تابش نور فراوان نیاز دارد. تابستان‌های طولانی و گرم سیستان برای رشد رویشی و تولید اسانس این گیاه مناسب است. با این حال، سرمای شدید و یخبندان‌های زمستانی می‌تواند به گیاه آسیب وارد کند. بنابراین لازم است کشاورزان نسبت به انتخاب زمان مناسب کاشت و استفاده از روش‌های حفاظتی مانند مالچ یا کشت در مناطق کم‌ریسک دقت کافی داشته باشند.
تکثیر به‌لیمو معمولاً از طریق قلمه‌های نیمه خشبی انجام می‌شود. قلمه گیری در فصل بهار یا تابستان و کاشت آن در خزانه یا گلدان تا زمان ریشه‌دهی، یکی از روش‌های متداول است. پس از استقرار، گیاه در سال‌های بعد عملکرد بهتری خواهد داشت. این گیاه در شرایط مناسب می‌تواند تا ۱۰ سال عمر اقتصادی داشته باشد.
برداشت به‌لیمو معمولاً در دو یا سه نوبت در سال انجام می‌شود. برگ‌های تازه و خشک‌شده این گیاه دارای اسانس معطر با بوی لیمو هستند که در طب سنتی برای آرام‌بخشی، رفع اختلالات گوارشی و بهبود خواب استفاده می‌شوند. همچنین بازار خوبی برای صادرات برگ خشک و اسانس آن وجود دارد.
با توجه به نیاز روزافزون صنایع دارویی و غذایی به گیاهان دارویی، توسعه کشت به‌لیمو در سیستان می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال، به افزایش درآمد کشاورزان کمک کند. این گیاه به دلیل ارزش افزوده بالا، مصرف آب نسبتاً پایین و سازگاری با شرایط منطقه، می‌تواند جایگزین مناسبی برای برخی محصولات پرآب‌بر باشد. همچنین ایجاد زنجیره فرآوری شامل خشک‌کنی، بسته‌بندی و اسانس گیری می‌تواند ارزش اقتصادی آن را دوچندان کند.
کاشت به لیمو در سیستان و بلوچستان؛ جایگزین مناسبی در الگوی کشت منطقه است
یکی از اعضا هیئت علمی پژوهشگاه زابل در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: کشت به‌لیمو در منطقه سیستان در صورت مدیریت صحیح آب، اصلاح خاک و رعایت اصول فنی می‌تواند یک فرصت اقتصادی پایدار و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه باشد.
زینب محکمی بیان کرد: گیاه به لیمو از دیرباز به عنوان یک دمنوش آرام‌بخش شناخته شده است، اما تحقیقات نشان داده که این گیاه علاوه بر خاصیت آرامش‌بخشی، فواید دارویی دیگری هم دارد؛ از جمله می‌توان به خاصیت ضدسرطان، ضدالتهاب، رفع گرفتگی‌های عضلانی و تسکین دردهای گوارشی اشاره کرد. همچنین مصرف آن می‌تواند به بهبود سوهاضمه کمک کند.
ایشان افزود: در سال ۱۳۹۳ مطالعه‌ای در پژوهشکده کشاورزی زابل انجام شد و مشخص گردید که به لیمو با شرایط اقلیمی منطقه سازگار است که هم در فضای باز و هم در گلخانه قابلیت کشت دارد. یکی از مزیت‌های این گیاه، نیاز آبی کمتر نسبت به محصولات رایج منطقه مثل خربزه، خیار و گوجه‌فرنگی است. بنابراین می‌تواند جایگزین مناسبی در الگوی کشت منطقه باشد.
به لیمو؛ منبع پایدار درآمد زایی کشاورزان سیستان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه زابل ادامه داد: کشت این گیاه از سال اول سودآور است. در سال نخست، برداشت محصول حدود ۱۰ تن در هر هکتار است. اما از سال دوم به بعد عملکرد افزایش می‌یابد و به طور متوسط به ۱۲ تن در هکتار می‌رسد. نکته مهم این است که اگر گیاه به‌درستی کشت شود، می‌توان بین ۵ تا ۷ سال از یک‌بار کشت، برداشت داشت.
وی گفت: اگر فقط برداشت خام محصول انجام شود، کشاورز می‌تواند از هر هکتار تا حدود ۱۰۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد. اما اگر به سراغ صنایع تبدیلی مثل بسته‌بندی یا تولید تی‌بگ برویم، این سودآوری چندین برابر خواهد شد و حتی تا یک میلیارد تومان برای هر هکتار می‌رسد.
محکمی در پایان خاطرنشان کرد: در پژوهشکده کشاورزی زابل امکانات لازم برای تولید، بسته‌بندی و حتی راه‌اندازی خط تولید محصولات گیاهان دارویی فراهم شده است.
وی گفت: کشاورزان و باغداران منطقه می‌توانند با همکاری پژوهشگاه هم از بابت فروش محصول و هم از نظر صنایع تبدیلی و بسته‌بندی مطمئن باشند. هدف ما این است که کشت گیاهان دارویی مانند به لیمو علاوه بر تأمین سلامت جامعه، به عنوان منبعی پایدار برای درآمدزایی کشاورزان منطقه نیز عمل کند.
