همشهری آنلاین: مستندهای اربعین برچسب تازه‌تاسیس و پرعنوانی از گرایش مستندهای آیینی در تاریخ سینمای مستند ایران محسوب می‌شوند. اوج‌گیری بین‌المللی آیین زیارت کربلا در چهلمین روز شهادت امام حسین علیه‌السلام، مستندسازان را به تکاپوی روایت‌های اربعینی واداشته است. محصول حضور مستندسازان در مسیر زائران و میزبانان اربعین دستاوردهای چشمگیری از روایت مستند از یک آیین بازیافته است.
• در این سال‌ها مستندهای زیادی درباره آیین اربعین ساخته شده، از پروسه تولید ۲فیلم مستند خود بگویید و اینکه مستندسازان باید چگونه با این موضوع برخورد کنند؟
علی ناصری: سال‌ها پیش «روزهای ممنوعه» برای مخاطب عرب با عنوان «ایام ممنوعه» تولید شد، مستند تاریخ شفاهی‌ای که مجموعه مصاحبه در چارچوب فیلم قرار گرفت. حقیقت این است که آقای چاووش در این زمینه صاحب سبک و می‌توان گفت لیدر ژانر مستندسازی اربعین است. داستان ساخت فیلم از جایی شروع شد که می‌خواستم با دوچرخه به کشور آذربایجان بروم. ۲۰روزی به ایام اربعین مانده بود، برای شروع سفر به تهران آمدم. با دوستی فیلم مستند «شما چه‌کسی هستی؟» چاووش را دیدم که ۱۲روایت داشت. ما که اهل رفتن به اربعین بودیم در این مستند چیزهایی دیدیم که خودمان در سفر اربعین ندیدیم و آن ماجرای ممنوعیت اربعین در زمان صدام بود. بعد از تماشای مستند تصمیم گرفتم به جای سفر آذربایجان به اهواز برگردم و به مراسم اربعین بروم. سفرم را از همان مناطق ممنوعه زمان صدام شروع کردم و در طول سفر مصاحبه‌هایی گرفتم. شهر به شهر درباره این ماجرا پرسیدم. در سفر از بصره تا ناصریه و دیوانیه از شخصیتی به نام سیدحسن رفیشی نام می‌بردند که آن زمان موکب‌دار بود. بعد از یک سال با صحبتی که داشتیم قرار شد که مستندی ساخته شود و با توجه به انجام پیش‌تولید، مستند را بسازیم. این مستند در ۱۰روز ساخته شد و فیلم ۲نسخه یک‌ساعتی و نیم‌ساعتی دارد که روز اربعین از شبکه المنار پخش می‌شود. به‌نظرم سفارشی شدن مستندسازی اربعین بزرگ‌ترین آفتی است که به جان سینمای مستند افتاده است. مستندسازان باید نگاه عمیق‌تری در این نوع مستندسازی داشته باشند و با ماجرای اربعین اقتصادی برخورد نکنند. نکته دیگر شناخت مخاطب در مستندسازی اربعین است. باید فیلمسازان ما در پروسه مستندسازی اربعین مخاطب‌شناسی را لحاظ کنند.
وحید چاووش: باید بدانیم که با موضوع مستندسازی اربعین چطور برخورد کنیم؛ فقط موضوع اربعین نیست. وقتی در کنار فرات قدم می‌زدم هزاران قصه وجود دارد. ما در دوران جنگ ۸ساله از این سوی خاکریز هزاران قصه را به تصویر کشیدیم، اما از آن سوی خاکریز هیچ فیلمی نداریم. داستان‌های زیادی در کنار فرات از شمال تا جنوبش وجود دارد که کسی به آن نپرداخته است. به‌نظرم الان هم دیر شده و باید قصه‌ها را جمع کنیم. سال ۸۹وقتی به مدیران پیشنهاد ساخت مستند اربعین را دادم، زیربار نمی‌رفتند و می‌گفتند اولویت ما نیست؛ حتی سراغ مدیران روایت فتح رفتم. حالا آنقدر درباره اربعین برای مخاطب داخلی مستند ساخته می‌شود که می‌گویند مخاطب آن را پس می‌زند. الان وقت این رسیده که درباره اربعین برای مخاطب جهانی فیلم بسازیم. باید مخاطب جهانی را با اربعین و آیین آن آشنا کنیم. متأسفانه مدیران بالادستی که برای مستندسازان تصمیم می‌گیرند، عنصر فرهنگی نیستند. باید کسانی که مستند می‌سازند مشخص کنند چه زمانی باید چه مستندی ساخته شود. من همین موضوع را در جمع دیدار مستندسازان با رهبری عنوان کردم. مستندسازی با صداقت و صراحت مهم است. در آیین اربعین هم این موضوع مهم است. موضوع دیگر بودجه‌ای است که صرف آیین اربعین شود و متأسفانه این بودجه به بدترین شکل هزینه می‌شود. باید اربعین از شکل دولتی بودن خود خارج شود.
