کمبود آهن در دوران بارداری بسیار شایع است و حدود ۵۲% زنان باردار در کشورهای در حال توسعه، کمبود آهن دارند. در اوایل و پایان دوران بارداری، سطح هموگلوبین در مادران باید بالای ۱۱ گرم در دسی‌لیتر باشد. در ماه سوم تا ششم بارداری، هموگلوبین به حدود ۵ تا ۱۰ گرم در دسی‌لیتر کاهش می‌یابد که جای نگرانی ندارد. در صورتی که میزان هموگلوبین از این حد کمتر شود، پزشک برای ارزیابی سطح آهن بدن، آزمایش تجویز می‌کند.
معمولاً کمبود هموگلوبین به‌طور مستقیم با کاهش سطح آهن در بدن مرتبط است. با این حال، در برخی موارد ممکن است میزان هموگلوبین و آهن در خون در حد نرمال باشد اما ذخایر آهن بدن کاهش یافته باشد. این وضعیت که در آن ذخیره آهن کمتر از حد طبیعی است، به عنوان کمبود آهن پنهان شناخته می‌شود.
مهم‌ترین علائم کمبود آهن در دوران بارداری به شرح زیر است:
علائم کم‌خونی شدید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مواردی که باعث می‌شود خطر ابتلا به کم‌خونی در دوران بارداری افزایش یابد، عبارتند از:
شما در دوران بارداری برای ساختن گلبول‌های قرمز خون خود و جنینتان به آهن بیشتری نیاز دارید. در صورتی که کمبود آهن داشته باشید یا به اندازه کافی و از طریق مواد غذایی آهن مورد نیاز بدنتان تامین نشود، پزشک مصرف قرص آهن در بارداری را توصیه می‌کند.
نقل قول از:
The amount of blood in your body increases by around 50% when you’re pregnant. That means more iron is needed to make the extra red blood cells. If you’re having twins the increase, and the need for extra iron, is even bigger.
ترجمه:
در دوران بارداری حجم خون بدن شما حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. این یعنی آهن بیشتری برای ساختن گلبول‌های قرمز اضافی لازم است. اگر دوقلو باردار باشید، این افزایش حجم خون و نیاز به آهن، حتی بیشتر هم می‌شود.
بیشتر بخوانید: بارداری دوقلو هفته به هفته
مصرف آهن در بارداری ضروری است؟ مکمل‌های آهن برای زنان باردار بسیار مهم هستند زیرا به پیشگیری از کم خونی در بارداری کمک می‌کنند. کم خونی می‌تواند هم برای شما و هم برای جنینتان، باعث خستگی، ضعف و سایر عوارض شود. به همین دلیل، مکمل‌های آهن ضروری هستند. به علاوه، این مکمل‌ها به رشد مغز کودک شما کمک می‌کنند و نقش مهمی نیز در تشکیل گلبول‌های قرمز دارند.
علاوه بر پیشگیری از کم خونی و حمایت از رشد جنین، این مکمل‌ها در دوران بارداری می‌توانند به کاهش خطر زایمان زودرس و وزن کم جنین هنگام تولد نیز کمک کنند.
با این حال، توجه به این نکته مهم است که با وجود مفید بودن مکمل‌های آهن برای زنان باردار، دریافت آهن بیش از حد برای بدن ضرر دارد. در واقع، مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به یبوست، حالت تهوع و سایر مشکلات گوارشی شود. پس مهم است که با پزشک خود در مورد دوز مناسب مکمل‌های آهنی که در دوران بارداری نیاز دارید، صحبت کنید.
درباره مقدار مجاز مصرف آهن در بارداری، پزشک باتوجه به سن و شرایط شما تصمیم می‌گیرد. بنابراین به هیچ عنوان خودسرانه مکمل آهن در بارداری نخورید.
قرص آهن در بارداری چه موقع مصرف شود؟ بهترین زمان مصرف مکمل آهن در بارداری معمولاً با غذا یا بلافاصله بعد از غذا است؛ چرا که این کار به کاهش ناراحتی معده و حالت تهوع کمک می‌کند. به علاوه، باید حواستان باشد که از مصرف مکمل‌های آهن با مکمل‌های کلسیم یا آنتی اسیدها خودداری کنید زیرا این مکمل‌ها می‌توانند در جذب آهن اختلال ایجاد کنند.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم درباره مصرف قرص آهن در بارداری، پزشک متخصص شما، باتوجه به شرایطتتان تصمیم می‌گیرد. به‌طور کلی، مصرف روزانه توصیه شده آهن برای زنان باردار ۲۷ میلی گرم در روز است.
آهن در بارداری باید چگونه مصرف شود؟ مصرف مکمل آهن معمولاً از حدود هفته بیستم بارداری آغاز می‌شود اما در زنانی که دچار کم‌خونی شدید هستند، ممکن است پیش از شروع بارداری نیز تجویز گردد.
آغاز مصرف قرص آهن از سه ماهه اول بارداری، به بدن شما کمک می‌کند تا با ایجاد ذخایر کافی آهن، در سه ماهه دوم و سوم بارداری جریان خون مطلوبی داشته و نیازهای خون‌رسانی خود و جنین را تامین کنید. به طور کلی، در دوران بارداری، مصرف قرص آهن روشی موثر برای جبران و بازسازی ذخایر آهن از دست رفته بدن محسوب می‌شود.
مصرف قرص آهن ممکن است بر اساس تشخیص پزشک تا سه ماه پس از زایمان ادامه یابد. هرچند مهم‌ترین و اصلی‌ترین زمان استفاده از آن، سه ماهه دوم و سوم بارداری است.
مکمل‌های آهن تنوع زیادی دارند و بهترین قرص آهن در بارداری را پزشک باتوجه به شرایط شما تجویز می‌کند. در ادامه چند مورد از قرص‌های آهن را معرفی می‌کنیم.
کپسول فروفورت یکی از مکمل‌های آهن است که در بسته‌بندی ۳۰ عددی، برای پیشگیری و درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن به‌ویژه در بانوان باردار یا یائسه تجویز می‌شود. هر کپسول حاوی ۸۰ میلی‌گرم آهن به فرم فروس گلایسین سولفات و ۱ میلی‌گرم اسید فولیک (ویتامین B۹) است که به تامین نیاز روزانه بدن به این دو ماده ضروری کمک می‌کند. قرص فروفورت (Ferro fort) جذب آهن را در روده کوچک بهبود می‌بخشد و عوارضی مانند تهوع، دل‌درد یا یبوست را کاهش می‌دهد. مصرف قرص فروفورت به بهبود علائم کم‌خونی مانند خستگی، رنگ‌پریدگی و کاهش انرژی کمک می‌کند.
با توجه به دوز بالای آهن در کپسول فروفورت گاین (حدود ۷۷% بیشتر از حداکثر مقدار مجاز مصرف روزانه)، استفاده از آن فقط باید تحت نظر پزشک یا داروساز انجام شود. همچنین این فرآورده حاوی رنگ تارترازین است و ممکن است در افراد حساس، واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.
کپسول فیفول یک مکمل غذایی حاوی آهن و اسید فولیک است که برای پیشگیری یا درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن و کمبود اسید فولیک تجویز می‌شود. این دارو با تامین آهن مورد نیاز، به جبران ذخایر آهن بدن کمک می‌کند. از عوارض شایع قرص فیفول می‌توان به مشکلات گوارشی و یبوست در بارداری اشاره کرد که معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابند.
پیش از مصرف این دارو، در صورت ابتلا به کم‌خونی‌های غیر مرتبط با فقر آهن (مانند آنمی همولتیک) یا داشتن حساسیت به آهن، اسید فولیک یا سایر ترکیبات دارو، لازم است با پزشک مشورت کنید. مصرف قرص فیفول باید حتماً تحت نظر و با تجویز پزشک انجام شود.
قرص سیدرال فورت یک مکمل حاوی آهن و ویتامین C است که برای تامین نیاز روزانه بدن به این مواد و جبران کمبود آهن به کار می‌رود. این محصول تحت برند فارما نوترا ایتالیا و در ایران تولید و عرضه می‌شود.
ویژگی مهم کپسول سیدرال وجود آهن لیپوزومال است که بدون تخریب در مسیر گوارش، مستقیماً از روده جذب می‌شود و خطر بروز عوارض رایج مکمل‌های آهن مانند تهوع، یبوست و مشکلات گوارشی را به حداقل می‌رساند.
همچنین قرص سیدرال فاقد گلوتن بوده و برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک کاملاً مناسب است. این مکمل برای شرایطی مانند کم‌خونی ناشی از فقر آهن، افزایش نیاز بدن در دوران بارداری و پس از جراحی یا خونریزی توسط پزشک تجویز می‌شود.
اگر به دنبال یک راه طبیعی و ملایم برای افزایش دریافت آهن در دوران بارداری خود هستید، مکمل مایع گیاهی آهن و گیاهان فلورادیکس ممکن است همان چیزی باشد که نیاز دارید.
این مکمل آهن به دلیل فرم مایع، بلع و جذب آسانی دارد و وجود کنسانتره آبمیوه طبیعی و عسل در ترکیب آن، نسبت به سایر مکمل‌های آهن، طعم بهتری دارد. همچنین این محصول گیاهی، فاقد لاکتوز و الکل بوده و هیچ‌گونه ماده افزودنی مصنوعی یا نگهدارنده ندارد. با این حال، ممکن است برای درمان کمبود شدید آهن مفید نباشد، نیاز به دو بار مصرف در روز داشته باشد و قیمت آن نیز نسبت به سایر مکمل‌های آهن بیشتر است.
بیشتر بخوانید: ویتامین سی C در بارداری - فواید، منابع غذایی و دوز مجاز
مصرف قرص آهن در بارداری چه عوارضی دارد؟ آهن برای زنان باردار بسیار ضروری است اما با عوارضی همراه است که عبارتند از:
بیشتر بخوانید: حالت تهوع صبحگاهی در بارداری، چگونه رفع می شود؟
بیشتر عوارض مکمل‌های آهن بی‌ضرر هستند و آسیبی به مادر یا جنین وارد نمی‌کنند. با این حال، برای کاهش این عوارض، زنان باردار باید یک رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی سالمی داشته باشند.
بسیاری از زنان باردار بدون مشورت با پزشک، از ابتدای بارداری قرص آهن مصرف می‌کنند. در صورتی که اگر فرد به کم‌خونی مبتلا نباشد، به مصرف قرص آهن در بارداری نیازی نیست. همچنین کم‌خونی خفیف معمولاً برای نوزاد مشکلی به وجود نمی‌آورد اما بیشتر زنان پس از زایمان، دچار کم‌خونی می‌شوند، بنابراین مصرف آهن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
در دوران بارداری، می‌توانید با داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، تمام آهن مورد نیاز خود را دریافت کنید. همچنین علاوه بر غذاهای حاوی آهن، باید غذاهایی بخورید که به جذب آهن کمک می‌کنند.
بیشتر بخوانید: خوردن قیسی در بارداری | خواص و مضرات آن
میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین C می‌توانند به جذب آهن در بدن کمک کنند که عبارتند از:
جنین در حال رشد برای تامین نیاز خود به آهن، ویتامین B۱۲ و اسید فولیک به مادر وابسته است. کم‌خونی می‌تواند به رشد جنین، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، آسیب برساند. اگر کم‌خونی درمان نشود، احتمال ابتلای نوزاد به کم‌خونی پس از تولد افزایش می‌یابد که ممکن است باعث بروز مشکلات رشدی شود. همچنین خطر زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن پایین وجود دارد.
بیشتر بخوانید: از کجا بفهمیم نوزاد کم خونی دارد؟
توصیه می‌شود زنانی که قصد بارداری دارند، حداقل سه ماه پیش از بارداری، روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند. همچنین در صورت ابتلا به کم‌خونی ناشی از فقر آهن، لازم است پیش از بارداری با مراجعه به پزشک و مصرف مکمل آهن، سطح آهن بدن به حد مناسب برسد تا در دوران بارداری و بعد از زایمان، زنان دچار کم‌خونی نشوند.
مصرف قرص آهن در بارداری نقش حیاتی در پیشگیری و درمان کم‌خونی دارد و می‌تواند به سلامت مادر و رشد مناسب جنین کمک کند. با این حال، تعیین دوز و زمان مصرف مکمل‌های آهن باید حتماً توسط پزشک متخصص انجام شود تا از عوارض ناشی از مصرف نادرست جلوگیری شود.
