در دنیای کریپتو، سه اصطلاح ریپل و XRP و XRP Ledger اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما در واقع به سه موجودیت کاملاً مجزا اشاره دارند: یک شرکت فناوری، یک دارایی دیجیتال و یک زیرساخت بلاک چین. این تمایز انقدر مهم است که در قلب یکی از مهم‌ترین دعاوی حقوقی تاریخ ارزهای دیجیتال قرار داشت و نتیجه آن، چشم‌انداز نظارتی بر این حوزه را برای همیشه تغییر داد.  

در این مقاله، این ابهام را برطرف می‌کنیم و به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم: ریپل به‌عنوان یک شرکت چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ XRP به‌عنوان یک ارز دیجیتال چه ویژگی‌ها و کاربردهایی دارد؟ و XRP Ledger به‌عنوان یک فناوری چگونه کار می‌کند؟ با ما همراه باشید.

ریپل چیست؟

ریپل (Ripple)، یا به‌طور دقیق‌تر Ripple Labs, Inc.، یک شرکت خصوصی آمریکایی در حوزه فناوری مالی (FinTech) است که دفتر مرکزی آن در سانفرانسیسکو، کالیفرنیا قرار دارد. برای درک صحیح اکوسیستم، باید ریپل را به‌عنوان معمار یا سازنده در نظر بگیریم؛ شرکتی که هدف اصلی آن توسعه و فروش نرم‌افزارها و راهکارهای مبتنی بر بلاک چین برای مؤسسات مالی در سراسر جهان است.  

مأموریت و مدل کسب‌وکار: رقیبی برای سوئیفت (SWIFT)

مأموریت اصلی ریپل به زبان ساده، مدرن‌سازی زیرساخت پرداخت‌های بین‌المللی بوده است. این شرکت خود را به‌عنوان جایگزینی برای سیستم‌های سنتی مانند سوئیفت (SWIFT) معرفی می‌کند که اغلب کند، پرهزینه و ناکارآمد هستند.

مدل کسب‌وکار ریپل کاملاً B۲B (Business-to-Business) است؛ به این معنا که مشتریان آن بانک‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت و شرکت‌های بزرگ هستند، نه کاربران عادی. هدف ریپل ایجاد یک شبکه پرداخت جهانی است که در آن انتقال پول به همان سرعت و ارزانی انتقال اطلاعات باشد.  

محصولات و خدمات

محصولات اصلی ریپل حول شبکه‌ای به نام RippleNet متمرکز شده‌اند. این شبکه به مؤسسات مالی اجازه می‌دهد تا پیام‌های پرداخت را ارسال کرده و تراکنش‌ها را به‌صورت آنی تسویه کنند. مهم‌ترین و نوآورانه‌ترین محصول در این مجموعه، «نقدینگی بر اساس تقاضا» یا On-Demand Liquidity (ODL) است که قبلاً با نام xRapid شناخته می‌شد.

سرویس ODL از دارایی دیجیتال XRP به‌عنوان یک «ارز پل» برای تأمین نقدینگی فوری در تراکنش‌های فرامرزی استفاده می‌کند. این فرایند نیاز بانک‌ها به داشتن حساب‌های از پیش تأمین‌شده یا اصطلاحاً nostro/vostro در کشورهای مختلف را از بین می‌برد و هزینه‌ها و زمان تسویه را به‌شدت کاهش می‌دهد.  

XRP چیست؟

XRP یک ارز دیجیتال مستقل و متن‌باز است که به‌عنوان ارز بومی شبکه ریپل عمل می‌کند. برخلاف تصور رایج، XRP یک شرکت نیست، بلکه ابزار یا ارز این اکوسیستم است. اگرچه شرکت ریپل بزرگترین دارنده و اصلی‌ترین مروج XRP است، این دارایی به‌صورت مستقل از ریپل وجود دارد و می‌تواند بدون آن نیز معامله و استفاده شود.  

کارکرد اصلی: ارز پل (Bridge Currency)

کاربرد اصلی و بنیادین XRP، ایفای نقش به‌عنوان یک پل است. این دارایی طراحی شده تا به‌عنوان یک واسطه ارزشی عمل کند و تسویه تراکنش‌ها بین دو ارز فیات مختلف (مانند دلار و یورو) یا هر دارایی دیگری را در عرض چند ثانیه ممکن کند. به‌طور سنتی، دلار آمریکا این نقش را در سیستم مالی جهانی ایفا می‌کند.

فرایند استفاده از XRP به این صورت است که به‌جای تبدیل مستقیم دو ارز به یکدیگر، ابتدا ارز مبدأ به XRP تبدیل شده، سپس XRP از طریق شبکه به مقصد ارسال می‌شود و در آنجا فوراً به ارز مقصد تبدیل می‌گردد. این فرایند کارمزدها و ناکارآمدی‌های ناشی از وجود واسطه‌های متعدد را حذف می‌کند.  

ویژگی‌های کلیدی و مزایا

ارز XRP به‌دلیل ویژگی‌های فنی منحصربه‌فرد خود برای پرداخت‌های سریع و بین‌المللی بسیار مناسب است:

• سرعت: تراکنش‌های XRP در عرض ۳ تا ۵ ثانیه تسویه می‌شوند.  
• هزینه پایین: کارمزد هر تراکنش بسیار ناچیز و معمولاً کمتر از یک سنت (حدود ۰.۰۰۰۲ دلار) است.  
• مقیاس‌پذیری: شبکه XRP Ledger می‌تواند به‌طور پیش‌فرض ۱,۵۰۰ تراکنش در ثانیه (TPS) را پردازش کند که این ظرفیت به صورت تئوری قابل افزایش است.  
• پایداری (Sustainability): به‌دلیل استفاده از یک مکانیسم اجماع که نیازی به استخراج انرژی‌بر ندارد، XRP یک دارایی دیجیتال دوستدار محیط زیست محسوب می‌شود.  

XRP Ledger چیست؟

XRP Ledger (به اختصار XRPL) یک فناوری دفتر کل توزیع‌شده (DLT) عمومی، متن‌باز و غیرمتمرکز است که اغلب به‌عنوان یک بلاک چین شناخته می‌شود. این فناوری، زیربنا یا بنیان اکوسیستم است که تمام تراکنش‌های XRP و سایر دارایی‌ها روی آن ثبت و اجرا می‌شوند.

نکته بسیار مهم این است که XRP Ledger یک کالای عمومی است که یک جامعه جهانی از توسعه‌دهندگان و اعتبارسنج‌ها نگهداری می‌شود و تحت مالکیت یا کنترل شرکت ریپل نیست.  

ویژگی‌ها و قابلیت‌های اصلی

XRP Ledger چیزی فراتر از یک دفتر کل ساده برای پرداخت است. این فناوری دارای قابلیت‌های داخلی قدرتمندی است که آن را به یک پلتفرم چندمنظوره تبدیل می‌کند:

• صرافی غیرمتمرکز داخلی (DEX): یک صرافی کاملاً کاربردی به‌صورت بومی در پروتکل تعبیه شده که به کاربران اجازه می‌دهد XRP و سایر دارایی‌های توکنیزه‌شده را به‌صورت همتابه‌همتا معامله کنند.  
• توکنیزه کردن دارایی‌ها: این شبکه از ایجاد توکن‌های سفارشی که نماینده ارزهای دیگر (فیات یا کریپتو) یا دارایی‌های دیگر (مانند طلا، امتیازات وفاداری و غیره) هستند، پشتیبانی می‌کند.  
• کانال‌های پرداخت و امضای چندگانه: ویژگی‌هایی که امکان پرداخت‌های خرد با سرعت بالا و امنیت پیشرفته برای حساب‌ها را فراهم می‌کنند.  
• ویژگی‌های در حال توسعه: توسعه قابلیت‌های قرارداد هوشمند (Hooks) و بازارسازهای خودکار (AMM) برای گسترش کاربردهای آن در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) در حال انجام است.  

تفاوت ریپل و XRP و XRP Ledger چیست؟

اکنون که با هر سه جزء آشنا شدیم، می‌توانیم تفاوت‌های آن‌ها را در یک روایت منسجم جمع‌بندی کنیم. تفاوت ریپل، XRP و XRP Ledger این است که:

• ریپل یک شرکت است. XRP یک ارز دیجیتال است. XRP Ledger یک فناوری بلاک چین است.
• ریپل از XRP و XRP Ledger استفاده می‌کند، اما آن‌ها را کنترل نمی‌کند.  
• XRP دارایی بومی XRP Ledger است و می‌توان بدون وجود ریپل هم آن را معامله کرد.
• XRP Ledger بنیان غیرمتمرکزی است که مستقل از هر شرکتی، از جمله ریپل، عمل می‌کند.

در جدول زیر تفاوت های کلیدی ریپل، XRP و XRP Ledger را مشاهده می‌کنید:

تاریخچه ریپل و XRP

تاریخچه این اکوسیستم، داستانی پر از نوآوری، تغییر مسیرهای استراتژیک و چالش‌های حقوقی است. در این بخش داریم نگاهی سریع به تاریخچه ریپل و XRP داشته باشیم.

سال ۲۰۰۴؛ پیش‌درآمد مفهومی

ریشه‌های این اکوسیستم به سال ۲۰۰۴ و ایده یک توسعه‌دهنده کانادایی به نام رایان فاگر (Ryan Fugger) بازمی‌گردد. او سیستمی به نام RipplePay را طراحی کرد که یک شبکه اعتباری غیرمتمرکز و همتابه‌همتا بود و به افراد اجازه می‌داد بدون نیاز به بانک، به یکدیگر اعتبار بدهند.

سال ۲۰۱۱؛ تولد XRP Ledger

داستان اصلی در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، زمانی که سه توسعه‌دهنده به نام‌های دیوید شوارتز (David Schwartz)، جد مک‌کالب (Jed McCaleb) و آرتور بریتو (Arthur Britto)، با الهام از بیت‌ کوین اما با هدف رفع محدودیت‌های آن (مانند مصرف انرژی بالا)، شروع به توسعه یک دفتر کل کارآمدتر کردند.  

سال ۲۰۱۲؛ تأسیس رسمی

در ژوئن ۲۰۱۲، کد XRP Ledger تکمیل و شبکه راه‌اندازی شد. در همین لحظه، ۱۰۰ میلیارد واحد XRP ایجاد شد. و در سپتامبر ۲۰۱۲، کریس لارسن (Chris Larsen)، یک کارآفرین سریالی، به تیم پیوست و آن‌ها شرکت OpenCoin را تأسیس کردند. بنیان‌گذاران ۸۰ میلیارد XRP را به این شرکت نوپا هدیه دادند.

سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵

در سال ۲۰۱۳، شرکت OpenCoin نام خود را به Ripple Labs تغییر داد تا تمایز بین شرکت تجاری و پروژه متن‌باز را مشخص کند.

در همین دوران، جد مک‌کالب به‌دلیل اختلاف نظر با کریس لارسن در مورد مسیر آینده شرکت، از ریپل جدا شد. مک‌کالب به‌دنبال حفظ یک رویکرد باز و غیرمتمرکز شبیه به بیت‌ کوین بود، در حالی که لارسن بر همکاری با بانک‌ها و نهادهای مالی تمرکز داشت. مک‌کالب بعدها رقیب مستقیم ریپل، یعنی استلار (Stellar) با ارز دیجیتال XLM را تأسیس کرد.

در سال ۲۰۱۵، ریپل با جریمه‌ای از سوی شبکه مقابله با جرائم مالی آمریکا (FinCEN) به دلیل نقض قانون رازداری بانکی مواجه شد که اولین چالش نظارتی جدی برای این شرکت بود.

سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵

در سال ۲۰۲۰، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) شکایتی علیه ریپل و دو تن از مدیران ارشد آن تنظیم کرد و آن‌ها را به فروش ۱.۳ میلیارد دلار XRP به‌عنوان اوراق بهادار ثبت‌نشده متهم کرد. این شکایت، آغازگر یک نبرد حقوقی طولانی بود که سایه سنگینی بر آینده پروژه و قیمت ریپل انداخت.

در ژوئیه ۲۰۲۳، دادگاه در یک رأی تاریخی و دوگانه اعلام کرد که فروش مستقیم XRP توسط ریپل به سرمایه‌گذاران نهادی، مصداق عرضه اوراق بهادار بوده، اما فروش آن در صرافی‌های عمومی به خریداران خرد، چنین ماهیتی نداشته است.

در اوت ۲۰۲۵، این پرونده با توافق ریپل برای پرداخت جریمه ۱۲۵ میلیون دلاری و صرف‌نظر کردن هر دو طرف از درخواست تجدیدنظر، سرانجام به پایان رسید و شفافیت حقوقی قابل توجهی را برای XRP در آمریکا به ارمغان آورد.

XRP Ledger چگونه کار می‌کند؟

عملکرد XRP Ledger بر پایه یک پروتکل اجماع منحصربه‌فرد به نام XRP Ledger Consensus Protocol (که گاهی RPCA نیز نامیده می‌شود) استوار است. این مکانیسم با الگوریتم اثبات کار (Proof-of-Work) بیت‌ کوین و الگوریتم اثبات سهام (Proof-of-Stake) اتریوم تفاوت اساسی دارد، زیرا شامل استخراج یا پاداش سهام‌گذاری نمی‌شود.  

نقش اعتبارسنج‌ها و UNL

امنیت شبکه توسط سرورهای مستقلی به نام اعتبارسنج (Validator) تأمین می‌شود. هر کسی می‌تواند یک اعتبارسنج راه‌اندازی کند و در تأیید تراکنش‌ها مشارکت داشته باشد. هر اعتبارسنج، لیستی از دیگر اعتبارسنج‌هایی که به آن‌ها اعتماد دارد را نگهداری می‌کند. این لیست، Unique Node List (UNL) نام دارد.

شرکت ریپل تنها تعداد کمی از این اعتبارسنج‌ها را در لیست پیش‌فرض (حدود ۱ از بیش از ۳۵ اعتبارسنج) اجرا می‌کند که این نکته برای بحث در مورد عدم تمرکز شبکه اهمیت دارد.  

فرایند اجماع: قانون اکثریت ۸۰ درصدی

فرایند تأیید یک تراکنش در XRPL به صورت زیر است:

1. یک تراکنش به اعتبارسنج‌های شبکه ارسال می‌شود.  
2. اعتبارسنج‌ها تراکنش را از نظر اعتبار بررسی کرده و آن را در یک «دفتر کل پیشنهادی» قرار می‌دهند.  
3. آن‌ها این دفتر پیشنهادی را با اعتبارسنج‌های موجود در لیست UNL خود به اشتراک می‌گذارند.
4. در یک فرایند بسیار سریع و تکرارشونده، اعتبارسنج‌ها پیشنهادات خود را با پیشنهادات همتایان مورد اعتماد خود مقایسه کرده و اصلاح می‌کنند.
5. زمانی که یک اکثریت قاطع (Supermajority)، یعنی حداقل ۸۰ درصد از اعتبارسنج‌ها، روی یک مجموعه دقیقاً یکسان از تراکنش‌ها به توافق برسند، آن دفتر کل «معتبر» شناخته شده و به‌صورت دائمی به بلاک چین اضافه می‌شود.  
6. کل این فرایند تنها ۳ تا ۵ ثانیه طول می‌کشد.  

کارمزد تراکنش: مکانیسم ضد اسپم

در XRP Ledger، کارمزد تراکنش به یک ماینر پرداخت نمی‌شود. در عوض، مقدار بسیار کمی XRP برای هر تراکنش سوزانده یا برای همیشه نابود می‌شود. این کارمزد در زمان شلوغی شبکه به صورت خودکار افزایش می‌یابد تا حمله اسپم به شبکه از نظر اقتصادی غیرممکن شود.  

مکانیسم اجماع XRPL مدل کند و پرهزینه الگوریتم اثبات کار را با یک مدل «اعتماد فدرال» (Federated Trust) جایگزین می‌کند. در بیت‌ کوین، شما نیازی به اعتماد به هیچ شرکت‌کننده‌ای ندارید؛ فقط به قوانین ریاضی و فیزیک اعتماد می‌کنید که تقلب را بسیار پرهزینه می‌کند. اما در XRPL، شرکت‌کنندگان باید به‌طور فعال لیستی از اعتبارسنج‌های مورد اعتماد خود (UNL) را انتخاب کنند.

مزیت این مدل مبتنی بر اعتماد، کارایی فوق‌العاده است: تسویه آنی، هزینه‌های ناچیز و مصرف انرژی حداقلی. بحث تمرکزگرایی پیرامون XRP دقیقاً از همین مسئله ناشی می‌شود. منتقدان معتقدند اتکا به UNL نوعی تمرکزگرایی است، در حالی که طرفداران استدلال می‌کنند که توانایی هر کسی برای راه‌اندازی اعتبارسنج و انتخاب UNL خود، آن را به اندازه کافی غیرمتمرکز و مقاوم می‌سازد.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

در این مقاله درباره تفاوت ریپل، XRP و XRP Ledger صحبت کردیم. درک تمایز میان سه جزء اصلی اکوسیستم ریپل برای هرگونه تحلیل آگاهانه ضروری است.

اکنون که پرونده حقوقی با SEC به پایان رسیده و شفافیت نظارتی بیشتری در آمریکا به دست آمده، آینده این اکوسیستم به توانایی آن در رقابت با سیستم‌های سنتی مانند سوئیفت و همچنین رقبای جدید بلاک چینی مانند استیبل‌ کوین‌ها بستگی خواهد داشت.

همچنین موفقیت نهایی آن در گرو پذیرش گسترده‌تر XRP Ledger برای کاربردهای جدیدی مانند توکنیزه کردن دارایی‌ها و دیفای خواهد بود، که نشان می‌دهد آیا این بزرگراه مالی می‌تواند ترافیک اقتصاد آینده را مدیریت کند یا خیر.