محققان شواهدی ارائه کرده‌اند که نشان می‌دهد لیتیوم، فلزی که برای دهه‌ها به عنوان یک داروی تثبیت‌کننده خلق‌وخو شناخته می‌شد، درواقع یک عنصر ضروری و طبیعی برای سلامت مغز است. این پژوهش نشان می‌دهد که کاهش سطح این عنصر در مغز می‌تواند یکی از عوامل اصلی آغازگر آلزایمر باشد.
به گزارش CNN، لیتیوم برای بیش از نیم قرن به عنوان یک داروی قدرتمند برای درمان اختلال دوقطبی و افسردگی شناخته می‌شد. اما اکنون پژوهش ۹ ساله محققان دانشکده پزشکی هاروارد این عنصر را در جایگاه کاملاً جدیدی قرار داده است. مطالعه آنها نشان می‌دهد که لیتیوم به مقادیر بسیار ناچیز به‌طور طبیعی در بدن ما وجود دارد و سلول‌ها برای عملکرد طبیعی خود به آن نیاز دارند، درست مانند ویتامین C یا آهن. تا پیش‌ازاین نقش فیزیولوژیک و طبیعی این عنصر در بدن نادیده گرفته شده بود.
محققان با استفاده از فناوری‌های جدید، سطح ۲۷ عنصر فلزی را در بافت مغز بیماران فوت‌شده اندازه‌گیری کردند. آنها دریافتند درحالی‌که سطح اکثر فلزات تغییری نشان نمی‌داد، سطح لیتیوم در مغز افراد مبتلا به آلزایمر یا اختلال شناختی خفیف به‌طور قابل توجهی پایین‌تر از افراد سالم بود. محققان می‌گویند: «صادقانه بگوییم، در ابتدا ما به این نتیجه شک داشتیم، زیرا غیرمنتظره بود.»
محققان برای اینکه بفهمند آیا کاهش لیتیوم «علت» بیماری است یا «معلول» آن، آزمایش‌های دقیقی را روی موش‌ها انجام دادند. وقتی محققان رژیم غذایی موش‌های سالم را از لیتیوم خالی کردند، مغز آنها به سرعت دچار التهاب و تغییراتی شبیه به پیری زودرس شد. همچنین در موش‌هایی که به صورت ژنتیکی مستعد آلزایمر بودند، رژیم غذایی کم‌لیتیوم باعث تسریع تجمع پروتئین‌های عامل آلزایمر (آمیلوئید و تاو) شد. در مقابل، حفظ سطح طبیعی لیتیوم در موش‌های مستعد آلزایمر، از مغز آنها در برابر این تغییرات مخرب محافظت کرد.
محققان تأثیر کمبود لیتیوم بر آلزایمر را اینطور تشریح می‌کنند که پلاک‌های چسبنده بتا آمیلوئید، لیتیوم را به خود جذب می‌کنند. این امر باعث می‌شود لیتیوم کافی به سلول‌های ایمنی مغز، یعنی میکروگلیاها، نرسد. وظیفه اصلی این سلول‌ها پاکسازی پلاک‌های آمیلوئید است. با فلج‌شدن میکروگلیاها، پلاک‌های بیشتری در مغز جمع می‌شود، آنها لیتیوم بیشتری را به دام می‌اندازند و این چرخه ویرانگر ادامه می‌یابد.
جالب اینجاست که تیم تحقیقاتی یک ترکیب خاص از لیتیوم به نام «لیتیوم اوروتات» (lithium orotate) را شناسایی کردند که به پلاک‌های آمیلوئید نمی‌چسبد. وقتی آنها این ترکیب را به موش‌های مبتلا به آلزایمر دادند، تمام تغییرات بیماری‌زا معکوس شد، پلاک‌ها کاهش یافتند و حافظه موش‌ها بهبود پیدا کرد.
با وجود این نتایج هیجان‌انگیز، محققان به شدت درمورد مصرف خودسرانه مکمل‌های لیتیوم هشدار می‌دهند. دوزهای بالای لیتیوم که برای درمان اختلالات خلقی استفاده می‌شود، می‌تواند سمی و خطرناک باشد و به کلیه‌ها آسیب جدی وارد کند. دوزهای استفاده‌شده در این مطالعه، حدود ۱۰۰۰ برابر کمتر از دوزهای درمانی روانپزشکی بوده است. محققان می‌گویند: «موش انسان نیست. هیچ‌کس نباید صرفاً براساس مطالعات حیوانی، چیزی مصرف کند.»
البته گام بعدی انجام کارآزمایی‌های بالینی انسانی برای یافتن دوز ایمن و مؤثر این ترکیبات است؛ فرایندی که ممکن است چند سال طول بکشد. یافته‌های این پژوهش در نیچر منتشر شده است.
