اکثر هلیکوپترهای نظامی ایران به دوران پیش از انقلاب سال ۱۹۷۹ بازمی‌گردند؛ زمانی که کشور روابط دفاعی نزدیکی با ایالات متحده داشت. این هلیکوپترها شامل Bell AH-1J International Cobra، Bell 206، Bell 212 و Bell 214، همچنین هلیکوپترهای CH-47C Chinook (که در بسیاری از ارتش‌های جهان مورد استفاده‌اند) و SH-3 Sea King می‌شود. این مدل‌ها در دهه ۱۹۷۰ در زمره فناوری‌های پیشرفته محسوب می‌شدند، اما اکنون دهه‌ها از عمرشان گذشته است.

به گزارش روزیاتو، در آن سال‌ها ایران بیش از ۲۰۰ فروند AH-1J، نزدیک به ۱۰۰ فروند Chinook و بیش از ۳۰۰ فروند هلیکوپتر سبک و چندمنظوره از ایالات متحده دریافت کرد. این هلیکوپتر در جنگ ایران و عراق به طور موثری مورد استفاده قرار گرفتند و هنوز هم ستون فقرات هوانیروز ارتش ایران هستند.

 هلیکوپتر بل ۲۱۲ که در سانحه مرگبار سال ۲۰۲۴،حامل ابراهیم رئیسی و همراهانش در شمال شرقی کشور بود، در حال حاضر به‌طور گسترده برای حمل‌ونقل و مأموریت‌های VIP استفاده می‌شود. با این حال، کمبود قطعات و مشکلات تعمیر و نگهداری، آمادگی عملیاتی این ناوگان را به نگرانی بزرگی برای ایران بدل کرده است.

متخصصان نظامی ایرانی می‌گویند که بسیاری از این هلیکوپترها را در داخل کشور بازسازی کرده‌اند و ایران نسخه‌های بومی AH-1J با نام‌های طوفان ۱ و ۲ را تولید کرده است. همچنین گفته می‌شود که برخی مدل‌های دیگر هلیکوپتر بل نیز با تغییراتی عملیاتی شده است. همچنین این متخصصان از آن خبر می‌دهند که ایران هلیکوپترهای بل‌ ۲۱۲ خود را به سیستم‌های سونار و موشک‌های بومی قائم-۱۱۴ مجهز کرده است. با این حال، این هلیکوپترهای ساخت آمریکا همچنان نقشی کلیدی در قابلیت‌های تحرک هوایی و پشتیبانی نزدیک هوایی ایران دارند؛ حتی اگر دهه‌ها از اوج کارآیی‌شان گذشته باشد.

مدل‌های روسی و نسخه‌های مهندسی معکوس، جای خالی‌ها را پر می‌کنند

از اوایل دهه ۲۰۰۰، ایران برای رفع کاستی‌های خود در حوزه هلیکوپترهای نظامی، به روسیه روی آورد. مهم‌ترین دستاوردها، هلیکوپترهای سری Mil Mi-8 و Mi-17 (که همچنان از قدیمی‌ترین هلیکوپترهای در خدمت ارتش روسیه هستند) بودند و برای حمل نیرو و بار استفاده می‌شوند. ایران حدود ۴۰ فروند Mi-8/17 و حداقل ۲۱ فروند Mi-171S ارتقاءیافته دریافت کرده است. این هلیکوپترها همچنان در حال تولید هستند.

 ایران همچنین تعدادی نامشخصی از هلیکوپترهای تهاجمی Mi-24 و Mi-28 را به کار گرفته است. اگرچه آمار دقیق مشخص نیست، اما شراکت‌های دفاعی اخیر نشان می‌دهند که ایران قصد دارد این ناوگان را گسترش دهد و احتمالاً در آینده به تولید مشترک Mi-28 و Ka-52 نیز بپردازد.

همزمان، ایران در تلاش بوده تا با توسعه تولید داخلی هلیکوپتر، وابستگی به واردات خارجی را کاهش دهد. مدل‌هایی مانند شباویز ۱-۲۰۶ (نسخه کپی AB-206) و شباویز ۷۵-۲ (کپی بل ۲۱۴) در داخل تولید می‌شوند، هرچند با شکایت‌های حقوقی مربوط به پتنت‌های آمریکا مواجه‌اند. شاهد-۲۷۸ نیز هلیکوپتر سبک چندمنظوره‌ای است که گفته می‌شود بر اساس چند طرح خارجی توسعه یافته است.

موشک‌های جدید، نسخه‌های دریایی، و استفاده راهبردی در جنگ نیابتی

ایران هلیکوپترهای نظامی خود را با موشک‌های بومی جدیدی همچون قائم-۱۱۴ و شفق ترکیب کرده که هر دو معادل موشک هلفایر معرفی شده‌اند. گفته می‌شود موشک قائم-۱۱۴ به‌عنوان سلاح استاندارد در نیروهای مختلف استفاده می‌شود و از هدایت حرارتی و لیزری برخوردار است. موشک شفق نیز بردی تا ۲۰ کیلومتر دارد و می‌تواند روی هلیکوپترها، پهپادها و هواپیماهای بال‌ثابت نصب شود. ایران هر دو نوع موشک را روی پلتفرم‌های قدیمی بل و کبرا نصب کرده است.

در حال حاضر، ناوگان هلیکوپتری ایران ترکیبی است از فناوری قدیمی آمریکایی، واردات روسی، و بومی‌سازی‌های داخلی.

خبری بد برای دوستداران سیب زمینی سرخ‌کرده!