همشهری آنلاین- مریم شیرافکن: تا همین چند سال پیش، بسیاری از ما فکر می‌کردیم که چاقی نتیجه مستقیم کم‌تحرکی و سبک زندگی بی‌تحرک در جوامع مدرن است. اما یک مطالعه جهانی جدید نشان داده که ماجرا پیچیده‌تر از این حرف‌هاست؛ مقصر اصلی پشت پرده چاقی، نه مبل راحتی یا دورکاری، بلکه غذاهای فرافرآوری‌شده است.

چاقی، میراث مدرنیته

تحقیقی که به‌تازگی در مجله معتبر PNAS منتشر شده، بیش از ۴۰۰۰ نفر از سراسر جهان را بررسی کرده است؛ از شکارچی‌های آفریقایی گرفته تا کارمندان شهرنشین. نتایج شگفت‌انگیز است: حتی اگر سبک زندگی‌مان متفاوت باشد، بدن‌هایمان تقریباً به یک اندازه کالری می‌سوزانند؛ وقتی‌که وزن و قد را در نظر بگیریم.

یعنی تقصیر ورزش نکردن نیست؟

نه دقیقاً. پژوهشگران دریافتند که با افزایش ثروت و توسعه اقتصادی، میزان فعالیت بدنی کاهش محسوسی ندارد. در واقع، مصرف انرژی در افراد ثروتمند بیشتر است، اما چون جثه‌شان بزرگ‌تر شده (چه عضله، چه چربی)، این طبیعی است.

با این حال، وقتی مصرف انرژی را با اندازه بدن تنظیم کردند، مشخص شد که تفاوت بسیار اندکی بین جوامع مختلف باقی می‌ماند. در مقابل، افزایش چشمگیر در میزان چربی بدن مستقیماً با مصرف بیشتر غذاهای فرآوری‌شده (مثل فست‌فودها، تنقلات بسته‌بندی‌شده، نوشابه‌ها و...) ارتباط دارد.

فریب غذاهای مدرن

غذاهای فوق‌فرآوری‌شده به‌قدری نرم و آماده جذب‌اند که بدن دیگر انرژی زیادی برای هضم‌شان خرج نمی‌کند. از طرفی، این غذاها سیستم تنظیم اشتهای بدن را مختل کرده و باعث پرخوری می‌شوند. محققان می‌گویند: تأثیر منفی این غذاها بر چاقی ۱۰ برابر بیشتر از کاهش فعالیت بدنی است!

زنگ خطر برای آینده

این نتایج زنگ خطری جدی برای سیاست‌گذاران حوزه سلامت است. تمرکز صرف بر ورزش کافی نیست. باید به تغذیه، کیفیت غذاها، برچسب‌گذاری درست، مالیات بر غذاهای ناسالم و آموزش عمومی بیشتر توجه شود.

چه باید کرد؟

• استفاده کمتر از غذاهای صنعتی بسته‌بندی‌شده

• بازگشت به غذاهای طبیعی، خانگی و سنتی

• خواندن برچسب ترکیبات روی محصولات

• آموزش کودکان در مورد تغذیه سالم

• حمایت از دسترسی اقتصادی به میوه، سبزی و غذای سالم

نکته پایانی: چاقی تنها یک مشکل فردی نیست؛ این یک چالش اجتماعی است. برای ساختن جامعه‌ای سالم‌تر، باید از فروشگاه شروع کنیم... از چیزی که در بشقاب‌مان می‌گذاریم!

منبع:

Energy expenditure and obesity across the economic spectrum. McGrosky, A., Luke, A., Arab, L. and others. PNAS (2025). DOI: 10.1073/pnas.2420902122, https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2420902122