همشهری آنلاین – مجیدجباری: «هیرمان» شیر نر ایرانی که پس از ۸۰ سال دوری به عنوان نماد احیای گونه ارزشمند منقرض‌شده در ایران از بریستول انگلستان به کشور بازگردانده شده بود، در ۱۲ سالگی به طور ناگهانی در باغ وحش ارم تلف شد. مرگ زودهنگام او امیدها برای تکثیر شیر ایرانی در کشور را از بین برد و موجی از انتقادها را درباره وضعیت نگهداری، شفافیت مدیریتی و عملکرد نهادهای متولی حیات وحش به‌راه انداخت. حالا در میان فعالان و علاقه‌مندان محیط زیست این پرسش وجود دارد که آیا نماد بازگشت، قربانی بی برنامگی شده است؟
در خبرها دلیل مرگ هیرمان، پیری و کهولت سن عنوان شده‌است، اما ایمان معماریان، دامپزشک حیات وحش و از افراد کلیدی در بازگرداندن هیرمان به ایران این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید که شیرها در اسارت معمولا تا ۱۶ تا ۲۰ سال عمر می‌کنند و مرگ این گونه در ۱۲ سالگی، آن هم بدون علائم بیماری، نمی‌تواند تنها به پیری نسبت داده شود.
معماریان با صراحت می‌گوید: «اینکه اعلام شود پیری دلیل مرگ هیرمان بوده، ناشی از نا آگاهی و یا تلاش برای پنهان کردن واقعیت است. کهولت سن می‌تواند عامل ضعف سیستم ایمنی باشد، اما مرگ به دلیل از کار افتادن یک ارگان بدن حیوان، عفونت یا بیماری مشخص اتفاق می‌افتد، نه صرفا به دلیل بالا رفتن سن. »
جفت هیرمان از قبل عقیم بود!
ماجرای «هیرمان» یک اتفاق تلخ و نمونه ای از ضعف در نگهداری و حفاظت از گونه‌های در خطر انقراض در ایران است. موضوع عجیب‌تر اینکه عنوان می‌شود شیر ماده‌ای که برای جفت گیری با هیرمان در نظر گرفته شده بود به دلیل کاشت ایمپلنت ضدبارداری، عملا عقیم بوده و امکان تولید مثل از آن‌ها اساسا وجود نداشت در حالی‌که هدف اصلی از انتقال هیرمان به ایران، آغاز فرایند تکثیر نسل شیر ایرانی بوده است.
محمد کرمی، رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش تهران اما در این باره اعلام کرده است که سازمان محیط زیست در جریان وضعیت هیرمان بوده و منتظر نتایج نمونه‌برداری‌ها و گزارش نهایی سازمان دامپزشکی کشور است. ممکن است عوامل مختلفی مانند بیماری یا درگیری درون‌گونه‌ای دلیل مرگ باشد و قصوری در نگهداری هیرمان صورت نگرفته است.
دامپزشکی باید علت مرگ را اعلام کند
او با اشاره به اینکه یکی از دلایل مرگ گونه های حیات وحش در اسارت، درگیری بین گله به‌ویژه توسط نرهاست، تاکید می‌کند: «دامپزشکی باید گزارش مرگ هیرمان را اعلام کند. کارشناسان اداره کل محیط زیست استان تهران هر ماه دو بار برای سرکشی، پایش و رصد گونه های جانوری و رعایت استانداردهای نگهداری به باغ وحش ارم می روند و در آخرین سرکشی ها نیز هیرمان هیچ علایمی از بیماری نداشت و مسئول اعلام این موضوع، دامپزشکی است و باید نظر کارشناسی خود را اعلام کند.»
با وجودی که تلف شدن گونه ارزشمند حیات وحش ایران که ۸ دهه پیش در ایران منقرض شده به خودی خود بسیار درناک است، اما آنچه که در حال حاضر از نظر کارشناسان و فعالان محیط زیست اهمیت دارد، نه فقط علت مرگ، بلکه شیوه اطلاع رسانی، شفافیت و پذیرش مسئولیت است. به گفته معماریان، در باغ وحش‌های دنیا، وقتی حیوانی تلف می‌شود، مسئولان بلافاصله در اعلام خبر پیش‌قدم می‌شوند و درباره روند درمان، بیماری و علت دقیق مرگ توضیح می‌دهند. این دامپزشک حیات‌وحش می‌گوید: «اگر در موارد اینچنینی شفاف باشیم، حتی مرگ یک حیوان می‌تواند منبعی برای دانش دامپزشکی و حفاظتی باشد و به بهبود آینده کمک کند.»
خبر تلخ دیگر یا نقطه ای برای بازنگری؟
به گزارش همشهری آنلاین، مرگ هیرمان ضربه‌ای به پروژه احیای شیر ایرانی و تلنگری برای توجه بیشتر به وضعیت دیگر گونه های در خطر انقراض مانند یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی است. در حالی که شیر ایرانی قرن‌ها نماد قدرت و هویت ملی بوده، حالا حتی یک نماینده از این گونه در طبیعت ایران وجود ندارد و خطر انقراض برای دیگر نمادهای ملی هم جدی‌تر از همیشه وجود دارد. به گفته کارشناسان محیط زیست، مرگ هیرمان به جای اینکه خبر تلخ دیگری از تلف شدن حیوانات باشد، باید نقطه ای برای بازنگری در روند حفاظت و نگهداری گونه‌های حیات وحش و عاملی برای بازخواست مسببان این دست اتفاقات باشد.
شیر ایرانی آخرین بار در سال ۱۳۲۰ خورشیدی (۱۹۴۱ میلادی) در منطقه دزفول مشاهده شد و پس از این تاریخ، انقراض آن به طور رسمی اعلام شد. به عبارت دیگر، آخرین شیر ایرانی در ایران ۸۴ سال پیش در نزدیکی دزفول شکار شد و دیگر هیچ نشانی از این حیوان در ایران یافت نشد. با این حال، زیرگونه‌ای از شیر ایرانی به نام شیر آسیایی هنوز در جنگل گیر در هند وجود دارد. جنگل گیر در ایالت گجرات هند واقع شده است. این منطقه با نام پارک ملی گیر یا ساسان گیر نیز شناخته می‌شود و به دلیل حضور شیرهای آسیایی در آن شهرت دارد.
