همشهری آنلاین – گروه سیاسی: معاونان وزرای امور خارجه ایران و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در شرایطی در ترکیه گردهم آمدند که این دور از مذاکرات، آن‌هم پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه علیه ایران و حمله آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به زیرساخت‌های هسته‌ای جمهوری‌اسلامی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.
در چنین شرایطی کارشناسان، مذاکرات روز جمعه در استانبول را گام مهمی در مسیر «حفظ دیپلماسی» ارزیابی می‌کنند؛ مذاکراتی که «رفع تحریم‌ها»، «برنامه هسته‌ای ایران» و «مکانیسم ماشه» محورهای اصلی آن را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که تهران طی روزهای اخیر با تأکید بر مواضع قاطع خود و انتقاد از اروپا به‌دلیل حمایت از حملات اخیر رژیم‌صهیونیستی به ایران، با موضع شفاف هسته‌ای و مطالبه رفع تحریمی وارد دور تازه‌ای از مذاکرات با تروئیکای اروپایی شده‌است.
۳ محور اصلی
مذاکرات استانبول، نخستین گفت‌وگوی ایران و تروئیکای اروپایی پس از جنگ تحمیلی ۱۲ رژیم‌صهیونیستی علیه ایران بود که طی آن درباره ۳ محور اصلی بحث و تبادل‌نظر شده‌است.
۱
رفع تحریم‌ها
طرف ایرانی در روزها و هفته‌های اخیر بارها تأکید کرده‌است که که رفع تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه تحریم‌های اعمال‌شده توسط اتحادیه اروپا، از اولویت‌های اصلی مذاکرات است.
۲
برنامه هسته‌ای ایران
وضعیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران از دیگر محورهای مذاکرات استانبول بوده‌است؛ در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد طرف‌های اروپایی بیش از هر چیز خواهان ازسرگیری همکاری‌های ایران با اژانس و بازرسان این نهاد و همچنین ارائه گزارشی درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران هستند.
۳
مکانیسم ماشه
به‌نظر می‌رسد یکی از موضوع‌های حساس مذاکرات استانبول، موضوع اسنپ‌بک بوده‌است. در هفته‌های اخیر شاهد تهدید تروئیکای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه بوده‌ایم؛ اقدامی که می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. این درحالی است که ایران این تهدید را فاقد مبنای حقوقی و اخلاقی می‌داند و بارها هشدار داد که چنین اقدامی، روابط دوطرف را بیش از پیش تیره و تار خواهد کرد.
نکته ویژه: براساس ادعای برخی منابع غربی و منطقه‌ای، طرف اروپایی پیشنهاد تمدید ۶ ماهه مهلت فعال‌سازی مکانیسم ماشه را درصورت همکاری دیپلماتیک ایران مطرح کرده‌است.
اهداف دوطرف
مذاکرات استانبول در شرایطی برگزار شد که با توجه به تحولات اخیر، دوطرف اهداف مختلفی را در جریان مذاکرات دنبال می‌کنند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
تروئیکای اروپایی
- محدودسازی پیشرفت هسته‌ای ایران: در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد اروپا بیش از هر چیز به‌دنبال دریافت تضمین‌هایی برای توقف یا محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، به‌ویژه غنی‌سازی اورانیوم با درصد بالاست.
- بازگرداندن نظارت آژانس: ازسوی دیگر تروئیکا خواستار بازگشت نظارت‌های بین‌المللی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر برنامه هسته‌ای ایران است.
- افزایش فشارها بر ایران: اروپا با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، به‌دنبال فشار بر ایران است، اما همزمان پیشنهاد تأخیر در این اقدام را مطرح می‌کند تا فضای مذاکره حفظ شود.
- وضعیت اورانیوم‌های ایران: همچنین به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین اهداف طرف اروپایی، بررسی وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده ایران است.
- هماهنگی با آمریکا: تروئیکا در هماهنگی با واشنگتن عمل می‌کند و به دنبال ایجاد شرایط برای ازسرگیری مذاکرات مستقیم یا غیرمستقیم ایران و آمریکاست.
ایران
- رفع تحریم‌ها: مقام‌های ایرانی بارها تاکید کرده‌اند طرف‌های اروپایی باید گام‌های ملموسی در راستای رفع تحریم‌های ضدایرانی بردارند.
- تثبیت حقوق هسته‌ای: مقام‌های ایرانی در هفته‌های اخیر ضمن تاکید بر حقوق هسته‌ای ایران، به روشنی مواضع ایران را در این حوزه تشریح کرده‌اند.
- مقاومت در برابر فشارهای خارجی: ایران با تأکید بر مواضع قاطع خود، به دنبال جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه و حراست از حقوق و دستاوردهای هسته ای خود است.
سناریوهای محتمل
- سناریوی خوش‌بینانه: توافق بر سر تمدید مهلت مکانیسم ماشه و بازگشت نظارت‌های آژانس در ازای برخی تعهدهای اقتصادی محدود ازسوی اروپا.
- سناریوی بدبینانه: شکست مذاکرات و حرکت اروپا به سمت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، که می‌تواند به تشدید تنش‌ها و اقدام‌های متقابل ایران منجر شود.
- سناریوی محتمل: حفظ وضعیت موجود با توافق بر سر ادامه مذاکرات در آینده نزدیک، بدون چشم‌انداز روشن در شکست مذاکرات یا حصول توافق میان طرفین
