عفو بین‌الملل می‌گوید ایران در جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، موشک‌هایی حاوی «مهمات خوشه‌ای» به مناطق مسکونی پرجمعیت شلیک کرد، اقدامی که نقض آشکار حقوق بشردوستانه بین‌المللی تلقی می‌شود.
عفو بین‌الملل در تاریخ ۱۵ ژوئیه/۲۴ تیر، سؤالاتی را درباره استفاده از مهمات خوشه‌ای برای مقامات ایران ارسال کرد اما تا زمان انتشار این گزارش، پاسخی دریافت نکرده است.
این سازمان در گزارشی که پنجشنبه (۲ مرداد/۲۴ ژوئیه) منتشر کرد، گفت در جنگ با اسرائیل، ایران موشک‌های بالستیکی شلیک کرد که کلاهکشان حاوی «مهمات خوشه‌ای» بود. این موشک‌ها به مناطق مسکونی پرجمعیت در اسرائیل برخورد کردند و جان غیرنظامیان را به خطر انداختند.
عفو بین‌الملل عکس‌ها و ویدیوهایی را بررسی کرده که به گزارش رسانه‌ها، در منطقه «غوش‌دان» در اطراف تل‌آویو در تاریخ ۱۹ ژوئن (۲۹ خرداد) فرود آمده‌اند. این بررسی استفاده از مهمات خوشه‌ای را نشان می‌دهد.
حملات موشکی ایران به بئرشبع در جنوب اسرائیل
براساس این گزارش، شهرهای بئرشبع، در جنوب اسرائیل، ۲۰ ژوئن/۳۰ خرداد و ریشون لتسیون، در جنوب تل‌آویو، ۲۲ ژوئن/اول تیر هدف مهماتی قرار گرفتند که «حفره‌های متعدد» ایجاد کردند و با مواد انفجاری که در غوش‌دان دیده شدند مطابقت دارد. برخی از این بمب‌ها به یک مدرسه و زمین بسکتبال در بئرشبع برخورد کردند اما گزارشی از کشته یا مجروح منتشر نشده است.
اریکا گووارا روساس، مدیر ارشد بخش تحقیق، دفاع، سیاست‌گذاری و کمپین‌های عفو بین‌الملل گفت: «مهمات خوشه‌ای سلاح‌هایی غیرقابل کنترل هستند که به هیچ وجه نباید استفاده شوند. استفاده از این تسلیحات در مناطق مسکونی یا نزدیکی آنها، جان غیرنظامیان را به خطر انداخته و نشان‌دهنده بی‌توجهی آشکار نیروهای ایران به قوانین بشردوستانه بین‌المللی است.»
براساس قواعد عرفی حقوق بشردوستانه بین‌المللی، استفاده از سلاح‌هایی که از اساس غیرقابل کنترل هستند، ممنوع است و حملات بی‌هدف که باعث کشته یا زخمی شدن غیرنظامیان شوند، ممکن است «جنایت جنگی» محسوب شوند.
مهمات خوشه‌ای نوعی سلاح هستند که برای پخش یا انتشار مواد انفجاری طراحی شده‌اند. این مهمات معمولاً با راکت، توپخانه یا بمب شلیک می‌شوند و مواد منفجره را در منطقه‌ای وسیع، گاهی به بزرگی یک زمین فوتبال، پخش می‌کنند. بسیاری از این مهمات پس از برخورد عمل نمی‌کنند و تا مدت‌ها خطرناک باقی می‌مانند.
طبق گزارش رسانه‌ها، کلاهک‌هایی که نیروهای ایران در حمله به اسرائیل به کار بردند، محموله خود را در ارتفاع چند کیلومتری از زمین رها کردند که باعث پراکندگی مهمات در منطقه‌ای بسیار وسیع شدند.
کنوانسیون منع مهمات خوشه‌ای که از اول اوت ۲۰۱۰ لازم‌الاجرا شد، استفاده، تولید، انبار و انتقال این نوع سلاح‌ها را ممنوع کرده است.
عفو بین‌الملل از همه کشورهایی که هنوز به این کنوانسیون نپیوسته‌اند از جمله ایران و رژیم اسرائیل خواست به آن ملحق شوند و مفاد آن را به‌طور کامل رعایت کنند.
ایران و رژیم اسرائیل هر دو از پیوستن به معاهده بین‌المللی سال ۲۰۰۸ درباره ممنوعیت استفاده از بمب‌های خوشه‌ای خودداری کرده‌اند، معاهده‌ای که بیش از صد کشور عضو آن هستند.
حملات موشکی ایران به اسرائیل
کارشناسان تسلیحاتی عفو بین‌الملل با تحلیل تصاویری که رسانه‌ها با استناد به فرماندهی ارتش اسرائیل منتشر کرده بودند، موفق به شناسایی نوع مهمات خوشه‌ای به کاررفته شدند.
بنابر این گزارش، موشک‌های بالستیک ایران از دقت بسیار کمی برخوردار بودند و به همین دلیل برای استفاده در نزدیکی مناطق مسکونی به هیچ‌وجه مناسب نبودند. برای نمونه، بررسی حملات موشکی ایران به اسرائیل در اکتبر ۲۰۲۴ نشان داد که موشک‌ها به‌طور میانگین نیم کیلومتر یا بیشتر از هدف مورد نظر فاصله داشتند.
بر اساس حقوق بین‌الملل بشردوستانه، حملات کور و بی‌هدف از جمله استفاده از سلاح‌هایی که امکان هدف گرفتن دقیق اهداف نظامی را ندارند ممنوع است.
عفو بین‌الملل در بخشی دیگر از گزارش خود گفت هنوز مشخص نیست که در سه حمله‌ای که بررسی کرده دقیقاً از چه نوع موشک بالستیکی استفاده شده اما مهمات پراکنده‌شده در این حملات شباهت زیادی با نوعی دارند که در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳ در یک آزمایش ناموفق موشکی در شهر گرگان دراستان گلستان ایران فرود آمدند. طبق گزارش‌ها، در آن حادثه دو شهروند مجروح شدند.
در آن زمان، تصویری از این مهمات را وبسایت خبری مشرق‌نیوز منتشر کرد در حالیکه گزارش‌های زیادی از شنیده شدن چندین انفجار و سقوط قطعات تسلیحاتی در شهر گرگان و اطراف آن منتشر شده بود. با این حال، مقامات ایران آزمایش «مهمات خوشه‌ای» را تأیید نکردند.
سخنگوی وزارت دفاع ایران همان روز اعلام کرد: «در فرآیند آزمایش تحقیقاتی سامانه‌های آفندی و پهپادی که در منطقه کویری انجام می‌شود یکی از سامانه‌ها که در فرآیند آزمون و تحقیقات بوده دچار نقص فنی شده و با انحراف از مسیر اصلی متلاشی و قطعاتی از این سامانه متلاشی شده در مناطقی از شهر گرگان فرود آمده است که تیم های امدادی و عملیاتی مربوطه در حال جمع آوری این قطعات سقوط کرده هستند.»
براساس گزارش عفو بین‌الملل مهمات خوشه‌ای که ایران در حملات اخیر استفاده کرد، از نظر ظاهری شباهت زیادی به نمونه‌هایی دارد که در نمایشگاه‌های دفاعی تهران در سال ۲۰۱۶ به نمایش گذاشته شده بودند.
بنابر آخرین آمار رسمی، در جنگ ۱۲ روزه، ۱۰۶۲ نفر از حمله ۱۳۲ زن و ۴۵ کودک در ایران کشته شدند.
بنابر آمار وزارت بهداشت اسرائیل، در حملات ایران حداقل ۲۹ نفر، شامل زنان و کودکان کشته شدند
سازمان عفو بین‌الملل پیش‌تر در روز سه شنبه ۲۲ ژوئیه (۳۱ تیر) با انتشار نتایج یک تحقیق جامع اعلام کرد که حملات هوایی عمدی ارتش اسرائیل به زندان اوین تهران در تاریخ ۲۳ ژوئن (۲ تیر) نقض جدی حقوق بشردوستانه بین‌المللی بوده و باید به‌عنوان جنایت جنگی تحت پیگرد کیفری قرار گیرد.
طبق این گزارش، تصاویر ویدیویی راستی‌آزمایی‌شده، تصاویر ماهواره‌ای، و همچنین گفت‌وگو با شاهدان عینی، خانواده‌های زندانیان و مدافعان حقوق بشر، نشان می‌دهد که ارتش اسرائیل چندین حمله هوایی به زندان اوین انجام داده است؛ حملاتی که منجر به کشته و زخمی شدن شمار زیادی از غیرنظامیان و وارد آمدن خسارات سنگین به دست‌کم شش نقطه مختلف از مجموعه زندان شده است.
