علت خون دماغ شدن معمولاً خشکی مخاط بینی به دلیل هوای خشک، ضربه، عفونت‌های سینوسی، التهاب ناشی از آلرژی، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون و فشار خون بالا است؛ همچنین ممکن است به دلیل دستکاری خشن داخل بینی یا بیماری‌های سیستمیک مانند اختلالات انعقادی و تومورهای بینی رخ دهد
علت خون دماغ شدن معمولاً به آسیب یا تحریک رگ‌های خونی ظریف داخل بینی مربوط می‌شود. عواملی مانند خشکی هوا، ضربه مستقیم به بینی، فین کردن شدید، یا مصرف برخی داروها می‌توانند باعث پارگی این رگ‌ها شوند. همچنین بیماری‌های زمینه‌ای مثل فشار خون بالا، اختلالات خونی، آلرژی یا عفونت‌های مزمن سینوسی نیز نقش دارند. در کودکان، دست بردن داخل بینی یکی از دلایل رایج است. گاهی کمبود ویتامین C یا K نیز در تضعیف رگ‌های خونی مؤثر است. اگر خون دماغ شدن مکرر یا بدون دلیل مشخص رخ دهد، بررسی پزشکی توصیه می‌شود.
خونریزی بینی (Nosebleeds) (که اپیستاکسی نیز نامیده می شود) شایع است. حدود ۶۰ درصد از افراد حداقل یک بار در طول زندگی خود دچار خونریزی بینی می شوند. قرار گرفتن بینی در وسط صورت و تعداد زیادی رگ های خونی نزدیک به سطح در پوشش بینی، آن را به یک هدف آسان برای آسیب دیدگی و خونریزی بینی تبدیل می کند.
خون دماغ (خونریزی بینی)خون دماغ قدامی
خونریزی از قسمت پایین بینی در سپتوم (تیغه‌ای که دو طرف بینی را از هم جدا کرده است) شروع می‌شود. رگ‌های کوچک و مویرگ‌های این ناحیه شکننده هستند و به‌راحتی خونریزی می‌کنند. شایع‌ترین نوع خونریزی نوع قدامی است و معمولا جدی نیست. بیشتر در کودکان دیده می‌شود و می‌توان در خانه آن را درمان کرد.
خون دماغ خلفی
در قسمت عمیق و داخلی بینی ایجاد می‌شود. رگ‌های بزرگ در پشت بینی در نزدیکی گلو درگیر شده و خونریزی شدیدی را ایجاد می‌کند. این نوع خونریزی جدی‌تر بوده و ممکن است به مراقبت‌های پزشکی نیاز باشد. در بزرگسالان این نوع خونریزی بیشتر دیده می‌شود.
| ردیف | علت خون دماغ شدن | توضیح کوتاه | نوع خونریزی | شدت | درمان | پیشگیری |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | خشکی هوای محیط | هوای خشک باعث ترک خوردن رگ‌های مخاط بینی می‌شود. | یک‌طرفه یا دوطرفه | خفیف | مرطوب نگه داشتن بینی با وازلین یا سرم نمکی | استفاده از بخور، مرطوب‌کننده هوا |
| ۲ | دستکاری بینی | خاراندن یا فین کردن شدید می‌تواند مویرگ‌ها را پاره کند. | یک‌طرفه | خفیف | بند آوردن خون با فشار و کمپرس سرد | جلوگیری از دستکاری بینی، کوتاه کردن ناخن |
| ۳ | آلرژی بینی | التهاب مخاطی باعث حساس شدن رگ‌های بینی می‌شود. | دوطرفه | متوسط | داروهای ضد حساسیت، شستشوی بینی با سرم | پرهیز از محرک‌های آلرژی‌زا، استفاده از ماسک |
| ۴ | عفونت تنفسی یا سینوزیت | باعث تورم و آسیب به مخاط بینی می‌شود. | یک‌طرفه یا دوطرفه | متوسط | آنتی‌بیوتیک یا ضدالتهاب با تجویز پزشک | درمان به‌موقع سرماخوردگی و شستشوی بینی |
| ۵ | فشار خون بالا | افزایش فشار باعث پارگی مویرگ‌ها می‌شود. | یک‌طرفه یا دوطرفه | متوسط تا شدید | کنترل دارویی فشار، استراحت | کاهش نمک، کنترل استرس، مصرف منظم دارو |
| ۶ | داروهای ضد انعقاد خون | مثل وارفارین یا آسپرین، احتمال خونریزی را زیاد می‌کند. | دوطرفه | شدید | تنظیم دوز با پزشک، بندآوری خون | چکاپ منظم INR، پرهیز از ضربه |
| ۷ | ضربه به بینی | شکستگی یا ضربه مستقیم، خونریزی ایجاد می‌کند. | بیشتر یک‌طرفه | شدید | کمپرس سرد، معاینه برای شکستگی، گاهی جراحی | مراقبت هنگام ورزش، استفاده از محافظ بینی |
| ۸ | استنشاق مواد محرک یا مخدر | آسیب مستقیم به مخاط بینی می‌زند. | یک‌طرفه | متوسط | ترک ماده، درمان آسیب با دارو یا جراحی | پرهیز از مواد شیمیایی، ترک اعتیاد |
| ۹ | کمبود ویتامین C یا K | ضعف دیواره رگ‌ها یا اختلال در انعقاد خون | دوطرفه | متوسط | مکمل غذایی، رژیم سرشار از سبزیجات | تغذیه سالم و متنوع |
| ۱۰ | انحراف تیغه بینی | تحریک و خشکی مخاط یک طرف بینی | یک‌طرفه | خفیف تا متوسط | مرطوب نگه داشتن بینی، در موارد شدید عمل جراحی | جلوگیری از ضربه به بینی، مراجعه در صورت تنفس سخت |
| ۱۱ | تومورهای بینی یا سینوس | گاه‌خطرناک و نیازمند بررسی فوری | یک‌طرفه | متوسط تا شدید | بررسی تخصصی، نمونه‌برداری، جراحی یا شیمی‌درمانی | تشخیص زودهنگام با علائم مشکوک مانند توده یا گرفتگی |
| ۱۲ | استفاده زیاد از اسپری بینی | خشکی و نازک شدن مخاط بینی | یک‌طرفه یا دوطرفه | خفیف تا متوسط | کاهش مصرف اسپری، مرطوب‌کننده مخاط | مصرف طبق دستور پزشک، دوره‌ای مصرف |
| ۱۳ | نوسانات هورمونی (مثلاً در بارداری) | حساسیت بالای رگ‌های بینی | دوطرفه | خفیف تا متوسط | مراقبت و کنترل خونریزی، معمولا بدون درمان خاص | کنترل محیط خشک، استفاده از سرم شستشو |
| ۱۴ | بیماری‌های کبدی | اختلال در فاکتورهای انعقادی | دوطرفه | شدید | درمان بیماری زمینه‌ای، تزریق پلاسما یا ویتامین K | پرهیز از الکل، کنترل بیماری کبدی |
| ۱۵ | بیماری‌های خونی (هموفیلی، لوسمی) | اختلال شدید در لخته‌شدن یا تولید گلبول | دوطرفه | شدید | درمان تخصصی، داروهای انعقادی یا شیمی‌درمانی | بررسی ژنتیکی، مراقبت خاص در افراد با سابقه خانوادگی |
| ۱۶ | نور مستقیم آفتاب و گرمازدگی | گشاد شدن و ترک خوردن رگ‌ها | یک‌طرفه | خفیف | خنک شدن، استراحت، کمپرس سرد | نوشیدن آب کافی، پرهیز از نور مستقیم |
| ۱۷ | افزایش ناگهانی ارتفاع (پرواز، کوهنوردی) | تغییر فشار باعث پارگی مویرگ‌ها می‌شود | یک‌طرفه | متوسط | استراحت، کنترل فشار، مصرف آب | تطبیق تدریجی با ارتفاع، نوشیدن مایعات |
| ۱۸ | استرس و هیجانات شدید | بالا رفتن فشار ناگهانی خون | یک‌طرفه یا دوطرفه | خفیف تا متوسط | آرام‌سازی، تکنیک‌های تنفس، گاهی دارو | تمرین تنفس عمیق، مدیریت استرس |
| ۱۹ | پولیپ بینی | فشرده‌سازی رگ‌ها یا تحریک موضعی | یک‌طرفه | خفیف تا متوسط | برداشتن پولیپ در صورت لزوم، داروهای ضدالتهاب | کنترل آلرژی، درمان عفونت‌های مزمن بینی |
| ۲۰ | اختلالات انعقادی ژنتیکی | مثل بیماری فون‌ویلبراند، لخته نشدن مناسب خون | دوطرفه | متوسط تا شدید | درمان تخصصی و تجویز فاکتورهای انعقادی | بررسی خانوادگی، پرهیز از ضربه و مصرف دارو بدون نظر پزشک |
سایر عوامل خون دماغ
خون دماغ شدن در اکثر موارد به مراقبت پزشکی نیاز ندارد. با این حال، اگر خونریزی بینی بیشتر از ۲۰ دقیقه طول بکشد یا بعد از بروز صدمه رخ دهد، فرد باید تحت مراقبت قرار بگیرد زیرا این امر می‌تواند نشانه خونریزی خلفی باشد که موضوع جدی‌تر است.
صدماتی که باعث خونریزی بینی می‌شود عبارتند از: افتادن، تصادف یا مشت خوردن به صورت. دراین حالت، خونریزی بینی می‌تواند ناشی از شکستگی بینی، ترک برداشتن جمجمه یا خونریزی داخلی باشد.
ممکن است تا به حال به هنگام تمیز کردن بینی‌تان، خونریزی بینی را تجربه کرده باشید. خونریزی بینی در بچه‌های بین ۲ تا ۱۰ سال و بالغین بین ۵۰ تا ۸۰ سال شایع‌تر است. با اینکه خونریزی‌های بینی معمولا ترسناک هستند اما به‌ندرت نشانه بیماری جدی هستند. خون دماغ ممکن است از قسمت جلویی بینی (قدام) و یا قسمت عقبی بینی (خلف) اتفاق بیفتد. خون دماغ به انگلیسی همان nose bleeding است.
انواع خونریزی بینی دو دسته است و باتوجه‌به محل آن تعیین می‌شود. یک نوع آن جدی‌تر از نوع دیگر است.
مصرف بی رویه قرص آسپرین، اسپری ضد احتقان، داروهای ضد حساسیت و ضد انعقاد خون سبب لخته شدن خون در بینی و در نتیجه منجر به خون دماغ می‌شود.
آسپرین، وارفارین، بروفن، کورتیکواستروئید و کلوپیدوگرل از مهم ترین این داروها هستند.
معمولا افراد دارای شرایط جسمانی حساستر بیشتر مستعد بروز خون دماغ ناگهانی بوده و می تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد. روش تشخیص علت خون دماغ ناگهانی ، انجام تصویر برداری و معاینه بالینی توسط پزشک است که تنها توسط متخصص گوش ، حلق و بینی قابل انجام است.
برخی از بیماری های مهمی که می توانند باعث خونریزی بینی شوند عبارتند از:
دلایل شایع خون دماغخون دماغ ناگهانی معمولاً ناشی از عوامل بی‌خطر ولی متعدد است که از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به هوای خشک، تمیز کردن بینی به روش خشن، آنفولانزا، ضربه، ورود جسم خارجی، مصرف الکل یا مواد مخدر، تغییرات ارتفاع و سینوزیت اشاره کرد. در موارد نادر، دلایل خطرناک‌تری مانند فشار خون بالا، عفونت خونی یا سرطان مغز و بینی می‌توانند مطرح باشند که در صورت تکرار خونریزی بیش از یک یا دو بار در روز و ادامه به مدت حداقل ۴ روز باید بررسی شوند.
خونریزی از یک سوراخ بینی معمولاً به دلیل اختلاف فشار و افزایش حساسیت یا آسیب به رگ‌های همان سمت است. عوامل شایع شامل خشکی هوا، آلرژی، عفونت سینوسی، ضربه‌های جزئی (حتی هنگام خواب)، تغییر وضعیت خواب، و برخی اختلالات انعقادی یا مصرف داروها است. در بارداری، افزایش جریان خون و نازکی رگ‌ها به دلیل تغییرات هورمونی می‌تواند باعث خونریزی از یک سوراخ بینی شود.
خون دماغ مکرر معمولاً ناشی از مشکلات ساختاری مانند انحراف بینی، پولیپ بینی، عفونت مزمن سینوس‌ها، خشکی مزمن مخاط بینی، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون، فشار خون بالا، و برخی بیماری‌های خونی مانند هموفیلی یا سرطان خون است. بررسی علت زمینه‌ای اهمیت دارد تا درمان مناسب انجام شود.
دلایل خون دماغ شبانه شامل خشکی هوا، آلرژی، عفونت سینوسی، ضربه‌های جزئی هنگام خواب (مثل فشار ناشی از خوابیدن به پهلو)، داروها، اختلالات انعقادی و تغییر وضعیت خواب است. خوابیدن به پهلو و فشار بر یک طرف بینی می‌تواند خونریزی را از همان سمت باعث شود.
این حالت همان خون دماغ ناگهانی است که عوامل آن شامل خشکی مخاط بینی، ضربه ناگهانی، گرمای شدید یا نور خورشید، مصرف الکل یا مواد مخدر، آلرژی یا سرماخوردگی می‌شود. همچنین ممکن است نشانه بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا یا مشکلات خونی باشد.
خون دماغ صبحگاهی اغلب ناشی از خشکی مخاط بینی به دلیل هوای خشک داخل اتاق، حساسیت‌ها و آلرژی‌ها، فشار خون بالا، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون، سرماخوردگی و آنفولانزا است. وجود لخته خون هم ممکن است پس از خونریزی قبلی ایجاد شده باشد.
در بارداری، تغییرات هورمونی باعث افزایش جریان خون و نازک شدن رگ‌های بینی می‌شود؛ این مسئله ریسک خون دماغ شدن را بالا می‌برد که معمولاً بی‌خطر است ولی باید تحت نظارت باشد. همچنین به دلیل همین شرایط خونریزی از یک سوراخ بینی (چپ یا راست) شایع است.
خون دماغ‌های مکرر می‌توانند ناشی از خشکی مزمن، جراحت یا ضربات مکرر به بینی، مشکلات ساختاری مثل انحراف بینی، بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، اختلالات انعقادی، مصرف داروهای ضد انعقاد، وجود پولیپ یا حتی تومورها (نادر) باشد. در این موارد بهتر است تحت نظر پزشک برای تشخیص و درمان دقیق قرار بگیرید
شایع‌ترین علت خون دماغ شدن، خشکی هوا است که باعث خشک شدن و ترک خوردن مخاط بینی می‌شود و رگ‌های خونی ظریف آن را آسیب‌پذیر می‌کند. عوامل دیگر شامل فین کردن شدید، وارد کردن انگشت در بینی، آلرژی، سرماخوردگی، و مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد حساسیت و رقیق‌کننده‌های خون هستند.
علاوه بر خشکی هوا و فین کردن خشن، دلایل پزشکی مهم شامل اختلالات خونریزی مثل هموفیلی و لوسمی، فشار خون بالا، آترواسکلروز، تومور یا پولیپ بینی و سرطان خون هستند. همچنین مصرف داروهای رقیق‌کننده خون و مواد مخدر استنشاقی، آلرژی و سینوزیت نیز عوامل شایع هستند.
خون دماغ ناگهانی معمولا به دلیل تحریک ناگهانی رگ‌های ظریف بینی به علت خشکی، ضربه، تغییرات ناگهانی دما یا بینی تمیز کردن خشن است. برای بند آوردن سریع، نشستن به حالت نیمه‌نشسته، فشار دادن سوراخ‌های بینی به آرامی به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و استفاده از کمپرس سرد روی بینی موثر است.
در کودکان معمولا خشکی هوا، حساسیت، بازی کردن با بینی و زمین خوردن علت اصلی است. در افراد مسن، علاوه بر خشکی، مشکلات پزشکی مزمن مانند فشار خون بالا و داروهای رقیق‌کننده احتمال خونریزی را افزایش می‌دهند. درمان شامل حفظ رطوبت محیط، پرهیز از تمیز کردن خشن بینی و مراجعه به پزشک در خونریزی مکرر است.
عوامل محیطی شامل خشکی هوا، تغییر ناگهانی دما، آلودگی هوا و زندگی در مناطق خشک است. مصرف داروهای ضد حساسیت، ضد احتقان، داروهای رقیق‌کننده خون و اسپری‌های بینی مکرر می‌توانند مخاط بینی را خشک و تحریک کنند. همچنین حساسیت‌ها و عفونت‌های سینوسی در ایجاد خون دماغ نقش دارند.
بیمارستان ابن سینا، درمانکده، دکترتو، حبیب سهرابی، دکتردوغایی، آپولو هاسپیتال
