آیا تا به حال برایتان پیش آمده که به‌سرعت از جای خود بلند شوید و ناگهان دچار سرگیجه یا احساس چرخش محیط اطراف شوید؟ این احساس سبکی سر که فقط چند ثانیه طول می‌کشد، بسیار شایع‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنید. در بسیاری از موارد، این پدیده بی‌خطر «افت فشار خون ارتواستاتیک» یا «افت ارتواستاتیک» نام دارد. گرچه اسم آن پیچیده به‌نظر می‌رسد، اما در واقع نوعی افت موقتی فشار خون است که هنگام تغییر ناگهانی وضعیت بدن از حالت نشسته یا خوابیده به ایستاده رخ می‌دهد.

 

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ این افت می‌تواند باعث شود که برای چند لحظه احساس سبکی سر، عدم تعادل یا گیجی داشته باشید. اما علت آن چیست و آیا راهی برای کاهش دفعات بروز آن در خانه وجود دارد؟

افت فشار خون ارتواستاتیک (Orthostatic Hypotension یا به‌اختصار OH)، وضعیتی است که در آن هنگام تغییر وضعیت بدن—معمولاً از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده—فشار خون به‌طور ناگهانی و قابل توجهی کاهش می‌یابد. در حالت طبیعی، بدن خیلی سریع جریان خون را تنظیم می‌کند تا فشار خون را در سطح ثابتی نگه دارد، اما در این وضعیت، این تنظیم با تأخیر صورت می‌گیرد.

• سرگیجه یا سبکی سر

• تاری دید

• احساس ضعف یا بی‌تعادلی

• در موارد نادر، از دست دادن کوتاه‌مدت هوشیاری

 

افت‌های خفیف فشار خون ارتواستاتیک معمولاً رایج و بی‌خطر هستند، به‌ویژه در افراد جوان یا در شرایطی که مدت طولانی نشسته‌اند. اما اگر این اتفاق به‌طور مکرر رخ دهد یا با غش همراه باشد، بررسی بیشتر لازم است.

زمانی‌که از حالت نشسته بلند می‌شوید، نیروی جاذبه باعث می‌شود که خون به سمت پاها کشیده شود و برای لحظه‌ای میزان خون بازگشتی به قلب و مغز کاهش پیدا کند. به‌طور طبیعی، سیستم عصبی خیلی سریع واکنش نشان می‌دهد—با انقباض رگ‌های خونی و افزایش ضربان قلب—تا فشار خون را به سطح مناسب بازگرداند.

اما اگر این واکنش با تأخیر انجام شود، برای چند ثانیه مغز اکسیژن کمتری دریافت می‌کند و در همین زمان احساس سرگیجه به‌وجود می‌آید.

• کم‌آبی بدن: کاهش مایعات خون به کاهش فشار خون منجر می‌شود.

• صرف‌نظر از وعده‌های غذایی: کاهش قند خون می‌تواند علائم را تشدید کند.

• گرمازدگی یا قرار گرفتن در معرض گرما: گرما باعث گشاد شدن رگ‌ها و در نتیجه افت فشار خون می‌شود.

• نشستن یا دراز کشیدن طولانی‌مدت: به‌ویژه اگر ناگهان بدون نشستن از حالت خوابیده بلند شوید.

• مصرف برخی داروها: از جمله داروهای روان‌پزشکی یا داروهای کاهش فشار خون.

• کم‌خونی یا سطح پایین آهن: ممکن است باعث کاهش انتقال اکسیژن به مغز شود.

اگر اپیزودهای شما خفیف و گهگاهی هستند، با رعایت چند راهکار ساده می‌توانید آن‌ها را کاهش دهید:

 

 

این مهم‌ترین قانون است. از جا پریدن ناگهانی هنگام برخاستن پرهیز کنید. ابتدا کمی بنشینید، سپس به‌آرامی بایستید تا بدنتان فرصت تنظیم فشار را داشته باشد.

 

 

روزانه بین ۱.۵ تا ۲.۵ لیتر مایعات بنوشید. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۱، نوشیدن سریع دو لیوان آب می‌تواند فشار خون سیستولیک را تا حدود ۲۰ میلی‌متر جیوه و برای حدود دو ساعت افزایش دهد.

 

 

سدیم به حفظ مایعات و افزایش فشار خون کمک می‌کند. اگر پزشکتان محدودیتی در مصرف نمک برایتان تعیین نکرده، افزایش معتدل مصرف نمک غذایی می‌تواند مفید باشد.

 

 

غذاهای سنگین باعث می‌شوند خون بیشتری به دستگاه گوارش جریان یابد و در نتیجه فشار خون کاهش یابد. وعده‌های سبک‌تر و پراکنده می‌توانند به حفظ انرژی و گردش خون کمک کنند.

 

 

الکل موجب گشاد شدن رگ‌ها می‌شود و ممکن است افت فشار خون را در افراد مستعد تشدید کند.

 

 

این جوراب‌ها از تجمع خون در پاها جلوگیری کرده و به بازگشت خون به قلب کمک می‌کنند.

 

 

خوابیدن با سر کمی بالاتر می‌تواند به بدن کمک کند هنگام صبح راحت‌تر از خواب برخیزد.

 

 

پیش از بلند شدن، با بالا و پایین کردن پاها یا انجام حرکات نشسته مانند قدم زدن درجا، جریان خون را تحریک کنید.

اگرچه سرگیجه گهگاه جای نگرانی ندارد، اما اگر سرگیجه به‌طور مکرر رخ می‌دهد یا با علائمی مانند غش، درد قفسه سینه، تپش قلب یا تاری دید همراه است، باید بررسی‌های بیشتری انجام دهید. گاهی افت فشار خون ارتواستاتیک نشانه‌ای از موارد زیر است:

• مشکلات قلبی

• اختلالات سیستم عصبی

• کمبودهای تغذیه‌ای

• عوارض جانبی برخی داروها

 

همچنین افراد سالمند یا کسانی که بیماری‌های مزمن دارند، باید احتیاط بیشتری داشته باشند؛ زیرا حتی سرگیجه‌های خفیف نیز می‌تواند باعث زمین خوردن و آسیب شود.

احساس سبکی سر هنگام ایستادن سریع، تجربه‌ای است که بیشتر ما داشته‌ایم، اما اگر این اتفاق مکرراً بیفتد نباید آن را نادیده گرفت. با چند عادت ساده مانند بلند شدن تدریجی، نوشیدن آب کافی و اصلاح تغذیه، معمولاً می‌توان افت خفیف فشار خون ارتواستاتیک را کنترل کرد. اما اگر این حالت به‌طور مداوم تکرار شد، بهتر است برای اطمینان، با پزشک خود مشورت کنید.

 

این مقاله صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و به‌هیچ‌وجه جایگزین توصیه‌ی پزشکی تخصصی نیست. اگر دچار مشکل سلامتی هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود.